چرا ترکیه در این زمان دست به حمله علیه کردها زده است؟

ترکیه باید ۲ هدف را در رابطه با کردها دنبال کند؛ کنترل فعالیت سیاسی و مدنی کردها در صحنه سیاسی ترکیه و جلوگیری از قدرت‌یابی نظامی آن‌ها در شمال؛ حمله هوایی و زیر پا گذاشتن صلح ۲ ساله می‌تواند هر دوی این‌ها را برآورده کند.

به قلم رضا دهقانی

جمعه گذشته جنگنده‌های ترکیه پس از بمباران مواضع داعش در خاک سوریه، از آسمان این کشور به شمال عراق رفته و طی عملیاتی که یک ساعت به طول انجامید، کمپ‌های پ‌ک‌ک را بمباران کردند.
توپخانه‌های ترکیه مستقر در پایگاه نظامی منطقه «جوکورجا» در استان «هکاری» در جنوب شرق ترکیه، نیز مواضع پ‌ک‌ک در شمال عراق را هدف قرار داده‌اند.
این اولین حمله ترکیه به مواضع شاخه نظامی حزب کارگران کردستان، پس از قرارداد صلح سال ۲۰۱۳ میان این حزب اپوزیسیون با دولت ترکیه به شمار می‌رود.

سوآل اصلی این است: چرا ترکیه حملات علیه کردها را در این زمان از سر گرفته است؟
درست است که ترکیه کشته شدن دو مرزبان خود به دست نیروهای پ ک ک را بهانه‌ای برای حمله به کردها قرار داده است؛ اما مسأله بر هم زدن صلح دو ساله که پس از دهه‌ها درگیری حاصل شده بود؛ فراتر از این مسأله است.

دو نکته و دلیل اصلی در این اقدام ترکیه از نظر نگارنده نهفته است که در ادامه به آن اشاره می‌شود.
الف:
ترکیه دو گزینه در مواجهه با کردها دارد:
۱- پس از انتخابات پارلمانی گذشته و راه یابی کردها به پارلمان؛ بیش از پیش اجازه دهد تا کردها به نهادسازی و تشکیل احزاب و ورود به فعالیت‌های مدنی و سیاسی بپردازند؛ که در این صورت با جمعیت ۲۵% کردها در ترکیه؛ دولت آنکارا باید بپذیرد که جامعه سیاسی ترکیه به سمت تکثرگرایی پیش رود و حزب عدالت و توسعه کرسی‌های بیشتری را به کردها و یا دیگر اقلیت‌ها واگذار کند.
۲- با ایجاد درگیری دوباره با کردها؛ آن‌ها را دوباره از فعالیت‌های سیاسی و مدنی به سمت کوهها و جنگ‌های چریکی و ترورها سوق دهد و همانند گذشته به جای اینکه کردها به فعالیت حزبی و پارلمان فکر کنند؛ سلاح در دست بگیرند؛ در این صورت حزب متبوع اردوغان برای سالیان دور می‌تواند جلوی نهادسازی کردها را بگیرد و اکثریت پارلمان و نهادهای قدرت را نیز در اختیار داشته باشد.

اردوغان هنگامی که در سال ۲۰۰۳ روی کار آمد؛ سعی کرد تا مسأله کردها را حل کند. این روند تا حدی پیش رفت که سال ۲۰۱۳ دو طرف توافقنامه صلح امضاء کردند و نیروهای کرد از کوههای ترکیه به سمت عراق عقب نشینی کردند و در سال ۲۰۱۵ نیز نیروهای کرد ۱۳درصد آرا را کسب کرده و وارد پارلمان شدند و حزب عدالت و توسعه را از توانایی تشکیل دولت بازداشتند.
اردوغان گمان می‌کرد از طریق دادن آزادی و حقوق تقریبا برابر به کردها و صلح با‌ آنان بتواند پایگاه خود را محکم‌ کند یا پیش‌بینی نمی‌کرد که دادن آزادی به کردها پس از ۱۳ سال بتواند به قدری فعالیت سیاسی و مدنی کردها را غنی کند که بتوانند اکثریت را در پارلمان از چنگ حزب عدالت و توسعه درآورند.

بنابراین اردوغان حال تصمیم حساسی گرفته است؛ اینکه دوباره درگیری با کردها را آغاز کند و صلح دو سال گذشته را زیر پا بگذارد تا نیروهای سیاسی و مدنی کرد به حاشیه رفته و نیروهای چریکی و پ ک ک دوباره در صحنه بازی کردها در معادلات قرار گیرند؛ اینگونه جلوی پیشروی و توسعه سیاسی کردها گرفته می شود؛ گویی برای اردوغان کردها اگر در کوه‌ها باشند دردسر کمتری دارند تا اینکه در پارلمان و صحنه سیاسی و مدنی باشند؛ اما اردوغان نمی‌تواند تماما دستارودهای گذشته خود در رابطه با مسأله کردها را به دور بریزد؛ بنابراین کج دار و مریز حرکت می‌کند تا هم فعالیت سیاسی و مدنی کردها را کاهش داده و هم وضعیت درگیری با آن‌ها به دهه‌های سابق باز نگردد.

ب:
کردهای سوریه توانسته‌اند در مناطق شمالی از جمله «تل ابیض»، «الحسکه» و «کوبانی» و در نوار مرزی با ترکیه تکفیری‌های داعش را به عقب برانند و تا نزدیکی «الرقه» پیش روند و این اتفاق موجب هراس ترکیه شده است.
اردوغان و داود اوغلو بارها گفته‌اند که با تشکیل دولت خودمختار کرد در شمال سوریه به شدت برخورد خواهند کرد و حتی برای نشان دادن مصمم بودن خود، ارتش را به حالت آماده باش در مرزهای سوریه درآورد‌اند.
ترکیه هیچ زمانی نخواسته تا کردها در شمال سوریه قدرت یابند.( این همانند قدرت یابی کردها در شمال عراق نیست؛ چرا که کردهای سوریه رابطه نزدیکتری با پ ک ک دارند و بر خلاف بارزانی در شمال عراق، جزء جناح چپ نیروهای کرد محسوب می‌شوند و این برای ترکیه خطر محسوب می‌شود.)
در ماجرای محاصره کوبانی، ترکیه کمترین اقدام را برای شکست حصر از دست داعش انجام داد، بستن مرزها برای عدم رسیدن سلاح به دست نیروهای کرد محاصره شده در کوبانی و همچنین مانع شدن از ورود آوارگان کرد به داخل ترکیه از جمله اقدامات ترکیه بود که خشم همه کردها در سراسر جهان را برانگیخت و آن‌ها دولت اردوغان را به همدستی آشکار با داعش متهم کردند.
اردوغان از این حراص دارد که قدرت‌یابی کردها در شمال سوریه، وضعیت پ ک ک در ترکیه را ارتقا دهد و آن‌ها را در مقابل دولت آنکارا تجهیز کند.
بنابراین حال که کردها با همراهی آمریکا و برخی معارضان داخلی سوریه توانسته‌اند جا پای محکمی برای خود در شمال سوریه ایجاد کنند؛ دولت داود اوغلو نمی‌تواند منتظر قدرت یابی کردها در ترکیه شود.