قشقایی ها که بوده اند و از کجا آمده اند؟؟

برای  جستجوی حضور وقدمت ترکان قشقایی  در ایران ومنطقه باید به اعماق تاریخ برگردیم.جایی که در7000سال پیش سومریان نخستین تمدن بشری را بنا نهادند. لوحه های بدست آمده از سومریان نشان میدهد که این  قوم به خط میخی می نوشته اند و زبانشان از خانواده ی زبانهای التصاقی (اورال – آلتاییک) بوده که با زبان ترکی پیوند دارد. در سال 1820 خط میخی  توسط گراتفند) (grotfend شناسایی شد و اوپر اختراع این خط را برای نخستین بار به سومری ها نسبت داد. سومرشناس مشهورآلمانی فریتز هومل  350 واژه سومری را ازنظر معنی و آوا با واژه های معادل ترکی مقایسه کرد وثابت نمود که این دو زبان علی رغم  فاصله زمانی نسبتا طولانی میان آنها هم ریشه ومرتبط هستند.

از دیگر اقوام التصاقی زبان میتوان به اقوام ایلامی ( 3500 ق . م) هوریها 3الی 4هزار سال ق م ،سوی ها ، کاسی ها ،لولوبی ها،قوتی ها یاقوتیلوها (امروزه قوتیلو نام یکی از طوایف قشقایی است که به معنی خوش شانس میباشد) هیت ها،اورارتو ها،مادها، اشکانیان (سکائیان) که در میان اروپائیان ایسکیث ـ اسکیت،  و در منابع آشوری (ایشغوز) در منابع  عبری آشغور وبه ترکی (ایشغوز یا ایچ اوغوز) یا اوغوز های داخلی معروفند وساکا  یا سکایی را بمعنی زیرک دانسته اند. در التیجان فی التاریخ  بنی اشکان صفحه 9چنین آمده است: تاریخ نویسان با دلایل علمی ثابت کرده اند که اصل نصب پادشاهان اشکانی از طایفه پارت یا پارت تورانی (ترکستان) بوده اند .

شمس الدین سامی در قاموس الاعلام  اشکانیان را تورانی واز مردم ترک زبان میداند و علامه دهخدا  تحت نام سکا مینویسد: آنها در آسیای میانه یعنی از ترکستان چین ودریای آرال واز شمال ایران تا رود دن در اروپا می زیسته اند .

دکتر حسین محمد زاده ی صدیق استاد زبان وادیات ترکی وفارسی دانشگاه های تهران ،تبریزواصفهان چنین

مینویسد: باید اذعان کنم که پیشینه ادبیات ترکی در جنوب وجنوب غربی ایران به  7500سال ق م میرسد.

سابقه  حضور برخی  از طایفه های قشقایی در ایران مربوط به سده های قبل از اسلام است وبرخی نیز در زمان غزنویان

وسلجوقیان به ایران آمده اند. هر چند که سابقه ی حضور ترکان اوغوز در ایران و بین النهرین مربوط به تمدن سومر ها می باشد، ظاهرا در زمان تیموریان وبعدها صفویه، نام قشقایی در متون تاریخی ثبت شده است.

امروزه متخصصین زبان و تاریخ ترکی ، ترک زبانان را به  سه گروه عمده تقسیم می کنند :

1 – ترکان شرقی ( اویغور ها ) که در شمال چین ، مغولستان ، منچوری ، تبت و …..ساکن هستند و طوایف گله زن ، چاردا چیریگ ، نمدی و ….از ان دسته می باشند .

2 – ترکان شمالی که در روسیه ، استپ های شمالی و …..هستند .

3 – ترکان غربی (ترکان اغوز ) از اجداد ترکان غرب شامل آناتولی ( ترکیه ) ، آذربایجان ، ترکان عراق  ، ترکان قشقایی ، ترکمن ها و ……می باشند . درست است که قشقایی ها از ترکان غربی به شمار می آیند اما باید بگوییم که قشقایی ها کنفدراسیونی از تمام این سه دسته اند یعنی از هر سه  گروه اغوز ، قیپچاق و اویغور در ایل قشقایی وجود دارند .

در مورد ریشه کلمه قشقایی صاحب نظران عقاید و نظرات  مختلفی ارائه داده اند که به چند نمونه ازاین تعابیر اشاره میکنیم:

قشقه: به معنای اسب پیشانی سفید وهمچنین قشقه نام طایفه ای در ترکمن صحرا ونیز طایفه ای در ترکستان چین است.

قاشقا : به معنی جسور وبی باک که واژه ای  از ترکی ازبکی است قاچ قایی :از مصدر قاچماک به معنی فراری وسریع است .

کاشغر که شهریست در ترکستان وکلمه کاشغرلی یا قشگرلی از آن استنباط میشود.

قبچاق :نام طایفه ای از ترکان که اتابکان سلغری به فارس آمده اند.

قاش به معنی ابرو و قایی از طوایف ترکان که بمعنی بالا وصدر نشین است.

اما آنچه بدیهی ومسلم است قشقایی یک مفهوم فرهنگی وزبانی گسترده ای دارد قش:به معنی قلعه ودژ ونام یک شهر در آسیای میانه که همان زادگاه تیمور گورکان است واویماق  قایی که منابع مختلف بنامهای قایی، قایین،قاییق،کایی،کای،شایی،شای، کابین ودر منابع چینی بنامهای ختایی وختایی نامیده شده است.

در ماوراءالنهر ومحدوده ی امپراطوری گؤی تورک ( گؤک ترک به معنای ترکان آسمانی )  به احتمال زیاد در احداث بنای شهر کش یا قش  در ساحل جیهون اقدام کرده اند. واژه قایی بمعنای محکم است ونام نخستین اویماق (طایفه) از جناح ساغ (بوز اوخلار) اوغوز میباشد ، بنابراین قشقایی به دژ محکم  وتسخیر ناپذیر تعبیر میشود.

کامران فریدونی کشکولی

منابع و ماخذ ها

1 – تاریخ دیرین ترکان ایران ؛ پروفسور محمد تقی زهتابی

2 -  زبان ترکی قشقایی و شیوه نگارش آن ؛ استاد اسد الله مردانی  رحیمی

3 – سالهای بحران ؛ خاطرات محمد ناصر قشقایی

4 – پیوستگی قومی تاریخی اوغوز و قشقایی های ایران ؛ حسین جدی (  بایات )