چرا تورک ها اکثر کلمات دخیل را همانند فارس ها تلفظ نمی کنند؟

به نام خدا

 (برخی از دلایل قانونمند تغییر تلفظ کلمات دخیل در زبان تورکی)

شاید برای بعضی ها این سؤال وجود داشته باشد که چرا تورک ها تلفظ هایی متفاوت دارند. مثلا تراکتور را تیراختور، عمر را عؤمور، قاعده را قایدا، حسین را حوسئن، محمود را ماحمود و ... تلفظ می کنند؟

جالب آنکه برخی هموطنان، به دلیل عدم آگاهی از ساختار زبانها و نحوه تأثیر آن بر کلمات دخیل، نوع تلفظ در زبان فارسی را تلفظ اصلی آن کلمه پنداشته و به سبب این اندیشه اشتباه تلفظ متفاوت تورک ها را نیز «ناتوانی تورک ها در تلفظ صحیح کلمه می پندارند!!»

همه می دانیم که همه زبانها با توجه به ساختار و قوانین حاکم بر آن زبان، روی کلمات دخیل تأثیر می گذارند. زبانهای فارسی و تورکی نیز از این قاعده مستثنا نیستند. از علل مهم تلفظ متفاوت کلمات دخیل توسط تورک ها اختصاراً به مواردی اشاره می نمایم. امید است مفید واقع گردد.

1- تعداد مصوت ها در زبان تورکی :

همانطور که می دانیم در فارسی 6 مصوت (اَ – اِ – اُ – آ – او – ای) وجود دارد حال آنکه در تورکی 9 مصوت(ə - e – o – a – u – i- ı – ö – ü)  وجود دارد. عدم وجود سه مصوت (ı – ö – ü) در فارسی باعث تغییر تلفظ در بسیاری از کلمات دخیل نسبت به تورکی می شود. مثلا کلمه Türk پس از ورود به فارسی تبدیل به Tork می گردد.

کلمه Pırayd در فارسی Perayd (پراید) تلفظ می گردد.

 2- قوانین حاکم بر مصوت ها :

قوانین مختص به مصوت های 9 گانه‏ تورکی به قدری قوی و شگفت آور است که بحث در مورد هر کدام از این قوانین یک موضوع مفصل است. مثلا قانون هماهنگی اصوات، قانون توالی اصوات و بسیاری از قوانین ریز و درشت دیگر در مورد اصوات بر کلمات دخیل تاثیر گذار است.(در مورد بعضی از این قوانین قبلا بحث شده است. اگر نیاز باشد باز هم به آنها می پردازیم) به عنوان مثال تا حدود زیادی تأثیر قانون هماهنگی اصوات است که Hoseyn را Hüsen تلفظ می کنیم. همچنین تاثیر قانون توالی است که فارس ها لوطی Luti، تورک ها لوطو Lotu، فارس ها قلی Qoli، تورک ها قولو Qulu تلفظ می کنند.

3- عدم وجود مصوت بلند در تورکی :

تمام 9 مصوت موجود در تورکی کوتاه هستند. به عبارت دیگر در تورکی مصوت بلند وجود ندارد. در حالی که مصوت های فارسی هم بلند و هم کوتاه ادا می گردد. برای درک بهتر این موضوع کلمه زیر را تلفظ کنید!

«دانا»

چگونه تلفظ کردید؟! آیا آن را «دانا» (به معنی داننده و آگاه فارسی) یا آن را «دانا» (به معنی گاو نر تورکی) تلفظ کردید؟

همانطور که متوجه شدید «دانا» در معنی اول با مصوت های بلند ادا گردید. در حالی که همان نوشته اگر با مصوت های کوتاه ادا گردد به معنی «گاو نر» در تورکی است!

تفاوت تلفظ در کلمه های بازار، بادام، صابون، تور و... نیز در زبان های تورکی و فارسی از همین قاعده نشأت می گیرد.

4- التقاء ساکنین در تورکی :

تورکی ذاتاً زبانی است که باید کلمات آن به راحتی تلفظ شوند. به همین دلیل 2 صامت ساکن متوالی در این زبان وجود ندارد. (مگر در کلماتی که حرف ساکن اول آن س- ن- ل- ر باشد) این قاعده در تورکی باعث تغییر در تلفظ کلمات دخیلی چون حکم، عمر، صبر، قبر، قبض و... می گردد. این کلمات نیز محکوم به پذیرش قواعد زبان تورکی شده و به صورت حؤکوم، عؤمور، صبیر، قبیر، قبیض و ... (با یک مصوت اضافی) تلفظ می شوند.

5- قوانین مختص به صامت ها :

در زبان تورکی علاوه بر مصوت ها، صامت ها نیز دارای قوانین خاص خود هستند. همانگونه که مصوت های اینجه و قالین با هم در یک کلمه نمی آیند؛ مشابه این قانون بر صامت های تورکی نیز وجود دارد. بر این اساس دسته بندی های مختلفی برای صامت ها وجود دارد که طبق قوانین پیچیده اما با قاعده منظم نحوه قرارگیری صامت ها کنار یکدیگر را تعیین کرده و تأثیرات خود را بر کلمات دخیل نیز اعمال می نمایند. نکته دیگر اینکه برخی از صامت ها در ابتدای کلمات تورکی نمی آیند. مانند حرف «ر» و «غ». همین اصل ساده بر کلمات دخیلی که با این حرف شروع شده اند تاثیر می گذارد. مانند: رضا و روس که بعد از ورود به تورکی «ایرضا» و اوروس» تلفظ می گردد. (قبل از «ر» یک مصوت هماهنگ با کلمه بر خود می گیرند)

غم، غصه، غافل بعد از ورود به تورکی، قم، قوصه، قافیل (حرف «غ» تبدیل به «ق» می گردد)

6- عدم وجود مصوت های e –o –ö بعد از هجای اول کلمات تورکی :

طبق قواعد تورکی سه مصوت e – o – ö فقط در هجای اول کلمات تورکی می آیند (مگر در کلمات ترکیبی) که این قاعده هم تأثیر خود را بر کلمات دخیل خواهد گذاشت.

قادر Qader و آزمایش Azemayeş بعد از ورود به تورکی قادیر Qadir و آزیماییش Azimayiş تلفظ می شوند. (مصوتهای کسره e بعد از هجای اول جای خود را به ایـ i داده اند)

تورم Təvərrom بعد از ورود به تورکی تورروم Təvərrüm تلفظ می شود. (در هجای آخر مصوت o تبدیل به ü شده است)

توجه داشته باشید که اکثر مثال های ارائه شده در این مقاله کلمات عربی دخیل در تورکی و فارسی بودند که بعد از ورود به هر زبان به طبع قواعد و ساختار آن زبان، متفاوت از تلفظ خود عرب ها خواهند بود. تفکر اشتباهی که متأسفانه بین برخی از تورک ها هم رخنه کرده، این است که [دانسته یا ندانسته] نوع تلفظ فارس زبانان را صحیح می پندارند [نه نوع صحیح آن که در عربی تلفظ میگردد!] و تلفظ با قواعد تورکی همان کلمه را به نوعی بی احترامی نیز می دانند [که این مورد توسط خانم های تورک بیشتر رعایت می گردد!!]

سخن در مورد علل تفاوت تلفظ در زبان ما به این چند مورد محدود نمی شود. بسیاری از علت های دیگر و ترکیبی از آنها می تواند بر کلمات دخیل تأثیرگذار باشد که ذکر همه آنها به درازا می انجامد.

نکته جالب و پایانی:

برای اطلاع دقیق از تأثیر صحیح قواعد و ساختار زبان تورکی روی یک کلمه خاص می توانیم از پدربزرگ ها و مادربرزرگ های [بی سوادمان!] بخواهیم تا آن کلمه را برای ما [که به اصطلاح باسوادیم!] تلفظ کنند. هرچه آنها تلفظ کردند، تلفظ صحیح کلمه دخیل با رعایت واعمال کامل قواعد تورکی در حد فوق دکتری است!