خدا کجاست؟

آیا در قرآن آیه‌‌ای هست که در آن به مکان نداشتن خداوند اشاره شده باشد؟

پاسخ:

پیش از پرداختن به پاسخ، نخست دلیل مکان نداشتن خداوند را با کلامی از امام علی(علیه السلام) بیان می‌‌کنیم. آن‌حضرت می‌‌فرماید: «تحقیقاً خدای عزّ و جلّ، مکان و ظرف را برای موجودات آفرید، پس نمی‌‏تواند خودش دارای ظرف و مکان باشد، و خداوند بزرگ‌‌تر از آن است که مکانی بتواند او را در بر گیرد».[1]

آیات بسیاری از قرآن بر مکان نداشتن خداوند دلالت دارند که به برخی از آن اشاره می‌‌کنیم.

1. «و هر جا باشید او با شما است».[2]

2. «مشرق و مغرب، از آن خدا است! و به هر سو رو کنید، خدا آن جا است! خداوند بی‌‏نیاز و دانا است».[3]

3. «و ما به او از رگ قلبش نزدیک‌تریم».[4]

با توجه به این‌که این احکام را خداوند در مورد تمام انسان‌‌ها فرمود و در همه جا با انسان هست در فضا و زمین، کوه و دشت و ... و در تمام جهت‌‌ها وجود دارد و نسبت به همه از رگشان به خودشان نزدیک‌‌تر است، بر این اساس، خداوند نمی‌‌تواند مکان داشته باشد.

روشن است که مکان نداشتن خداوند منافات ندارد که خداوند در همه جا حاضر باشد و علم او به تمام موجودات احاطه داشته باشد.[5]

علی(علیه السلام) در ادامه سخنشان می‌‌فرمایند: «و او در هر مکانی هست بدون آن‌که با آن مکان تماسّ داشته باشد، و یا در مجاورت آن قرار گیرد. علم خداوند به تمام موجوداتی که در مکان‌‌ها قرار دارند، احاطه دارد و هیچ یک از آن موجودات از تدبیر و اراده خداوند خالی نیستند».[6]