خسته قاسم

خسته قاسم

       ادبیات آشیقی، اوج تکامل خود را در قرن دهــم هجری به انجام رساند و نهضت شاه ختائـی، زمـیـنه را برای رشـد و بالـنـدگـی این ادبـیـات فــراهـم آورد و شاعران مردمی تحت عنوان «آشیقلار» مورد حمایت قرار گرفتند و دهها آشیق پا به عرصه نهـــــاد که از جمله­ ی این شاعران می­توان آشیق قوربانی و آشیـــق امانی را نام برد. در تداوم این نهضت در سده‌های بعدی نیز آشیقهای بزرگی وارد عرصه شدند از جمله آشیق عباس توفارقانلی را می­بایست نام برد و در ادامه به دیگر آشیق برجسته ­ی آذربایجان ـ خسته قاسم برمی خوریم. در اشعار این شاعر والامقام می­توان به وضوح تبیین اندیشه‌های والا و بینشهای اجتماعی، فلسفی و هنری را مشاهده کرد. فلسفه­ ی عشق و حیات الهی و نور فناناپذیر برخاسته از دنیای معنوی شاعر در بیت بیت اشعار او ترنم می­گردد و مرده ریگ میراث ادبی ـ فرهنگی وی، گنجینه­ ای ارزشمند برای تاریخ ادبیات آذربایجان محسوب می­شود.[1]

       خسته قاسم، آشیقی تحصیل کرده، روزگار دیده و اهل فکر و اندیشه است که در ادبیات شفاهی مردم آذربایجان، جای خاصی را گرفته است. وی به سال 1081 هجری شمسی در تیکمه داش ـ 78 کیلومتری تبریز  به دنیا آمد.[2] او دوران کودکی را در روستای تیکمه داش گذرانده و تحصیلات سنتی را در نزد مکتب ملا به پایان برد و برای ادامه­ ی تحصیل به اردبیل رفته و در مسجد شیخ صفی تحصیل کرده و از همین سالها نیز به آفرینش ادبی ـ هنری پرداخته است. بعد از اتمام تحصیل در اردبیل، برای تکمیل درس فقاهت به شهر قم و سپس نجف می رود و 14 سال تمام در عتبات عالیات تحصیل کرده و سپس به موطن خویش مراجعت نموده، به راهنمایی و ارشاد مردم خویش همت گماشته است تا اینکه در سال 1157 هجری شمسی در سن 76 سالگی بدرود حیات گفت و در زادگاه خود تیکمه داش دفن گردید.[3] در سالهای اخیر مقبره­ ی این شاعر و آشیق والامقام در حال ساخت است که مسلماً مایه­ ی مباهات خواهد بود.[4]

    خسته قاسم در اردبیل با طریقت شیخ صفی آشنا گشته و وارد خانقاه شیخ صفی شده و مدتی در چله نشسته است تا به «وحدت وجود» واصل گردد. خسته قاسم شاعری والامقام و فقیهی بزرگ بوده است که به نوشته­ ی خویش، باده از ساقی کوثر گرفته و مست الست گشته و به قول آشیقها از حضرت علی «بوتا» گرفته است. خود او گوید:

                                    خسته قاسم دئـییر : دست  دست اولـدوم ،

                                    شاه الیـندن بـاده ایـچـیـب مست اولـدوم،

                                   سایلی قیرخ گون شیخ صفی­ده بست اولدوم

                                    اونـدا بــیان اولــدو دؤرد کتــاب مــنـــه.[5] 

    می­دانیم که در آیین و سنت آشیقها، عشق به حضرت علی (ع) باعت می­گردد بعد از طی منازل عرفانی و گذشت از مراحل مختلف طریقت به کشف شهود نایل گردد و بعد از خوردن باده از دست شاه مردان «محو و فانی» می شود. این امر را می­ توان از تاًثیرات متقابل" تصوف و آشیقلیق" به شمار آورد، آنکه از حضرت علی «بوتا» می­گیرد بر تمام علوم مالک می­شود. در برخی از شعرهای خسته قاسم از تاًثیر متقابل این دو ـ تصوف و آشیقی ـ سخن به میان آمده است، نزدیکی وی به اهل طریقت را نشان می­دهد:

                                    یـاتـمــیشـدیــم خــوابــیــن ایــچـیــنـده

                                    گــــؤردوم «یـــاهـــو» دئــیــیــر ســــرور

                                    سـوروشـدوم ـ شاهـا سـن کــیـمسـن؟

                                    ـ بـــیــل مـــنـم شـــیــــر غـــضنـفـــر!

    در اشعار دیگرش از رسیدن وی به حق با عبارت رسیدن به کوه قاف و سیمرغ ـ تانری ـ سخن به میان می­آورد.

    داستانهای چندی درباره ی احوالات خسته قاسم و مناظره‌های وی با عالمان و دیگر آشیقهای نامدار آذربایجان در دست است که از آنها نیز می­توان به حیات شاعر پی­برد. از جمله در داستان «سفر خسته قاسم به داغستان» معلوم می­گردد خسته قاسم وقتی به تبریز می­رسد او را مورد شناسایی قرار داده و برای محاکمه نزد عالمان زمان می­برند و او با آنان به بحث و مناظره نشسته و با ابراز معلومات حیرت انگیز خسته قاسم، در حیرت مانده­اند.

    مسلم اینست کسیکه مکتب ملا را در روستا و شهر خود به پایان برده، در اردبیل ادامه­ ی تحصیل داده و 14 سال در عتبات عالیه بویژه نجف مشغول تحصیل بوده است حتماً به درجات عالیه ی فقه و اصول دست یافته و مجتهد گشته است و از طرف دیگر او حافظ، قاری و مفسر قرآن بوده است همچنانکه خود می فرماید:

                                    یـوز اون دؤرد سوره نـی معنا ائـیله­ رم

                                    من ازبـردن قرآن خوانام، سن نه ­سن؟[6]

و در شعر دیگری گوید:

                                    ازل آدمدن خـاتمه صـاحب ایمان منـم

                                    آلتی مین آلتی یوز آیه ، قاری قرآن منم.[7] 

     کسیکه 114 سوره­ ی قرآن را معنا و تفسیر کند نمی توان در اجتهاد وی تردید کرد. از آن گذشته تسلط کافی و وافی بر سه زبان دنیای اسلام عرب و فارس و تورک داشته و خود می­گوید:

                                    عــرب، عــجـم، فارس، سریان دیلی لـه

                                    عــالم ایــچــره اهل عرفـان، مـنـم، من!

و بر اساس شعر زیر:

                                    تام بـیله­ رم ترسـه «ابـجـد»، «هـوّزی»

                                    ایسـته­ سم یـازارام مـیـن قـاتـار سؤزی

     عالم بر علم جفر ـ اعداد بوده است و در بسیاری از اشعارش وقوف وی را بر حروف و اعداد مسلم می دانیم و از این هنر بارها و بارها در اشعار خود استفاده کرده است. آیا می­توان در علم و اجتهاد وی شک کرد؟ شهود فراوان در این زمینه در دیوان خسته قاسم موجود است که برای پرهیز از اطاله ی کلام، بدان نمی-پردازیم.

     اما تخلص او «خسته قاسم» است، لقب خسته بنا به نظر بسیاری از ادیبان و منتقدین آثارش می تواند در سه نظریه ی کلی جمع بندی گردد:

       1ـ عداه ای معتقدند قاسیم بیمار بوده و از طریق حضرت علی (ع) شفا یافته و لذا همواره خود را «خسته» نامیده است.

       2ـ دسته ی دیگری معتقدند او تخلص «خسته» را برای نشان دادن اوضاع نامناسب زمان برای خود برگزیده است همانگونه که مسکین آبدال، قول عباس، دیلقم و دیگران کرده اند.

       3ـ گروه دیگر نیز معتقدند او خود را خسته ی عشق نامیده است از جمله ی این ادیبان فولکلورشناس سترگ " سد نیک پاشایف" است که می نویسد شاه ختایی نیز با تخلص «خسته» اشعاری سروده است و آشیق قاسیم بنا بر احترام شاه ختایی این تخلص را برای خود برگزیده است.[8]       

    خسته قاسم در عین آشیق بودن، اهل عرفان و تصوف است و چهار مرحله ی تصوف را پشت سر نهاده است. این چهار مرحله عبارتند از: شریعت، طریقت، معرفت و حقیقت. خسته قاسم در اشعار مختلفش به این مراحل اشاره‌ها دارد:

                                    حـقـیـقت، مـعـرفت حاقدیـر قـانـیرام

                                    طـریـقت، شـریـعت قـوشـا یـازیـلدی.

و یا:

                                    حـقـیـقت بـحرینـده غـواصـام دئـیه­ ن

                                    غـواص سانسا گـیـر دریـایـا اوزهـا اوز!  

       بررسی کنندگان زندگی و آثار این آشیق معتقدند که خسته قاسم که معاصر نادر شاه افشار بوده است همواره مناسبتی مخالف و منفی با وی داشته است و علیه تضادهای اجتماعی که در زمان او بخاطر عملکرد خود سرانه­ی حاکمان و ماًموران وی به وجود آمده بود همچون شاعری مبارز به پا خاسته و نفرت و خشم خود را علیه ظلم و تعدی او ابراز نموده است.[9]

     نادر شاه که حکومت رسمی وی از سال 1114 آغاز می گردد علیه مذهب صفویان شوریده و فرهنگ دو قرن پایدار در ایران را زیر سئوال برده و باعث گشته بود میدان برای تشیع و عالمان شیعه و اهل طریقتها محدود گردد و بسیاری از عالمان از این وضع ناراضی بوده اند. از آن جمله خسته قاسم نیز در این دوران همچون عالمی فرهیخته اعتراض خود را علیه حکومتیان ابراز داشته است. او در عالم سیاست مداخله می کرد و در برابر ناهنجاریهای اجتماعی ـ سیاسی می ایستاد:

                                    اؤزلـــریــن دریــــــا بــــیـــلـــن­لــر

                                    مــنــی پـــیـادا  بـــیـلـــســیــنــلـر.

                                    ســیــاســتـــدن دالـــی قـــــالــسـام

                                    مـــنـی افـــتــاده بـــیــلــســیــنـلـر. 

       در تاریخ می­بینیم که نادر شاه در جنگهای داغستان دچار خسارت فراوان شد و بعد از برگشت از آن منطقه مردم را تحت فشار قرار داده و مالیاتهای سنگین از آنان می­گرفت و بخاطر حفظ حکومت چند روزه­ ی خود دماغ و گوش بسیاری را برید و چشم از حدقه­ ی بسیاری از نزدیکانش از جمله پسرش در آورد و این سیاست شوم باعث خیزشهای عصیانگرانه علیه حکومت نادر شاه شد. بنابراین خسته قاسم در چنین اوضاع و احوال نمی توانست موافق سیاستهای دوران باشد.

       خسته قاسم خطاطی ماهر نیز بوده است و برخی از محققان وی نوشته­ اند که آثار او توسط ماًموران نادرشاه در رودخانه­ ی «ینو» واقع در تیکمه داش انداخته شده است.[10] تحقیقات انجام گرفته نشان می­دهد خسته قاسم در دورانی که به مکتب می­رفت با دختری که دختر حاکم تیکمه داش بود آشنا شده و دل به عشق وی سپرده است:         

                                   بـیــر نــازنین سـئـودیم مکتـب­خانـادا

                                    حــق کـلامـیـن دیــل ازبردن اوخوردو.

                                    الیـنـه آلـمیشدی عتشقیـن کیـتابـیـن

                                    مــنـیـم درسـیم بیل ازبـردن اوخـوردو.  

       در داستانهای مختلفی که درباره­ ی خسته قاسم است نظرات مختلف در مورد همسر وی نوشته ­اند برخی همسر او را «لاچین خانیم» دختر حاکم تبریز، برخی دیگر او را دارای دوزوجه به نامهای گول اندام و خرامان دانسته­اند، برخی دیگر معتقدند سوگلی زیبایی به نام صنم داشته است و دیگران سلبی خانیم اهل اورمیه را همسر او دانسته ­اند. اما نتیجه­ ی تحقیقات اینست که خسته قاسم یک همسر بیشتر نداشته و نام او سلبی خانم بوده است و دارای یک دختر به نام خرامان و یک پسر به نام احمد بوده است. از دیوان خسته قاسم در می­یابیم که نام پدرش نیز ابراهیم بوده است.[11]

       خسته قاسم تسلط کامل بر ادبیات عربی و فارسی و ترکی داشته و بویژه شاعران بزرگ آذربایجان را می­پسندیده است. او در یک شعرش به نسیمی اشاره می­کند، در چندین شعر از شاه ختایی به احترام یاد کرده و فضولی نیز شاعر مورد پسند وی بوده است و حتی خود را از نسل او می­داند:

                                    او مـحـتـشم فــضـولـی­نیـن نـسلـی­یـم

                                    بـحـرلــرده مـن عــمانـام، سن نـه سن؟

                                    یــوز اون دؤرد سـوره­ نی مـعنا ائـیـلـه­ رم

                                    مـن ازبـردن قـرآن خـوانام، سن نه سن؟[12]

       بی­تردید خسته قاسم دیوانی کامل و مشتمل بر غزل و قصیده و مثنوی داشته است که مقدار بسیاری کمی از آنها به ما رسیده است. مناظره‌های وی با احمد لزگی بسیاری معروف است. اشعار او توسط بسیاری از آشیقها در طول سده‌های گذشته با ساز و آهنگ آشیقها خوانده شده است و تأثیر قابل ملاحظه­ای بر آشیقهای سده‌های بعدی نهاده است از جمله آشیق آلی، دوللو مصطفا، آشیق علسگر، آشیق حسین بوزالقانلی، آشیق حسین شمکیرلی، بر اشعار او نظیره‌ها ساخته و بر او احترام نهاده اند. ناگفته نماند که استاد شهریار نیز بر شعر «یالان دونیا»ی خسته قاسم نظیره نوشته است.[13]

       هنر خسته قاسم بسیار ارزشمند بوده است. هنرهای بدیعی بسیاری می­توان در دیوان او سراغ گرفت در ادبیات آشیقی نخستین « دؤشله مه » از ابداعات او شمرده شده است. نخستین نمونه‌های «دوداق دیمز» نیز به نام او ثبت شده است و بسیاری دیگر از صنایع شعر آشیقی را بدو نسبت داده اند. ناگفته نگذاریم برخی قیفیل بندها و باغلاماهای او هرچند که از طرف آشیقهای بزرگی مانند آشیق علسگر، نورس ایمان، آشیق بهمن گویچه­لی، حسن پروانه و دیگران حل شده­اند اما برخی نیز همچنان حل ناشده باقی مانده است.

       خسته قاسم شاعری به تمام معناست. روانی شعر، سادگی بیان و مضامین اخلاقی تربیتی وی بی­همتاست:

                                    ای آقــالار گــلـیـن سـیـزه سـؤیله­ یـیم

                                    ازل یـاخــشی اولار یــار آشـیـنـالـیـغی

                                    سن سئوه ­سن یـاریـن سـنی سـئـومه­ یـه

                                    اولار بـولـبـول ایـلـه  خـار آشنـالـیغی.

عشق وطن در شعر او جای والایی دارد :

                                    یــــئـــنــــه وطـــن یــــادا دوشــدو

                                    بــیــز اولـــدوق ائــــلـلر آیـــریــسـی.

                                    یـاریــم بـــیــر گــــونــه دؤزمــــزدی

                                    ایــنــدی قــال ایـلــلـــر آیـــریــسـی.

       بهره گیری وی از ضرب­المثلها، تکیه کلامها، اصطلاحات عامیانه و فرهنگ مردم بر شعر او جذابیت و سادگی و زیبایی خاصی بخشیده است.

       درباره ی او تا امروز داستانهای مختلفی روایت شده است که می­توان نمونه‌های زیر را نام برد:

            1 ) سفر اردبیل خسته قاسم

            2 ) سفر اورمیه خسته قاسم

            3 ) سفر داغستان خسته قاسم

            4 ) علی یار و معصوم

            5 ) خسته قاسم و ملک سیما

            6 ) جمال و عبدالله

            7 ) سفر مشکین خسته قاسم و...

       اشعار خسته قاسم اگر چه به صورت مدون و یکجا به دست ما نرسیده است اما در جنگهای مختلف در سده‌های گذشته، برخی از اشعار او آمده است. در اواخر قرن 19 نخستین بار دیوان اشعار خسته قاسم توسط م. محمود بی اف چاپ شده است. نشریه­ی «کاسپی» شماره 137 در سال 1895 نیز داستان ملا قاسیم را چاپ کرده است. پروفسور سدنیک پاشایف در سال 1975 در باکو دیوان مستقل و کامل او را چاپ کرد. در ایران نیز اشعار خسته قاسم بارها به چاپ رسیده است از آن جمله محمدعلی نقابی در سال 1373 مجموعه اشعار خسته قاسم را در تبریز به چاپ رساند. حسین سیامی در سال 1373 ضمن چاپ اشعار او در تبریز، معلومات و تحقیقات خوبی درباره ی حیات و آثار خسته قاسم ارائه داده است. آشیق حسین ساعی در سال 1380 کتابی تحت عنوان «خسته قاسم و آشیق داستانلاری» در تبریز به چاپ سپرد و در نهایت مجموعه­ ای بسیار نفیس از اشعار خسته قاسم با مقدمه ای عالمانه از طرف محمد عبادی قاراخانلو (آلیشیق) در سال 1384 در تبریز به چاپ رسید.

آشنالیغی

            آی آغلار گـلین سـیـزه سـؤیـلـه یـیم،

            ازل یـاخـشـی اولار یـار آشـنـالـیـغـی.

            سن سئـوه­ سن، یارین  سنی سـئـومه­ یه،

            اولار بولبـول ایـلـه خـار آشـنـالـیـغـی.

                                                باغبـان اودور زحـمـت چـکه الـلـشـه،

                                                سالـدیـغـی بـاغ چیـچک­لشه گوللشه،

                                                اگر گوجـسوز گوجـلـو ایـله گـولشه،

                                                اولار تـرلان ایـلـه سار آشـنـالـیـغی.

            «خسته قاسم» غـم الینـدن مـسـت اولا،

            اهل درویش خرقه سینده پوست اولا،

            بیر آدام کی لـقـمـه ایـلـه دوست اولا،

            اولار یــاغـیـش ایـلـه قـار آشنـالیغی.

ائیلر ـ ائیلر

            ائله بیر کـیشـی­ نـیـن تـوت اتـگیندن،

            بیل سنه ایـمـدادی اول ائـیـلر ـ ائیـلر.

            ذرّه داش گؤتورسن لعل ائیلر ـ ائـیـلـر.

            یئردن داش گؤتورسن لعل ائیلر ـ ائـیلر.

                                                بؤهتان دئمه، بـؤهـتـان تـوتـار آدامـی،

                                                قــول ائـیـلــر، بـازار دا ساتـار آدامـی،

                                                جــهنّــم اودونــدان بـــتـــر آدامـی،

            یوخسوللوق یاندیریب، کول ائیلر ـ ائیلر.

            عـاقل اینسان دئمز هـر گـؤردوگونـو،

            دالدالار دوشماندان وای دئدیـگیـنـی،

            گؤرمز سن ناکسین پای وئـردیگـینی،

            وئرسه ده منّـتـین بول ائـیلر ـ ائـیلر.

                                                «خسته قاسم» دئـیر سؤزون بو باشدان،

                                                پای اومما قوهومدان، یاردان، یولداشدان،

                                                اؤزون امک چکسن سو چیخار داشدان،

                                                اریـدر داغـلاری یـول ائـیـلـر ـ ائـیـلـر.

ایشی

            آدام وارکـی اؤزگــه­لـره لاغ ائــیـلـر،

            فیکیر وئرسن عـیبه­ جـردی هر ایشی.

            هر مجلیسده اؤز یـئـرینی تانـیـمـاز،

            ائـل یـانیندا اولـمـاز اونون ارزیشـی.

                                                نامـرد جـهـدی اونـو مـرده یـئـتیرمز،

                                                قوناق گلسه پـارا چــؤره­ ک گـتـیـرمز،

                                                اوت کؤک اوسته بیتر، اصلین ایتیرمـز،

                                                اینانمیرسان ائـیـلـه گـیلن تفتیـشـی.  

            یالان سـؤز بعضینه شوکتدی، شاندی،

            آخشام سؤز دانیشیر، سحر پئشماندی،

            یئیر نان و نمک گــئـدر دوشـماندی،

            ائـلـه آدام نـه آرواددیـر، نـه کـیشی.

                                                «خسته قاسم» سن دوشمانین آتگینان،

                                                مـتاحـیـنـی خـریـدارا ساتـگـیــنـان،

                                                شاهـی مـردان دامـنـیندن تـوتگیـنان،

                                                آللاهی سن چاغـیـر ائـتمه تـشویشی.

بللی دیر

            آی آغـالار سیزه تـعریـف ائیله­ یـیم،

            گلن آیـین گلیشـیـنـدن بلـلی­دیـر،

            کیمی قونار، کیمی کؤچر یوردوندان،

            فـلکـیـن ده گردیشـیندن بـللیدیـر.

                                                نـامـرده اوز سالـمـا اوزون گـؤتـورمـز

                                                  نامرد قـونـاغـیـنا چــؤره­ک گـتیرمـز،

                                                اوت کؤک اوسته بیـتر اصلین ایـتیرمز،

                                                بد اصـیل ده یئریـشـیـنـدن بـلـلی­دیر.

            هر کیم قـاپیسیندا بئـش کـئـچی ملر،

            تـکـبّـر ائـیـلـه یـیـب مجـلیسـه گلر،

            گؤزو کلّه سینـده هـر جـایـی گـولـر،

            هر جـایی ده گـولوشوندن بـلـلـی­دیـر.

                                                صاباح مـحـشر گـونـو قـورارلار سـانی،

                                                کیمسه سالا بیـلـمـز قـصـری ائیوانی،

                                                هـر آنـلامـاز دئـیـیـر مـنم کـئیوانی.

                                                کـئـیوانی دا تـیـکیـشـدن بـلـلی­دیر.

            «خسته قاسم» سؤزون سالما دریـنـه،

            عاشیق، مـعشوق ایـلن گـرک سورونه،

            مرد آنـد ایـچر ایستکلـیـنـین سرینه،

            ایـستکلی ده با خـیشینـدان بـللی­دیر.

تلسمه

            فـلک کـمند آتـیـب سنی ده یـیـخـار،

            دلـی کــؤنـول دؤلـت وارا تــلـسـمـه.

            باجارسان هـمیـشه یـاخـشیـلیق ائیله،

            خــایــیـن دوشــر آهـی زارا تـلسـمه.

                                                بـختین گـر یار اولسا سـنـی اوجـالدار،

                                                بـئـفر قوهـوم قـانـا نـلاری قـوجـالدار،

                                                ظالم دونـیا بـیر گون سنی گیـجـلـدر،

                                                بـارسیـز بـاغـلار یـئـتـر بـارا، تـلسمه.

            بـختین گـتـیـرمه­سـه داغـلارا قاچـما،

            بـختین گـتیرنـده یـئتـنـی سانـجـما،

            « خسته قاسم » نادانلارا سـیر آچـمـا،

            قـانـانـا وار اومـیــد چـــارا تلـســمه.

کیشی

            ار اودور کی ائـل بـاشـیـنی ساخـلایا،

            البته اؤزباشـین سـاخـلار هـر کیشی.

            دوشمان باریـشـدیـرا، قـانلار بـاغلایا،

            اودور ائل ایـچینـده مـعـتـبر کیشی.

                                                نـامـردیـن چـؤره گی قارین دویورماز،

                                                ایکی قـانلـی بیر ـ بـیریـنـدن آییرماز،

                                                یـوز نامرد یـیغیشا بـیر ایش قاییرمـاز،

                                                الـبـتـه کی ایـش دوزلـدر نـر کیشی.

            من «خسته قاسمـام» هم کمر بستــــه،

            کیشی­لـر یارانـیـب بـیـر نـئـچـه دستـه،

            کیشی وارکی داغـی قـویـار داغ اوسـتـه،

            سـؤیـلـه یـرلـر اونـا پــرهـنـر کـیـشی.

یاخشیدی

            دلـی کـؤنـول مـنــدن سـنـه امانـت.

            دئـمه بو دونـیـادا قـالـیم یـاخـشیدی.

            بیر گون اولار قوهوم قـارداش یاد اولار،

            دئـمه اولوسوم وار ائـلیـم یاخـشـیدی.

                                                بـیـر یـئـره گـئدنــده اؤزونـو اؤیـمـه،

                                                شیطانا باج وئریب، کیمسه ­یه سـؤیمه،

                                                قوتلی اولسانـدا، یـوخـسـولو دؤیـمـه،

                                                دئمه کی زورلویام قـولوم یاخشـیـدی.

            قوچاقدان اولوبسان قوچاق اولگـینـان،

            قـادادان بـالادان قـاچـاق اولـگـینـان،

            ال آچیق اول، مرد اول، آلچاق اولگینان،

            دئمه واریم چوخدور، پولوم یاخشـیدی.

                                                «خسته قاسم» کیمه قیلسین دادینی،

                                                جانی چیخسین اؤزو چکـسین اودونـو،

                                                یاخشی ایگـیت یـامان ائـتـمز آدیـنی،

                                                 چون کی یامان آددان اؤلوم یاخشـیدی.

دونیاسان

            نه قدر زحمت چکیب حؤرمت ائـیله ­یم،

            آخـیـر دا گـؤرورم یـالان دونـیــاسـان.

            یارانمـیـشـلار اولـمـاز سـندن ایراضی،

            قـانـانـا بـیـر کلـمـه تـالان دونیاسـان.

                                                کیمینین آلیرسان نـاموسون عـاریـن،