تارانتولا؛ قاتل انسان؟

 

فرادید: به عنکبوت های بزرگ و پرمو «تارانتولا» گفته می شود. در دید رایج مردم، تارانتولا می تواند با یک نیش زهردار خود جان انسان را بگیرد، اما این گفته تا چه حد صحت دارد؟

به گزارش بی بی سی ورد، در روانشناسی به ترس شدید و بیمارگونه شخص هراس، هراس زدگی و یا فوبیا گفته می شود. یکی از رایج ترین فوبیاها  در جهان ترس از عنکبوت (Arachnophobia) است. این افراد به محض اینکه عنکبوت را ببیند فرار می کنند. ولی آیا عنکبوت ترس دارد؟

به نوعی از عنکبوت های پشمالو تارانتولا گفته می شود که در فارسی به آن «رتیل» هم گفته می شود، البته کمی تفاوت بین آن ها وجود دارد. از نظر اکثر مردم تارانتولا (Tarantula) موجودی بزرگ و کشنده بوده و به انسان نیز حمله می کنند. حتی گفته می شود که یک تارانتولای ماده، تارانتولای نر را پس از جفت گیری می بلعد. اما واقعیت چیست؟ آن موجودی که ما فکر می کنیم تارانتولا است در واقع تارانتولا نیست. بیشتر عنکبوت هایی که فکر می کنیم تارانتولا هستند کوچک اند. آن ها به ندرت کشنده بوده و هم نوع خواری پس از جفت گیری نیز به ندرت بین آن ها وجود دارد.


تارانتولا در اصل نسبتا عنکبوتی کوچک و بی ضرر است که در جنوب اروپا زندگی می کند. تارانتولا در اطراف شهر تارانتو (Taranto) در جنوب ایتالیا زیاد دیده می شود و نامش را نیز از همین شهر وام گرفته است.
 
در قرون گذشته، «تارانتولای لیکوسا» بسیار بدنام بود. محلی ها فکر می کردند که یک نیش این عنکبوت کافی است تا جان آدم گرفته شود. بنابراین محلی ها یک رقص خاص را درآوردند تا به خیالشان جلوی  اثر زهر گرفته شود. نام آن رقص تارانتِلا (Tarantella) بود.


حقیقت ماجرا اما چه بود؟ عنکبوت تارانتولای شهر تارانتو اصلا خطرناک نبود و محلی ها دچار اشتباه شده بودند، زیرا تنها برخی از گونه های آن نیش زهردار دارند. دیو کلارک مسئول جانوران بی مهره ی باغ وحش لندن می گوید: «احتمالا عنکبوت بیوه سیاه (black widow) محلی به آن ها حمله کرده بود.
 
این بدنامی بعدها نسبت به عنکبوت های گرگی تارانتو (wolf spider) از بین نرفت و حتی زمانی که اروپایی ها با چندین عنکبوت بزرگ و پرموی آمریکای جنوبی مواجه شدند، به آن ها نیز تارانتولا گفتند. اما این مواردی که ما به آن ها تارانتولا می گوییم باید عنکبوت پرنده خوار یا «ترافوسید» نامیده شود. البته حدود 650 گونه ترافوسید وجود دارد که البته اغلب آن ها آن قدر کوچک هستند که طول پایش به دو سانتی متر هم نمی رسد.


خانواده ترافوسیدها به یکی از اعضای خود یعنی جُلیات یا همان جالوت (Goliath) می نازد. این عنکبوت اهل منطقه شمالی آمریکای جنوبی است و یک پرنده خوار است. بزرگترین نمونه ای که تاکنون دیده شده «ترافوسا بلوندی» است که به اندازه یک بشقاب غذاخوری است و طول پاهایش به 28 سانتی متر می رسد. این نمونه بزرگترین عنکبوتی است که تاکنون دیده شده است.


در فرهنگ عامه نیز از تارانتولاها به عنوان یک جانوران خشن و مهاجم یاد می شود. در صحنه ای از فیلم جیمز باند 1962، یک تارانتولا به تصویر کشیده شده که با سرعت از روی بدن شون کانری حرکت می کند. اما در واقع تارانتولاها چندان علاقه ای به این کار ندارند. کلارک می گوید: «اکثر عنکبوت ها حرارت بدن ما را حس می کنند و به سرعت فرار می کنند. عنکبوت ها ذاتا مهاجم نیستند. وقتی یک شکارچی به  تارانتولا نزدیک می شود، اولین روش دفاعی آن ها این است که به سرعت فرار کنند و جایی پنهان شوند. وقتی که گیر می افتند از نیش خود به نشانه حمله استفاده می کنند، اما همیشه زهر خود را خارج نمی کنند. حتی اگر هم زهر خود را خارج کنند به ندرت پیش می آید که آن زهر سمی باشد. آن زهر فقط برای مقهور ساختن شکارشان است. معمولا زهر هیج یک کشنده نیست. نیش عنکبوت خیلی تفاوتی با نیش زنبور ندارد.»


گفته می شود که هم نوع خواری پس از جفت گیری به ضرر تارانتولای نر تمام می شود. محققان در یک پژوهش نسبتا عجیب نوشتند: «پس از جفت گیری، تارانتولای نر دور شد. ناگهان تارانتولای ماده  بر روی او پرید و شش دقیقه بعد تارانتولای نر را همراه خود به داخل سوراخ زیرزمینی کشید. به نظر می رسد که او را بلعیده باشد.»
 
اما این پدیده عجیب تنها یک بار در جریان مطالعه آن ها رخ داد. تارانتولاهای نر پس از جفت گیری دور می شوند و به ندرت چنین اتفاقاتی می افتد. کلارک می گوید: «خورده شدن نر توسط ماده یک خطر است و خیلی کم اتفاق می افتد.»
 
البته ما وقتی داشتیم تارانتولای ماده را از نزدیک بررسی می کردیم یاد حرف کلارک افتادیم. اما کنار دستمان یک خط کش گذاشتیم که اگر فکر بدی به سر تارانتولا زد با همان خط کش حسابش را برسیم!