نامه به وزیر آموزش و پرورش درباره اجرای اصل 15 قانون اساسی

در جلسه 266 از دوره ششم -۱۳۸۱/۰۸/۲۶- مجلس شورای اسلامی [1] سؤال 13 نماینده مجلس شورای اسلامی از مرتضی حاجی وزیر وقت آموزش و پرورش درباره اجرای اصل 15 قانون اساسی مطرح گردید، بعد از شنیدن اظهارات نمایندگان و وزیر آموزش و پرورش طی نامه ای به وزارت آموزش و پرورش نظرات انتقادی خود را نسبت به مسائل مطرح شده در این جلسه اعلام نمایم. وزارت آموزش و پرورش نیز در پاسخ نامه وعده داد که اصل 15 قانون اساسی به زودی اجرایی خواهد گردید.اما پس از گذشت بیش از 11 سال هنوز آن وعده اجرایی نشده است. با توجه به اینکه وزارت آموزش و پرورش در دولت تدبیر و امید نیز با تکیه بر بیانیه انتخاباتی شماره 3 دکتر روحانی، وعده اجرایی شدن اصل 15 قانون اساسی را داده است و اینکه "هسته مرکزی مخالفان آزادی های مدنی" فعال شده اند که بار دیگر اکثریت مردم ایران را از حقوق خود محروم نمایند، ضمن انتشار نامه سعی خواهم کرد در توضیح بعضی قسمت های نامه به روند تاریخی چرایی اجرا نشدن اصل 15 نیز در این سالها اشاره ای داشته باشم.

------------

به نام خدا

پنجشنبه، 30 آبان، 1381

سردبیر محترم نشریه نگاه [به رویدادهای آموزش و پرورش][2]

ضمن سلام و خسته نباشید، با توجه به سخنان وزیر محترم آموزش و پرورش در صحن علنی مجلس شورای اسلامی 26/8/81 خواهشمند است متن زیر را با درج در نشریه یا به صورت مقتضی به اطلاع ایشان برسانید.

جناب آقای حاجی وزیر محترم آموزش و پرورش در جلسه مورخه 26/8/81 مجلس شورای اسلامی  در پاسخ به پرسش نمایندگان عضو فراکسیون کرد مجلس، در مورد عدم اجرای اصل 15 قانون اساسی مطالبی را بیان داشتند که گرچه نمایندگان پرسشگر را قانع نمود[3]، ولی این پاسخ به هیچ وجه افکار عمومی را راضی نمی کند. لذا لازم دانستم که نکاتی را در مورد این پاسخ یادآور شوم.

آقای حاجی در این پاسخ ضمن قرائت اصل 15 قانون اساسی با تأکید بر لفظ "آزاد است" اجرای این اصل را اختیاری تلقی نموده، مصوبه سال گذشته شورای عالی آموزش و پرورش را در مورد تدریس 2 واحد اختیاری زبان و ادبیات اقوام ایرانی در دوره دبیرستان را (البته اگر به مرحله اجرا درآید) با منت برای نمایندگان کرد مجلس مطرح می کند. اگر این اصل اختیاری است و دولت می تواند در صورت عدم تمایل آن را اجرا نکند، چرا نوشته شده است؟ کدام قانونگذاری در دنیا قانونی را برای اجرا نشدن  می نویسد؟ آیا این قانون فقط برای پرستیژ حقوق بشری در مجامع بین المللی است؟

مسلما این اصل قانونی که یکی از افتخارات و از مترقی ترین اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در جهت بسط عدالت و قسط اسلامی و احقاق حداقل حقوق انسانی است، برای اجرا نشدن نوشته نشده است. ضمن اینکه با دقت در اصول (19، 48 و ...)، اجباری بودن اجرای این اصل مانند سایر اصول قانون اساسی مطرح می گردد.

اصل 19: مردم ایران از هر قوم و قبیله که باشند از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند اینها سبب امتیاز نخواهد بود.

اصل 48: در بهره برداری از منابع طبیعی و استفاده از درآمدهای ملی در سطح استانها و توزیع فعالیت های اقتصادی میان استانها و مناطق مختلف کشور، باید تبعیض نباشد. به طوری که هر منطقه فراخور نیازها و استعداد رشد خود، سرمایه و امکانات لازم در دسترس داشته باشد.

آیا آموزش و یادگیری زبان مادری از جمله حقوق مردم به شمار نمی آید که در اصل 19 به مساوی بودن آن تأکید شده و در اصل 48 به برآوردن این نیاز و حق به صورت مساوی از محل درآمدهای ملی تأکید شده است؟

اصل 15 قانون قانون اساسی، یادگیری و به کارگیری زبان مادری اقوام مختلف ایرانی را یکی از حقوق آنها برشمرده است، لذا نمی توان این اصل را جدای دیگر اصول قانون اساسی بررسی و حکم به عدم اجرای آن داد.

این حق در اعلامیه جهانی حقوق بشر[4] و اعلامیه حقوق بشر اسلامی[5] (قاهره-1990) نیز که ایران از امضا کنندگان آن می باشد به صراحت تأکید شده است.

یک نکته هم در مورد ارسال مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش به شورای عالی انقلاب فرهنگی[6]: با توجه به اینکه مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش در جهت اجرای یکی از اصول قانون اساسی و احقاق حقوق حقه اقوام ایرانی (گرچه دیرهنگام و قطره ای) می باشد. لذا ارسال آن به شورای عالی انقلاب فرهنگی چه محمل قانونی دارد؟ آیا این شورا می تواند مصوبه را رد نماید؟ طبق اصل 9 قانون اساسی که اذعان می دارد: "... هیچ مقامی حق ندارد به نام حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور آزادی های مشروع را، هرچند با وضع قوانین و مقررات سلب کند..." شورای عالی انقلاب فرهنگی حق رد مصوبه را ندارد، مگر اینکه بخواهد بر خلاف اصول مصرحه قانون اساسی اقدام نماید. پس ارسال مصوبه به این شورا فاقد وجاهت قانونی و به تأخیر انداختن اجرای آن است که خود گامی است بر ضد اتحاد و وفاق ملی مردم ایران.

نکته ای هم در مورد افت تحصیلی در مناطق غیر فارسی زبان: از آنجاییکه دانش آموزان این مناطق دارای محدودیت دایره لغات (فارسی) هستند که حتی در مکالمه عادی نیز غالبا با مشکل روبرو هستند، یادگیری علوم تخصصی به زبان فارسی برای آنها بسیار سخت می باشد که در نهایت به افت تحصیلی (قبولی با نمرات بسیار پایین یا مردودی) و ترک تحصیل در دوره های ابتدایی و راهنمایی می انجامد.

در جهان امروز دیگر آموزش به زبان رسمی امری منسوخ شده است، هر موقعیتی از کشور به زبان خود تحصیل می کند و البته در کنار آن هر سال درسی را به نام زبان رسمی کشورشان می گذرانند. این امر غیر از کشورهای پیشرفته ای چون سوئیس، کانادا، بلژیک و ... حتی در کشورهای در حال توسعه مانند پاکستان، هند، اتیوپی و ... جا افتاده و به این ترتیب استعدادهای جوانشان شکوفا شده و مانع افت تحصیلی می گردند.[7]

                                                با احترام، رضا صیامی، معلم، آذربایجان شرقی

پاسخ نامه:

--------------

1- متن کامل سوال و پاسخ وزیر را در این لینک می توانید بخوانید. http://www.miyanali.com/RS205/17

2- نشریه هفتگی "نگاه به رویدادهای آموزش و پرورش" ارگان رسمی وزارت آموزش و پرورش می باشد و به منزله روابط عمومی آن وزارتخانه است.

3- دلیل قانع شدن نمایندگان، قول مساعد وزیر درباره اجرای سریع مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش بود.

4- متن کامل اعلامیه جهانی حقوق بشر http://www.haghgostar.ir/ShowPost.aspx?id=12

5- متن کامل اعلامیه حقوق بشر اسلامی http://www.haghgostar.ir/ShowPost.aspx?id=15

در این زمینه مطالعه اعلامیه جهانی حقوق زبانی (بارسلونا 1996) هم خالی از لطف نیست.

http://www.humanrights-iran.ir/news-16758.aspx

6- در آن زمان مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش با کارشکنی های یکی از اعضا و با دلایل امنیتی به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال شد. پس از سالها مسکوت ماندن در شورای عالی انقلاب فرهنگی، با تغییر آن به صورت تدریس دو واحد اختیاری زبان های محلی در دانشگاه تصویب گردید. بدون توجه به اینکه این مصوبه از شورای آموزش و پرورش آمده و اصولا تاکید اصل 15 قانون اساسی در مورد مدارس هست نه دانشگاه ها. این عضو سابق شورای عالی آموزش و پرورش که اکنون دست خود را از ماجرا دور می بیند به بهانه جدید و اکنون در مقام ریاست فرهنگستان زبان پارسی و اطلاع از چگونگی اجرای این اصل باز هم می خواهد با همان بهانه همیشگی "امنیت ملی" در مسیر اجرا سنگ اندازی کند

7- در تأیید این نکته که آموزش به زبان مادری استعدادها را بهتر شکوفا می کند جملات زیر از سرمقاله روزنامه آرمان 21 مهر 92 به قلم دکتر صالح نیکبخت را بخوانید: "تدوین‌کنندگان قانون اساسی و نویسندگان پیش‌نویس آن مسلما به این امر توجه داشته‌اند که این تنوع زبانی، نه تنها فارسی را تضعیف نخواهد کرد بلکه به غنای زبان فارسی کمک خواهد کرد و از سوی دیگر به کودکانی که به زبان مادری درس می‌خوانند کمک شایانی خواهد کرد و این امر مورد تایید متخصصان امور تربیتی است" http://armandaily.ir/?News_Id=56208