معرفی محمدصادق نائبی (3)، تألیفات (کتاب)

محمدصادق نائبی ،عضو انجمن اهل قلم ایران، در قدم نخست، یک چهره فعال فرهنگی و ادبی در اذهان میانه ای هاست. فعالیت اثرگذار مطبوعاتی و رسانه ای، در کنار عشق و علاقه وافر و قابل تحسین به میانه و میانه ای و نیز اشتیاقش به فرهنگ و زبان مادری خود، از ویژگی های بارز وی به شمار می­رود به طوری که نام محمدصادق نائبی در کتاب "فرهیختگان و نام آوران آذربایجان شرقی" در کنار بزرگانی چون علامه طباطبایی، علامه جعفری، شهریار آمده است.

یکی از مهمترین ویژگی های این نویسنده توانا را، توجه و عشق عاقلانه به زادگاه خود، شهرستان میانه، عنوان کرد که آن را با نگارش کتاب هایی چون "میانه"، " چنلی تئل "، "سررسید ویژه میانه" ،"مشاهیر و مفاخر میانه" و "مشاهیر میانه" بازتاب داده است. وی پس از فراگیری دانش ادبیات و خطوط کهن ترکی در زمینه بازخوانی ترکی، فعالیت و علاقه وافر وی به شیخ صفی الدین اردبیلی موجب شد تا کتاب هایی از این عارف بلند آوازه آذربایجانی را از ترکی کهن 800 ساله به ترکی معاصر آذربایجانی و نیز به فارسی ترجمه و منتشر نماید.

 

 

در ادامه، توضیحاتی هر چند مختصر در مورد تألیفات ایشان ارایه می شود:

 

1) واژگان زبان ترکی در فارسی

نائبی در سال 78 و در سن 26 سالگی، کار تحقیق روی استخراج اتیمولوژیک لغات ترکی در فارسی را آغاز و پس از 16 ماه حاصل این تحقیق را تحت عنوان "واژگان زبان ترکی در پارسی" به عنوان نخستین کتاب خود و نخستین تحقیق علمی در استخراج ایتیمولوژیک لغات عاریتی ترکی در فارسی  منتشر کرد. این اثر که در  ۲۱۰ صفحه چاپ شد و در آن به معرفی افزون بر یک هزار واژه ترکی که به زبان فارسی راه یافته، همراه با اتیمولوژی (ریشه‌شناسی) و معانی مختلف پرداخته شده است.

این کتاب جنجالی که مورد تحقیر و تحسین افراطی و تفریطی زیادی قرار گرفت نخستین کتابی بود که به صورت اتیمولوژی و ریشه یابی دقیق، ریشه واژگان زبان ترکی را در زبان همسایه خود فارسی مورد تحقیق و کنکاش قرار می­داد. این کتاب سه بار در ایران و نیز در کشورهایی مانند افغانستان، سوئد و ترکیه چاپ شد.

2) چ‍ن‍ل‍ی‌ ت‍ئ‍ل‌

مهندس نائبی در سال ۱۳۸۰ با گردآوردن اشعار شاعران ترکی سرای میانه ای عضو گروه چنلی تئل، کتابی تحت عنوان چنلی تئل را منتشر و بدین سان اشعار شاعران میانه ای را به ثبت رساند.

3) صفوه الصفا

نائبی با دانش نسخه خوانی و تسلط به خطوط کهن ترکی موفق با بازخوانی کتاب صفوه الصفا از کتب کهن آذربایجان و از زیرمجموعه های "قارا مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی" شد و آنرا در سال 83 در 184 صفحه منتشر کرد. در دوره صفویه، به مجموعه کلمات قصار، نصایح، اندرزها، تحقیق‌ها و ارشادات برجای مانده از شیخ صفی الدین اردبیلی، «قارا مجموعه» یا "مجموعه کبیر" می گفتند. این کتاب بعدا توسط آقای بهلولی به فارسی برگردانده شد.

4) رساله یول اهلینه قیلاووز (یا راهنمای اهل طریقت)

این کتاب ترجمه فارسی رساله ای از شیخ صفی‌الدین‌اردبیلی در آداب اهل طریقت است که در 42 صفحه در سال 1381 چاپ شده است.

 5) البویوروق (یا فرمایش)

بویوروق در ترکی به معنای فرمایش است و با توجه به معروفیت این رساله در بین ترکان عراقی آن را با الف لام عربی به ثبت رسانده اند و از این رو به البویوروق معروف شده است. نسخه‌های خطی پراکنده‌ای که اکنون در دست برخی فرق صوفیه در ایران و ترکیه و عراق از قارا مجموعه شیخ صفی الدبن اردبیلی به جا مانده، تحت نام هایی مانند: البویوروق، قیلاووزالصفی، کلمات شیخ صفی، مناقب شیخ صفی، سیرالصفی و غیره نامیده می شود. این کتاب ترجمه فارسی البویوروق است که در سال 1381 چاپ شد.

6) نِصاب صادق: لغتنامه منظوم ترکی - فارسی

 این مجموعه لغت‌نامه منظومبرای آشنایی فارسی زبانان با زبان ترکی فراهم آمده و مجموعاً 1000 واژه ترکی را شامل می‌شود. این کتاب به صورت بداهه و در یک هفته سروده شده است. این کتاب دهمین نصاب ترکی در 800 سال گذشته بوده و سه بار تجدید چاپ شده است. کتاب نصاب صادق  در ۸۸ صفحه مشتمل بر 500 بیت از اوزان عروضی است که در توضیح و معنی برخی واژگان ترکی در دو فصل به فارسی به نظم کشیده شده است. فصل نخست این کتاب "نصاب موضوعی است که 10 باب یا 10 وزن عروضی را شامل می‌شود و لغات هر مصرع با بیت انسجام معنایی دارند و مانند نصابهای کهن، لغات غیرمتجانس در یک بیت یا مصرع جمع نشده و ذهن خواننده پراکنده نمی شود.

فصل دوم، "نصاب حرفی" است که در 11 باب و همگی در بحر "رجر مربع" منظوم شده و در هر باب کلماتی با مطلع حرفی مشخص درج گردیده است.

 

7) لیلای صادق

نائبی عشق به همسر را با انتشار کتاب شعری عاشقانه به نام "لیلای صادق" به رشته تحریر کشید. در این کتاب که در 56 صفحه در سال 1383 به چاپ رسیده سروده هایی با مضامین عاطفی و عاشقانه گنجانده شده است.

در بخشی از این کتاب می خوانیم:

مجنون اگر مجنون شدی، اندر فراق عاشق شدی

اندر فراق عاشق بدم، هم در وصال عاشق شدم

 صادق ندارد سیم و زر، تاج ترا دارد به سر

بی نام تو قاصر بدم، از عشق تو باسق شدم

8) رساله کونول (یا رساله دل)

رساله کؤنول یا "دل" نیز جزئی است از مجموعه رسالات کهن "قارامجموعه" اثر شیخ صفی الدین اردبیلی به زبان ترکی که با موضوعات اخلاقی و عرفانی نگارش یافته است. این نسخه کهن پیشتر توسط دکتر محمدزاده صدیق بازخوانی شده بود و نائبی آنرا بصورت مسجع به فارسی برگرداند. در آغاز رساله آمده است: "هر که ره به دریای دل یافت، هر چه خواست، فرو رفت و اندر یافت. آنان که چشم به صورت دوختند، ریسمان غفلت به گردن آویختند"

  9) میانه: پیرامون جغرافیا، تاریخ، آثار باستانی، اطلاعات آبادی‌ها، مردمشناسی، مشاهیر، اقتصاد، آموزش، فرهنگ و ادب شهرستان میانه

 نائبی مجموعه اطلاعات و تحقیقات گردآوری شده میدانی خود در 9 زمینه مختلف از شهرستان میانه را در کتابی در ۲۹۶ صفحه در سال 1384 منتشر کرد که به حق می توان آنرا کاملترین شناسنامه میانه معرفی کرد. در فصل اول، مخاطبان با جغرافیای این شهر آشنا می‌شوند که طی آن، افزون بر موقعیت جغرافیایی میانه، درباره کوه‌ها، رودخانه‌ها، آب و هوای، معادن، پوشش گیاهی، حیات وحش، جمعیت و مهاجرت، و جایگاه این شهر در تقسیم‌بندی کشوری سخن می‌رود. فصل دوم به پیشینه هزاره این شهر اختصاص دارد. در فصل سوم، آثار باستانی و اماکن مذهبی میانه معرفی می‌شود. در فصل چهارم، شرح حال مشاهیر این خطه درج گردیده و در فصل پنجم که "میانه و امور فرهنگی" عنوان گرفته، اطلاعاتی درباره ورزش، سینما، مساجد و تکایا، کتابخانه، موزه و نظایر آن فراهم آمده است. فصل ششم با عنوان "میانه و مردم شناسی" به معرفی نژاد، زبان، شهر نشینی، دین و مذهب، و فلکور میانه اختصاص یافته است که این فصل به تنهایی در سال 87 مورد تقدیر شهرداری تهران در فرهنگسرای بهمن تهران قرار گرفت. در فصل‌هفتم در زمینه اقتصاد و در فصل هشتم در موضوع آموزش بحث شده و در نهایت در فصل نهم با عنوان "حومه میانه" برای تک تک 400 روستای میانه تمامی رودها، کوهها، آثار باستانی، موقعیت و فاصله از شهر، جمعیت، دین، زبان و ... ارائه شده است به طبع رسیده است. این کتاب در سال 1392 به چاپ دوم رسید.

10) قارا مجموعه - از منظر واژه شناسی

این کتاب به شرح لغات و کهن ترکی مورد استفاده در محموعه رسالات شیخ صفی‌الدین‌اردبیلی می پردازد و در واقع مکملی برای تفهیم رسالات شیخ صفی است. این کتاب در 72  صفحه در سال1380 منتشر شد.

11) مشاهیر و مفاخر میانه

کتاب مشاهیر و مفاخر میانه پرافتخارترین کتاب میانه و هر میانه ای است که بزرگان خود را به دیگران معرفی می کند.

نائبی ماحصل سالها فیش برداری و تحقیقات گسترده خود در کتابخانه های بزرگ و افراد کهنسال و نوادگان بزرگان را در کتابی با عنوان مشاهیر و مفاخر میانه منتشر نمود و در آن به معرفی شخصیت‌های برجسته شهرستان میانه در حوزه‌های مختلف در طول تاریخ پرداخت. بخش اول کتاب به دانشمندان قدیم و بخش دوم به ناسخان، منشیان، مصححان و شارحان پرداخته است و در بخش سوم شاعران و سخنوران و در بخش چهارم به عالمان حوزوی و در بخش پنجم به مشاهیر دانشگاهی و هنری معاصر و در بخش ششم به سیاستمداران و دولتمردان پرداخته شده است. بخش‌های بعدی این کتاب به ترتیب به معرفی مدال‌آوران ورزشی و علمی، شهدای میانه، مشاهیر مردمی و در نهایت خاندان‌های قدیم اختصاص یافته است.

این کتاب در سال 1387 در 280 صفحه منتشر شد.

12) آموزش گرامر زبان ترکی آذربایجانی در یک ترم

مهندس نائبی این کتاب را پس از سه ترم تدریس زبان ترکی در دانشگاه های تهران تدوین کرده است. این کتاب در ۸۰  صفحه درسال 1388 منتشر و به عنوان دستور زبان و خودآموز زبان ترکی آذربایجانی در 16 جلسه (یک ترم) مورد استقبال قرار گرفت.

این کتاب بارها بصورت رسمی یا کپی منتشر شده و بخاطر اختصار و انسجام مورد استقبال خوانندگان قرار گرفته است.  

13) دکتر صدیقین دیل بیلیم درسلیگی

این کتاب ترکی تدوین آموزه های دکتر صدیق در زمینه آموزش زبان ترکی است که در سال 1388 در 96 صفحه  توسط نائبی منتشر شده است.

14) مشاهیر میانه

  این کتاب تغییرات گسترده ای روی کتاب مشاهیر و مفاخر میانه است که بخاطر همین تغییرات گسترده نام مستقلی به خود گرفت و به نام مشاهیر میانه منتشر گردید. این کتاب 400 صفحه ای، به معرفی نام‌آوران هزارة گذشتة شهرستان میانه در زمینه‌های علمی، هنری، سیاسی، مردمی، ورزشی، فرهنگی و حوزوی می‌پردازد. شخصیت‌های ممتاز مذکور در این کتاب، شخصیت‌های شناخته‌شده و تأثیرگذار ملی هستند. مؤلف برای شخصیت‌های فوت کرده از مراجع اصلی و بی‌واسطه و برای شخصیت‌های در قید حیات، کسب اطلاعات از خود شخصیت بوده و به شنیده‌ها و گفته‌ها و مراجع میانی تکیه نکرده است.

15 ـ زنجان لوحه لری

کتاب زنجان لوحه لری مجموعه اشعاری از دکتر محمدزاده درباره تاریخ و آثار باستانی استان زنجان می باشد که در سال 89 در 88 صفحه توسط نائبی منتشر شده است.

16ـ قوتادغوبیلیک

این کتاب شاید پرافتخارترین کتاب آقای نائبی باشد چراکه پس از سالهای طولانی موفق با بازخوانی کهنترین دیوان شعر ترکی از ترکی کهن اویغوری چینی و تبدیل آن به ترکی کنونی آذربایجانی شده است.

دیوان قوتادغوبیلیک (به معنی سعادت نامه) که به شاهنامه ترکی نیز مشهور است اثر دانشمند فیلسوف قرن چهارم یوسف خاص حاجب از ترکان چین می باشد که در 6645 بیت در موضوع جمهوریت و مدنیت تنظیم شده است و مهندس نائبی با فراگیری خط کهن اویغوری موفق به بازخوانی بیت به بیت این شاهنامه به مثابه بافتن گره به گره فرش شده است و اخیرا به زیر چاپ رفته و منتشر می گردد.

این کتاب 500 صفحه ای علاوه بر بازخوانی این شاهنامه به زبان اصلی و برگردان آن به ترکی آذربایجانی دارای مقدمه ای بسیار مبسوط و کامل درباره زبان ترکی اویغوری و گرامر آن می باشد.

قوتادغوبیلیک تنها به فاصله 3 سال پس از لغات الترک محمود کاشغری به عنوان دومین کتاب کهن ترکی شناخته می شود.

والسلام