ثمرات واقعی توبه از نظر قرآن

توبه رجوع و بازگشت واقعی بنده به سوی خداوند است، و البته ممکن نیست که بنده ای واقعا و حقیقتا راه کج را که می رفته رها کند و به سوی راه راست و مستقیم باز گردد و از عمق باطن و روح خود به سوی خداوند بیاید نه فقط به دلیل اجبار و اضطرار - و خداوند او را در جوار رحمت خود نپذیرد. آن چیزی که رکن و اساس توبه را تشکیل می دهد، ندامت و پشیمانی از کار بد و تصمیم به ترک گناه است. توبه حقیقی یعنی انصراف جدی و بازگشت واقعی از گناه به سوی صلاح و ارشاد، و بدیهی است که اگر انصراف، جدی و واقعی باشد و معلول مشاهده کیفر نقد و حاضر نباشد البته خداوند متعال به رحمت واسعه خود آن را می پذیرد.

خداوند در سوره تحریم آیه 8 می فرماید: ای کسانی که ایمان آورده اید! به سوی خدا بازگردید و توبه کنید، توبه خالص: (یا ایها الذین آمنوا توبوا الی الله توبة نصوحا). آری نخستین گام برای نجات، توبه از گناه است، توبه ای که از هر نظر خالص باشد، توبه ای که محرک آن فرمان خدا و ترس از گناه، نه وحشت از آثار اجتماعی و دنیوی آن، بوده باشد، توبه ای که برای همیشه انسان را از معصیت جدا کند و بازگشتی در آن رخ ندهد. حقیقت توبه همان ندامت و پشیمانی از گناه است که لازمه آن تصمیم بر ترک در آینده است، و اگر کاری بوده که قابل جبران است در صدد جبران برآید، و گفتن استغفار نیز بیانگر همین معنی است.

سپس به آثار این توبه نصوح اشاره کرده، می افزاید: امید است با این کار پروردگار شما گناهانتان را ببخشد و بپوشاند (عسی ربکم ان یکفر عنکم سیئاتکم)، و شما را در باغهائی از بهشت وارد کند که نهرها از زیر درختانش جاری است (و یدخلکم جنات تجری من تحتها الانهار )، این کار در روزی خواهد بود که خداوند پیامبر و کسانی را که با او ایمان آوردند خوار و موهون نمی کند (یوم لا یخزی الله النبی و الذین آمنوا معه)، این در حالی است که نور ( ایمان و عمل صالح ) آنها از پیشاپیش و از سوی راستشان در حرکت است و عرصه محشر را روشن می سازد، و راه آنها را به سوی بهشت می گشاید (نورهم یسعی بین ایدیهم و بایمانهم ). در اینجاست که آنها رو به درگاه خداوند آورده، می گویند پروردگارا! نور ما را کامل کن، و ما را ببخش که بر هر کار قادری (یقولون ربنا اتمم لنا نورنا و اغفر لنا انک علی کل شیء قدیر).

در حقیقت این توبه نصوح، پنج ثمره بزرگ دارد: نخست بخشودگی سیئات و گناهان. دوم ورود در بهشت پر نعمت الهی. سوم عدم رسوائی در آن روز که پرده ها کنار می رود، و حقایق آشکار می گردد، و دروغگویان تبهکار خوار و رسوا می شوند. آری در آن روز پیامبر (ص) و مؤمنان آبرومند خواهند بود، چرا که آنچه گفتند به واقعیت می پیوندد. چهارم اینکه نور ایمان و عمل آنها از پیشاپیش و سمت راست آنها حرکت می کند و مسیر آنها را به سوی بهشت روشن می سازد. پنجم اینکه توجهشان به خدا بیشتر می گردد، به همین جهت رو به سوی درگاه خدا می آورند و از او تقاضای تکمیل نور و آمرزش کامل گناه خویش می کنند.

یکی از اثرات تقوا در آخرت این است که گناهان گذشته را پاک می کند، کفاره عمل گذشته است، یعنی ( گناهان گذشته ) را محو می کند: (و یکفر عنکم سیئاتکم، انفال 29)؛ مقصود این است که اثر گناهان گذشته را جبران می کند، چون تقوای واقعی همراه با توبه است. کسی که یک آلودگیهایی در گذشته داشته، هنگامی با تقوا خواهد بود که از آن آلودگیها توبه کند. پس اثر آن گناهان گذشته پاک می شود، مجازات اخروی هم از انسان برطرف می شود، یعنی خدا دیگر بنده باتقوایش را به خاطر گناهان گذشته اش مجازات نمی کند.

توبه در قرآن
قرآن نمونه های متعددی از برانگیختن فرد علیه خودش و بازگشت از مسیر گمراهی و تباهی «توبه» ذکر می کند. البته قرآن خود به این نکته توجه دارد که بازگشت آنها که به رفاه و تنعم به سر می برند به مراتب دشوارتر از بازگشت محرومان و ستمدیدگان است.گروه دوم به اقتضای طبع در راه عدالت حرکت می کنند، اما گروه اول باید از منافع شخصی و گروهی خود صرف نظر کنند و پا روی امیال و خواستهای خود بگذارند. قرآن می گوید گروندگان به او آنها هستند که روحشان پاک و تصفیه شده است و این گروندگان صرفا بر اساس حقیقت جویی و عدالت طلبی که فطری هر انسانی است، به قرآن گرایش پیدا کرده اند نه به اقتضای منافع و تمایلات مادی و جاذبه های دنیوی.