درباره ی شهرستان دره شهر (احمدکریم نیا)

دره شهراز گذشته های دور پایتخت تابستانی ایلامی ها بوده است و اوج رونق آن دردوره ساسانیان بوده که ییلاق امرا و بزرگان بوده است.

این شهر در آبرفتهای سیمره و در کنار ویرانه های شهر تاریخی سیمره و در دو سوی مسیررودخانه دره شهر، جایی که تپه ماهورهای دامنه شمالی کبیر کوه خاتمه مییابد، قرار دارد.

در شهر ستان دره شهر به دلیل این که از مناطق لرنشینایلام هستند آهنگ ها و ترانه و موسیقی لری رواج دارد که درانواع بزمی ورزمی و حماسی و ...اجرا می شوند. مانند نوعی ترانه به نام سایرخونی کهآهنگی سوزناک است و با لهجه لری خوانده می شود. برای اجرای آن از کمانچهاستفاده می شود. اطراف دره شهر را مزارع آبی و دیمی با خاک حاصل خیز فرارگرفته است.

مزارع کشاورزی دره شهر به وسیله آب رود خانه های سیمره، سیکانو چشمه سار های کوچک دیگر آبیاری می شود و حفر چاه های عمیق و نیمه عمیقکمبود آب را تتامین می کند. در مزارع روستاهای دره شهر ضمن کاشت برنج،گندم، جو و محصولات صیفی نیز به دست می آید. از مهم ترین محصولات جالیزیدره شهر خیار است که بسیار معروف است.

این شهرستان دارای دو بخش مرکزی وبدره است. شهر دره شهر بیش تر به زبان لری و کردی صحبت می کنند ولی زبانمردم بخش بدره کردی است. این شهرستان به دلیل این که در کنار کبیرکوه و درکنار خرابه های شهر باستانی ماداکتو دوره ساسانی و رود خروشان سیمره واقعشده، هم چنین با دارا بودن استعداد کشاورزی و وجود آب‌فراوان و مراتع وجنگل های انبوه،‌ دارای آثار دیدنی تاریخی و طبیعی بی شماری است. اهمیتتاریخی دره شهر به حدی است که مورخان و تاریخی نگاران آن را به نام اولینشهر تاریخی دوره ساسانی نامیده اند. مکان های دیدنی و تاریخی مهم ترین مراکز دیدنی و زیارتگاهی دره شهر عبارتند از:

- آثار خرابه های شهر سیمره و آثار قصر ها و بازار های تاریخی. - آسیاب آبی و قلعه شیخ ماخو (شیخ محمد خان) در روستای شیخ مکان.- تنگ زیبا و تاریخی ، طبیعی بهرام چوبینه در مسیر دره شهر به پل دختر. - تپه باستانی تیغن در کنار دره شهر. - آثار قلاع تاریخی درمنطقه ییلاقی کلم بخش بدره و هم چنین دره ییلاقی کلم بدره. - چهار تاقی دوران ساسانی در شهر دره شهر. - آبشار ماربره در نزدیکی دره شهر در مسیر جاده پل دختر. - حوضچه آب زمزم در نزدیکی بقعه جابر. - آثار تاریخی پل گاو میشان مربوط به دوران ساسانی بر روی سیمره. - زیارتگاه جابر انصاری در روستای جابر کلم. - زیارتگاه بابا سیف الدین درروستای ارمو. - زیارتگاه امام زاده صالح در ماژین. - قلعه و شهر تاریخی ماژین. - غار کول کنی در ماژین. - مناظر و چشم اندازهای زیبای کبیر کوه در کنار رود سیمره صنایع و معادن صنایع دستی مهم ترین صنایع این استان راتشکیل می دهند و از صنایع ماشینی و معادن این شهرستان اطلاعات مستندی در دست نیست.

کشاورزی و دام داری اقتصاددره شهر بر پایه کشاورزی باغداری و دامداری استوار است. آب کشاورزی از چاهها، چشمه ها و رود فراهم می شود و محصولات کشاورزی و باغی آن عبارتند از: ‌گندم، جو، بنشن، ذرت، گیاهان علوفه ای، برنج، کنجد، تره بار، گردو،‌انار، انگور، سیب و انجیر. دامداری نیز در این شهرستان رونق دارد ومحصولات و فرآورده های دامی و نیز دام به شهرستان های دیگر صادر می شود. مشخصات جغرافیایی شهرستاندره شهر در درازای جغرافیایی 47 درجه و 22 دقیقه و پهنای جغرافیایی 33درجه و 8 دقیقه و در بلندی 650 متری از سطح دریا واقع است.

شهر دره شهر در142 کیلومتری شهر ایلام و در مسیر جاده ایلام ـ پل دختر قرار دارد. آب وهوای آن معتدل و خشک، بیش ترین درجه گرما 42 درجه و کم ترین درجه گرما 6- درجه می باشد. بارندگی سالانه بطور متوسط 350 میلیمتر است. شهرستان درهشهر از شمال باختری، شمال تا جنوب خاوری به ترتیب با شیروان و چرداول،کوهدشت و پل دختر (استان لرستان)، از جنوب خاوری، جنوب تا شمال باختری بهترتیب با آبدانان، دهلران، مهران و ایلام همسایه است. وجه تسمیه و پیشینه تاریخی نامدره شهر شاید از رود سیمره گرفته شده باشد که این رود تا قبل از ورودایلام گاماسب نام دارد و هنگام ورود به ایلام سیمره نامیده می شود. آوردهاند که چون دره شهر در کنار رود سیمره در دره ای از دره های کبیر کوه قرارگرفته، دره شهر نام یافته است. شهر تاریخی و باستانی دره شهر در ادوارمختلف بارها ویران و آباد گشته است. از جمله عوامل ویرانی آن تاخت و تازسپاهیان آشور و عرب ها بوده است. بنا بر نظری، دره شهر محل شهر باستانی‹‹ماداکتو›› پایتخت عیلامی است. عیلامیان که دردوره عهد باستان فرمانروایکوه های لرستان بودند؛‌

دره رودخانه و راه بزرگ ارتباطی منطقه و مرز شمالیرا متصرف شدند و اماکن مستحکمی تاسیس نمودند که ماداکتو پایتخت دوم آناناز آن جمله است. ظاهرا دره شهر اولین شهر عیلامی بوده است که در حمله آشوربانی پال ویران و مردم آن قتل عام شده اند. در دره سیمره بقایای خرابه هایعهد ساسانی به جامانده اند.

ظاهرا دره شهر در دوره اعتلای هخامنشیان هنوزهم ویران بوده و یا اهمیت گذشته را نداشته است، اما عهد اشکانیان دورهتجدید حیات آن بوده و در دوره ساسانی نیز مجددا رونق یافته و آباد گردیدهاست. در خرابه های دره شهر که بازمانده یک شهر از زمان ساسانیان است، آثارچهار راه ها، کوچه ها و معابر با نظم ویژه ایکه در شهر سازی آن دورهمعمول بود، باقی مانده است. سکه هایی که در خرابه های دره شهر پیدا شدهاند به خسرو سوم و جانشیان او تعلق دارند. گفته می شد که دره شهر در هنگامآبادانی متجاوز از 5000 خانه داشته است. درمیان خرابه های آن اثری ازساختمانی که شاید روزی مسجد و یا عبادتگاه دوره اسلامی بوده باشد، یافتنشده است. در حال حاضر شهر دره شهر که در دامنه کبیر کوه و در کنار خرابههای شهر باستانی دوره ساسانی و رودخانه خروشان سیمره قرار دارد، بااستعداد کشاورزی وافر، ‌منابع آب غنی، مراتع سبز و جنگل های انبوه یکی ازشهرهای باستانی و مهم استان ایلام محسوب می شود. برخی بر این باورند کهدره شهر را خسرو پرویز پادشاه ساسانی ساخته است. گفته می شود اسکندرمقدونی هنگامی که از شوش عازم شعر کلنی بوده از دره شهر عبور کرده است .

پس از حمله اعراب سیمره یا دره شهر حاکم نشین مهرجانقذق شد و تا سده چهارمهجری قمری ،آباد و پرنعمت بوده است . ابودلف در سفر نامه خود می نویسد :

سیمره نیز شهر زیبایی است که در آن درختان خرما و زیتون و گردو و در طرفدیگر برف و کوهستان با هم دیده می شوند. یاقوت حموی نیزدر باره دره شهر مینویسد: شهری است در نواحی جبل به سوی خوزستان و آن را مهرجانقذق خوانند وآن آبادان و دارای میوه ها و آب است.