خون دماغ

خون دماغ

 

طبق آمار به طور تقریبی یك نفر از هر 10 نفر دست كم یكبار سابقه خونریزی شدید از بینی داشته است. خونریزی ممكن است جزئی و یا خیلی شدید باشد. بعد از خونریزی‌های قاعدگی، خونریزی بینی شایعترین خونریزی خودبخودی در انسان است كه به علت پارگی عروق مخاط بینی كه بدون محافظ می‌باشد اتفاق می‌افتد. شایعترین محل خونریزی در اطفال و بالغین جوان قسمت قدامی تیغه بینی است ( كه ناحیه كیسلباخ kisselbakhیا لیتل littleنامیده می‌شود).

خونریزی این ناحیه را می‌توان به آسانی كنترل نمود. مشكل‌ترین و پیچیده‌ترین محل خونریزی در قسمت خلفی – فوقانی جدار خارجی و تیغه‌ی وسط بینی در اشخاص مسن است.

شایعترین علت خونریزی بینی ضربه یا تروما است. ضربه‌های شدید باعث شكستگی استخوان بینی شده و ضربه‌های خفیف نظیر دستكاری بینی با انگشت آسیب به ناحیه لیتل وارد آورده و سبب از بین رفتن موكوس محافظ آن ناحیه می‌شود.

عوامل مهم در كنترل خونریزی‌های بینی عبارتند از: علت، محل خونریزی، نحوه معالجه آن.

علت شناسی : عوامل موضعی و عوامل سیستمیك

عوامل موضعی:

در میان عوامل موضعی كه سبب خونریزی بینی می‌شوند، می‌توان از ضربه‌های وارده به صورت، واكنش التهابی تغییرشكل ساختمانی، وجود جسم خارجی، تماس با مواد شیمیایی سمی، مداخله جراحی و تومورهای داخلی بینی نام برد. ضربه‌ی موضعی یكی از شایعترین علل خون دماغ است. وارد كردن لوله بینی- معدی (افزایش مداوم فشار هوایی بینی) دستكاری داخلی بینی و بازیابی جسم خارجی داخل بینی كه سبب پاسخ التهابی شدید شده است، همه می‌توانند مسئول خونریزی بینی باشند عمل‌های جراحی داخلی بینی و شكستگی‌های استخوان بینی، دیواره سینوس‌های صورت- كاسه چشم و قاعده جمجمه هم می‌تواند سبب خون دماغ شوند.

بد شكلی‌های ساختمانی:

به شكل مادرزادی یا اكتسابی می‌توانند سبب درگیری قسمت غضروفی یا استخوانی تیغه‌ی بینی یا شاخك‌ها شوند. در این حالت هوای دمیده شده با سرعت و تلاطم بیشتری وارد بینی می‌شود. این مسئله سبب خشكی غشای مخاطی- التهاب و دلمه بستن می‌شود. برداشتن دلمه‌ها از طریق پاك كردن بینی یا با فشار وارد كردن هوا از راه بینی انسداد یافته عروق خونی سطحی را در معرض قرار می‌دهد و موجب خونریزی می‌شود.

سرطان‌های متعددی می‌توانند با خونریزی‌های خودبخودی بینی تظاهر كنند یكی از عوامل خونریزی شدید بینی در پسران، آنژیوفیبروم است. این تومور خوش خیم عروق كه از ناحیه بینی- حلقی منشاء می‌گیرد ممكن است به صورت خودبخودی یا در پاسخ به ضربه خونریزی كند.

علائم بالینی

بیماران از خونریزی هر دو بینی معمولاً شكایت دارند در حالی كه در حقیقت یك بینی خونریزی دارد. از بیمار باید پرسش كرد اگر دو طرف خونریزی دارد شدت كدام بینی بیشتر است. بهتر است لخته‌های خون خارج شود بعد به دقت داخل بینی معاینه شود تا محل خونریزی مشخص گردد.

درمان كلی

1- حفظ خونسردی

2- بیمار باید بنشیند و بالاتنه‌ی خود را به جلو خم كند و دهان خود را باز نماید او در این حالت می‌تواند خون را تف كرده و آن را قورت ندهد سرانجام بالاتنه باید به حالت معمول در آید.

تنها اگر به مدت 5 دقیقه قسمت جلوئی بینی را در سمت خونریزی به روی تیغه‌ی بینی با انگشت دست بفشاریم بسیاری از خونریزی‌های بینی مهار می‌شوند به بیماران گوشزد می‌شود كه پنبه یا دستمال در بینی خود نگذارند. زیرا ممكن است هنگام در آوردن آنها دچار مشكل شوند و مخاط بینی بیشتر دچار آسیب شوند. اگر سابقه خونریزی شدید یا طولانی وجود دارد یا در حین معاینه بیمار دچار افت فشار خون ارتوستاتیك (كاهش فشار خون وضعیتی) می‌شود. تعیین سطح هموگلوبین و هماتوكریت جهت تصمیم‌گیری در مورد ضرورت تزریق خون به بیمار الزامی است.

3- كمپرس‌های سرد باید پشت گردن و همچنین پشت بینی گذارده شود.

4- پایین آوردن فشار خون

5- قطع داروهای ضد انعقادی

درمان موضعی

- كوتر كردن (cautery)

- تامپوناد قدامی و خلفی

مهار خونریزی احتیاج به همكاری بیمار و وسایل معاینه دقیق از جمله چراغ پیشانی و ساكشن دارد روش‌های متعددی برای هموستاز (توقف خونریزی) وجود دارد كه می‌تواند از كوتریزاسیون شیمیایی (اسید‌تری كلرواستیك و نیترات نقره) و الكتریكی تا تامپون قسمت قدامی و خلفی بینی متفاوت باشد. البته روش‌های دیگری از جمله كوتریزاسیون با كمك آندوسكوپی- بستن شریان‌های اصلی‌تر جراحی‌های سپتوپلاستی تیغه‌ی بینی و ... وجود دارد.

باید در ابتدا خون، لخته‌ها و اجسام خارجی را خارج شود. سپس از فنیل افرین و لیدوكائین جهت ایجاد انقباض عروقی و بی‌حسی لازم به شكل موضعی شود. می‌توان درست روی همان مخاط شكننده به آرامی یك قلم آغشته به نیترات نقره را به عروق خونی كه به موضع خونریزی می‌رسند تماس دهیم بهتر است آن رگ خونی كه به محل خونریزی دهنده می‌رسد سوزانده شود تا این كه مستقیماً خود محل را بسوزانیم.

در صورتی كه امكان كوتریزاسیون نباشد یا با كوتریزاسیون خونریزی كنترل نشود باید از تامپون استفاده كرد.

بدون توجه به روش اقدامی، تامپون بینی باید دست كم 72-48 ساعت باقی بماند هم به دلیل اینكه این پانسمان راه تخلیه سینوس‌های اطراف بینی را می‌بندد و هم به خاطر اینكه احتمال سندرم شوك عفونی كاهش یابد از آنتی بیوتیك استفاده می‌شود.

حدود 10% خون دماغ‌های خلفی به روش‌های درمانی معمولی پاسخ نمی‌دهد و مداخله جراحی لازم است.

راهنمایی‌هایی جهت ارجاع به متخصص

خون دماغ مداوم نیازمند به ارزیابی توسط متخصص گوش، حلق و بینی دارد. بیماری كه به بستن قسمت خلفی بینی نیاز دارد باید حتماً توسط پزشك متخصص گوش، حلق و بینی درمان شود. آزمایش‌های معمولی كه شامل PTو PTTشمارش پلاكت و زمان سیلان است.

باید در موارد خونریزی شدید بینی انجام شوند سطح هموگلوبین و هماتوكریت باید تعیین شود تا تصمیم بگیریم كه بیمار احتیاج به تزریق خون دارد یا خیر. هنگامی كه خونریزی بند آمد استفاده از قطره كلرورسدیم - اجتناب از دستكاری داخل بینی و استفاده از پماد مناسب بر روی تیغه بینی می‌تواند از خونریزی مجدد بین جلوگیری كند.