برج میلاد شاهکار یا فاجعه مهندسی؟؟

برج میلاد که چهارمین بلندترین برج مخابراتی دنیا است ارتفاعی برابر ۴۳۵ متر دارد. ساخت این برج در سال ۱۹۹۷ آغاز شد و یازده سال بعد یعنی در سال ۲۰۰۸ این برج افتتاح رسمی شد. حال بیایید این برج را که به گفته خیلی ها شاهکار مهندسی ایران و خاورمیانه است را با برج CN تورنتو مقایسه نماییم:

برج میلاد - شاهکار یا فاجعه مهندسی؟

برج سی ان در تورنتو کانادا (CN Tower) :
افتتاح این برج در سال ۱۹۷۶ یعنی ۳۲ سال قبل از برج میلاد بود.
این برج در مدت ۴ سال ساخته و به بهره برداری رسید. ( برج میلاد در مدت ۱۱ سال)
ارتفاع این برج ۵۵۳ متر میباشد یعنی ۱۱۸ متر بلندتر از برج میلاد.
با وجود اینکه برج میلاد در سال ۲۰۰۸ به بهره برداری رسیده است اما معماری ضعیف آن و ظاهر نه چندان دلچسبش باعث میشود در نگاه اول به نظر سازه ای قدیمی بیاید.

برج CN زلزله هایی تا بزرگی ۸۵ ریشتر را تحمل کند در حالیکه برج میلاد گفته میشود زلزله هایی تا ۸ ریشتر را تحمل میکند. (همانطور که میدانید هر یک واحد افزایش در مقیاس ریشتر یعنی ۳۲ برابر انرژی بیشتر زلزله!) البته همانطور که میدانید سازه ها بر حسب شتاب زلزله طراحی میشوند و نه مقیاس ریشتر و به اشتباه گفته میشود سازه ای چند ریشتر تحمل میکند اما با این وجود میتوان برداشت کرد برج سی ان در مقابل زلزله از برج میلاد مقاوم تر است. این در حالی است که برج CN در تورنتو ساخته شده است که منطقه زلزله خیزی نبوده و برج میلاد در تهران که یکی از خطرناکترین مناطق از لحاظ شدت و تعداد زلزله به حساب می آید.  گفتنی است فاصله گسل شمال تهران با محل احداث برج تنها ۷۵ کیلومتر میباشد.

و با این وجود برآورد قیمت تمام شده برج CN حدودا ۶۳ میلیون دلار کانادایی یعنی به ارزش حدودا ۲۴۳ میلیون دلار آمریکا در سال ۲۰۱۱ و قیمت تمام شده برج میلاد ۵۰۰ میلیارد تومان یعنی چیزی در حدود ۵۰۰ میلیون دلار آمریکا در سال ۲۰۱۱ است (با احتساب کاهش ارزش پول از سال افتتاح تا سال ۲۰۱۱ برای هر دو مورد). یعنی بیش از دو برابر!

CN TOWER - برج CN

شاید با خودتان بگویید این مقایسه زیاد عادلانه نیست. به هر حال تورنتو جزو شهرهای پیشرفته دنیا به حساب می آید و تهران راه زیادی دارد تا به آن برسد اما باید دقت کرد همانطور که گفته شد برج CN در مدت ۳۲ سال قبل از برج میلاد افتتاح شده است.  و البته اگر از تفاوت طراحی دو برج سی ان و برج میلاد در برابر نیروی زلزله بگذریم مسئله دیگری باقی میماند که جای نگرانی را بیش از پیش میکند: ستونها و تیرهای موجود در سازه راس برج میلاد توسط پوشش ضد حریق شرکت کافکو پوشانده شده اند تا در زمان آتشسوزی بتوان تاخیری در از دست دادن مقاومت فولاد مصرفی ایجاد نمود. (همانطور که میدانید سازه های فولادی, همچون سازه راس برج میلاد, اگر در برابر آتش قرار بگیرند به دلیل از دست دادن ناگهانی مقاومت فولاد عملکرد بسیار خطرناکی از خود نشان میدهند و میتواند باعث ریزش ناگهانی سازه شود) حال جالب است بدانید شرکت مذکور مسئولیت پوشش ضد حریق برجهای دوقلوی تجارت جهانی آمریکا را که در فاجعه ۱۱ سپتامبر به دلیل برخورد هواپیما و آتشسوزی به وجود آمده و در نهایت از دست دادن مقاومت المانهای باربر فرو ریختند نیز به عهده داشته است. حال باید پرسید آیا در شرایط مشابه سازه راس برج میلاد میتواند مقاومت کافی در برابر آتشسوزی از خود نشان دهد یا فاجعه ای شبیه به برجهای تجارت جهانی به وقوع خواهد پیوست؟

و در آخر مهمترین نکته درباره ساخت برج میلاد باقی میماند: برج میلاد با مشاوره و زیر نظر شرکت NCK Engineering Canada طراحی و اجرا شده است. یعنی همان شرکتی که برج CN را در تورنتو و در سال ۱۹۷۶ طراحی و اجرا کرد. حال باید پرسید چطور است که با گذشت بیش از ۳۰ سال, بجای آنکه برج میلاد با استفاده از تجارب بدست آمده شرکت مذکور در ساخت برج سی ان و دیگر پروژه های این شرکت, “بهتر” از برج سی ان طراحی و اجرا شود, این موضوع برعکس شده! یعنی آیا این ابرشرکت کانادایی در این ۳۲ سال پسرفت داشته است و یا دلیل دیگری وجود دارد که چنین شده است؟!

در هر صورت تنها راه تهرانیان امیدواری برای این است که زلزله احتمالی (که دوره بازگشت آن نیز فرا رسیده است!) به وقوع نپیوندد در غیر اینصورت عاقبت این ابرشهر در حال توسعه بینهایت نگران کننده خواهد بود. این زلزله میتواند امشب رخ دهد یا شاید حتی تا ۱۰۰ سال دیگر رخ ندهد اما مطمئنا آینده نگری برای چنین موضوعی هیچوقت اشتباه نیست!

محقق: علیرضا راحت

منابع:

کارگاه تخصصی طرحهای برتر فولادی سال ۱۳۸۹ کشور (برگزارکننده: انجمن سازه های فولادی ایران)

فصلنامه انجمن ایرانی مهندسان محاسب ساختمان – شماره ۳ – پاییز ۸۹

ویکیپدیا

وبسایت رسمی برج میلاد

وبسایت یادمان

وبسایت ABOUT دات کام

بروشور مشخصات فنی برج میلاد

وبسایت گردشگری کانادا