فراموش کردم
فهرست انجمن ها
هنر نقاشی معماری
اعضای انجمن(145) صفحه مدیر انجمن معماری اخبار و تازه های معماری معماری ایران معماری غرب مسابقات انجمن معماری مطالب آموزشی معماری نمونه کارهای دانشجویی اهداف انجمن معماری شایعترین دلایل رد مطلب
جستجوی انجمن
امین قربانی (amin20 )    

معماری اسلامی شیوه خراسانی

منبع : http://haydarabbasi.persianblog.ir/post/9/
درج شده در تاریخ ۹۱/۰۵/۲۱ ساعت 04:14 بازدید کل: 1776 بازدید امروز: 208
 

شیوه خراسانی

در سه قرن نخستین حکومت اسلامی در ایران (حدودقرن 1 تا 4 ه.ق)، مساجد به شیوه‌ای بسیار ساده و به پیروی از معماری ساسانی ساخته می شدند. زادگاه اولین نمونه‌های معماری اسلامی ایرانی را خراسان می دانند ، به همین سبب است که سبک معماری بناهای این دوران (امویان ، عباسیان ، طاهریان و...) ، «خراسانی» نامیده می شود.

در این شیوه که نقشه عمومی بناهای آن از مساجد صدر اسلام اقتباس شده ، مساجد به صورت شبستانی یا چهل ستونی ساخته شده‌اند. این رقم ، تنها به معنای حضور ستون‌های متعددی است که گرداگرد حیاط مرکزی قرار می گیرند و شبستان‌ها یا رواق‌ها را می سازند.

 

قوس‌های به کار رفته در شیوه خراسانی، به صورت بیضی و تخم مرغی است که از نمونه‌های پیشین آن ، می توان کاخ‌های ساسانی فیروزآباد و طاق کسری اشاره کرد .اولین نمونه های هنر و معماری اسلامی ایران در منطقه خراسان شکل گرفت .
)قرن اول هجری و از ابتدای پذیرش دین مبین اسلام از سوی ایرانیان (

نظر به منطقه ای بودن در شیوه معماری خراسانی ، می توان آنرا از قرن اول تا چهارم هجری یعنی زمان آل بویه و دیلمیان ادامه داشته است . گروهی آنرا ادامه شیوه پارتی دانسته و در مورد مساجد ، به نام سبک شبستانی می شناسند .

مساجد اولیه اسلام در خراسان با الهام از مسجد اانبی در یک فضای چهار گوش ، با شبستانی درجهت قبله به وجود آمده است و سقف تنها شبستان آنها نیز برای ایجاد سایه بان و بعدها جلوگیری از آب باران با مصالح ساده پوشیده شده است .


 

شیوه خراسانی

در سه قرن نخستین حکومت اسلامی در ایران (حدودقرن 1 تا 4 ه.ق)، مساجد به شیوه‌ای بسیار ساده و به پیروی از معماری ساسانی ساخته می شدند. زادگاه اولین نمونه‌های معماری اسلامی ایرانی را خراسان می دانند ، به همین سبب است که سبک معماری بناهای این دوران (امویان ، عباسیان ، طاهریان و...) ، «خراسانی» نامیده می شود.

در این شیوه که نقشه عمومی بناهای آن از مساجد صدر اسلام اقتباس شده ، مساجد به صورت شبستانی یا چهل ستونی ساخته شده‌اند. این رقم ، تنها به معنای حضور ستون‌های متعددی است که گرداگرد حیاط مرکزی قرار می گیرند و شبستان‌ها یا رواق‌ها را می سازند.

 

قوس‌های به کار رفته در شیوه خراسانی، به صورت بیضی و تخم مرغی است که از نمونه‌های پیشین آن ، می توان کاخ‌های ساسانی فیروزآباد و طاق کسری اشاره کرد .اولین نمونه های هنر و معماری اسلامی ایران در منطقه خراسان شکل گرفت .
)قرن اول هجری و از ابتدای پذیرش دین مبین اسلام از سوی ایرانیان (

نظر به منطقه ای بودن در شیوه معماری خراسانی ، می توان آنرا از قرن اول تا چهارم هجری یعنی زمان آل بویه و دیلمیان ادامه داشته است . گروهی آنرا ادامه شیوه پارتی دانسته و در مورد مساجد ، به نام سبک شبستانی می شناسند .

مساجد اولیه اسلام در خراسان با الهام از مسجد اانبی در یک فضای چهار گوش ، با شبستانی درجهت قبله به وجود آمده است و سقف تنها شبستان آنها نیز برای ایجاد سایه بان و بعدها جلوگیری از آب باران با مصالح ساده پوشیده شده است .

ویژگی معماری

 

ویژگی معماری

1- پلان مستطیل شکل

2- فضای شبستانی یا چهل ستونی

3- ساده و بی پیرایه (فاقد تزئینات)

4- مصالح اولیه خشت خام و آجر

5- فاقد پوشش و تزئینات یا گاهاً پوشش کاهگل

6- استفاده از تک منار منفک با مقطع دایره‌ای در شمال بنا

7- قوس‌های بیضی، تخم‌مرغی، ناری

8- در سبک خراسانی پلان و نقشه مساجد عربی و ساختمان بنا ایرانی است.

9- مردم واری بناها

10- دور شدن از تزیینات چه در داخل و چه در خارج

11- اندک تزیینات موجود هم ادامه ساسانی است اما بسیار کم رنگ‌تر

12- استفاده از گنبد ( به خاطر ارتفاع زیاد کم تر مصرف می شده است )

13- بوم آورد بودن مصالح


مهمترین بناهایی که در حال حاضر در این سبک در دسترس هستند به شرح زیر می باشند :

1- مسجد جامع فهرج
2- مسجد تاریخانه دامغان ( تاری در زبان ترکی به معنی خدا است (
3- اصل مسجد جامع اصفهان . ( مسجد اولیه(
4- مسجد جامع ابرقو .
5- مسجد جامع نائین .
6- مسجد جامع میبد .
7- اصل مسجد جامع اردستان .
8- اصل مسجد جامع نیریز .

مسجد جامع فهرج ( شیوه خراسانی : (

این مسجد در 22 کیلومتری یزد در قریه ای به نام فهرج ، سر راه قدیم یزد به کرمان است و تک مناره گلی آن از فاصله دور دیده می شود .
بنای این مسجد مربوط به قرن اول هجری و مانند مساجد صدر اسلام و دارای طراحی بسیار ساده و بی پیرایه و جزء نادر مساجدی است که تا کنون در ایران شناخته شده است .
سبک و شیوه معماری آن را به شیوه پارتی و خراسانی می دانند . بنا تماماً از خشت خام ساخته شده و پوشش دیوارها کاه گل است .
مسجد شبستانی است و سه دهانه دارد که دهانه میانی بزرگ تر از دو دهانه چپ و راست است . قوس ناری و طاق آهنگ است و در قسمت شمالی مسجد که در حال ویرانی بود ، مرمت شده است .
خلاصه ای از ویژگی مسجد فهرج :
پوشش طاق آهنگ

در قسمت های شمالی پوشش نیم گنبد
منار در دوره سلجوقی اضافه شد
نما از سیم گل(ماسه+خاک رس سرند شده+خاک کاه تمیز)
چفدهای دالبری و شکنجی
ارتفاع نسبت به طول و عرض کمی بیشتر است( بر عکس صدر اسلام که ارتفاع زیاد نیست)
چفدهای هلالی و مازه دار
تک مناره گلی - قرن اول هجری - ساده و بی پیرایه - پارتی و خراسانی - تماماً خشت خام
پوشش کاه گل

آن را اولین بنایی می دانند که به قصد مسجد ساخته شده است، زیرا تا این زمان مساجد اکثراً بناهای تغییر کاربری یافته بوده اند، مانند آتشکده های زمان ساسانی که با ورود اسلام به ایران، با تغییراتی چند در ساختارشان به مسجد تبدیل شده اند. اما ظاهراً مسجد فهرج خود بدین منظور شاخته شده است. تا این زمان عناصر و تأثیرات معماری ساسانی بخوبی در ساخت این بنا قابل مشاهده است. پلان این مسجد همانند سایر مساجد ساخته شده در این دوره، بسیار شبیه پلان مساجد شاخته شده در قرون اولیه اسلام در کشورهای عربی بوده است، و در مجامع علمی مغرب زمین، این سبک به نام سبک عربی مشهور است .

تغییرات اندک بنا در طی قرن ها نقشه اصلی بنا را دگرگون نکرده است. نقشه مسجد از نوع شبستان ستوندار و عبارت از یک حیاط مرکزی با شستان ستوندار جانب قبله و رواق هایی در طرفین صحن مرکزی است. شبستان مسجد‚ از دو ردیف ستون چهار تایی تشکیل شده و بدین ترتیب‚ صحن مرکزی توسط یازده دهانه طاق از جهات مختلف - سه دهانه در طرف جنوب ‚ چهار دهانه در شمال و 2 دهانه در جهات شرق و غرب - محدود شده است. دهانه مرکزی جانب قبله ‚ اندکی پهن تر از دهانه های دیگر است و بدین ترتیب ‚ مراحل اولیه شکل گیری ایوان در مساجد شبستانی به وجود می آید. عدم تقارن تعداد دهانه های جانب شمال و جنوب صحن ‚ امری غیر معمول است که در اینجا به وقوع پیوسته است. مسجد در اصل دو در ورودی در رواق شمال شرقی رو به روی محراب داشته که یکی از آنها سال ها پیش و دیگری بعد از آن بسته شده و امروزه تنها ورودی مسجد ‚ از سمت جنوب مناره و نسبتا" تازه است قسمت عمده پوشش بنا با استفاده از طاق های گهواره ای صورت گرفته و تنها در قسمت رواق شمالی که پهنای کمتری دارد از پوشش مسطح استفاده شده است.
طاق ها از نوع نیمرخ بیضوی شکل اند و به طاق های دوره ساسانی بسیار شباهت دارند. پوشش راهروهای شمال شرقی ‚ نیم گنبد است که به سبک دوره ساسانی اجرا شده و هر کدام از آنها‚ دو سهکنج بیضوی شکل دارند. با این که سه کنج ها شکل دوره ساسانی دارند‚ اما تنها جنبه تزئینی داشته ‚ باری را متحمل نمی شوند. این سه کنج ها‚ از پیشکردگی خشتی ساخته شده اند طاق های مسجد بر روی جرزهای مستحکم مستطیل شکل قطور قرار گرفته‚ اما با کار گذاشتن ستونک هایی در هر یک از گوشه های آنها ‚ هم از حجم جزرها و هم از سادگی انها کاسته شده است . کل بنای مسجد ‚ با خشت هایی بزرگ به اضلاع 32*32*5 سانتی متر ساخته شده و سطوح مختلف مسجد به نظر می رسد که در ابتدا با گچ اندود شده و دارای تزئینات گچبری به شکل پیچک ها و شکنج ها بوده است بخش هایی از گچکاری به همان صورت اصلی خود باقی مانده و قسمت های آسیب دیده با کاهگل ترمیم شدهاست. امروزه نمای بنا یا سیمگل (مخلوطی از گل رس ‚ ریگ روان و خاکهکاه) اندود شده است ‚ البته در اینجا به جای کاه که در این روستا کمیاب بوده ‚ از ژاژ (خرشتر) آسیاب شده استفاده شده که همین امر آن را از آسیب موریانه حفظ کرده است . در روی نمای حیاط ‚ چند طاقچه و کارو با طاقی شکنجی (دالبری) دیده می شود . یکی دیگر از خصوصیات جالب این مسجد ‚ نقش درگاه های ساسانی است که با گچ بر روی دیوار شرقی اجرا شده است . در انتهای شمال راهروی غربی و نیز درگاه های حجره ها ‚ کنگره های تزیینی اجرا شده است.
در دوره های بعدی‚ ملحقاتی از جمله شبستانی کوچکی در جهت قبله و مناره و بنایهای کوچکتری در جانب غربی به بنا اضافه شده که مصالح ساختمانی آن با مصالح ساختمان اصلی متفاوت است . شبستان جدید ‚ با هشت طاق متقاطع پوشیده شده که این نوع طاق زنی تا قبل از قرن چهارم هجری در منطقه شناخته نشده بود . به این جهت ‚ تاریخ الحاقات نباید زودتر از قرن چهارم هجری باشد . حجره های کناری مناره به نظر می رسد که بر شالوده بناهای قدیمی تری که از بین رفته اند ‚ ساخته شده باشند . بنای اصلی مسجد با توجه به شیوه معماری و عناصر تزئینی احتمالا" مربوط به قرن دوم هجری است.

 

مسجد تاریخانه دامغان
اول قرن 4 ه. ق
چفدها به مرور تغییر کرده و اکنون جناغی
به شبک پارتی آجرچینی شده
ستون ها قطور و گرد 1.5 تا 2 متر و ارتفاع 3 متر
منار در دوره سلجوقی ، فاصله دار تا مسجد
دهانه میانی شبستان اصلی بلندتر و بزرگتر
ستون ها از نما جلوتر است و تا بام ادامه می یابد

مسجد تاریخانه در جنوب شرقی دامغان واقع شده و یکی از بهترین نمونه‌های مساجد نخستین در ایران و قدیمی‌ترین بناهای پس از اسلام است در وجه تسمیه این بنا گفته‌اند که تاری به معنای خداست و تاریخانه یعنی خدای خانه. عده‌ای بر این باورند که این مسجد قبلاً آتشکده بوده و پس از تسلط اعراب‌، آن را ناری‌خانه خوانده‌اند و سپس به تاریخانه معروف شده است.
این مسجد یکی دیگر از مساجد اولیه اسلامی ( قرن دوم هجری ) و با شیوه خراسانی بنا شده است . بخشی ازاین مسجد چندین بار دوباره سازی شده است . صحن بزرگ آن تقریبا چهار گوش می باشد و دراطراف آن رواق هایی با طاق ضربی روی پایه هایی مدور قرار دارد .

نقشه کلی مسجد ساده و بی پیرایه و شبیه یک حیاط اندرونی است . ساختار کلی این مسجد و مصالح آن در حین سادگی شبیه طرح بناهای دوران ساسانی است و نوع آجر چینی آن و ابعاد آجرهای آن قرمز رنگ و ستون ها بیشتر شبیه طرح بناهای دوران ساسانی نیز می باشد . در رواق های اطراف حیاط دهانه وسط نسبت به دهانه های دیگر ارتفاع بیشتری دارد .
در زمان بازسازی مسجد در قرن سیزدهم هجری‌، به جای طاق‌های مازه‌دار (بیضوی) اصلی که اغلب فرو ریخته بودند‌، طاق‌های نوک‌تیز جناغی بنا شدند، هر چند که در بخش‌هایی از بنا‌، نمونه‌هایی از طاق‌های مازه‌دار اولیه به چشم می‌خورد.

نقشه ساختمان بر پایه همان شبستان ستون‌دار است که بعدها در آن تغییراتی داده‌اند؛ برای نمونه‌، دهانه میانی در شبستان جنوبی‌، بلندتر و بزرگ‌تر شده است. نمای مسجد نیز دگرگون شده است و قوس‌های مازه‌دار(بیضوی) طاق‌ها به قوس‌های تیزه‌دار (جناغی) تبدیل گردیده‌‌اند. البته پاکارقوس‌ها (جایی که طاق شروع می‌شود)‌، تغییری نیافته است. هنوزقوس‌های مازه‌دار (بیضوی) کهن‌، در ساختمان دیده می‌شود که نشان دهنده اصالت آن است.

اگرچه بخشی از ساختمان اصلی بازسازی شده و به طور طبیعی در مدت حدود 900 سال خراب شده‌، آن قدر دست نخورده باقی مانده که کیفیت خود را نشان می‌دهد. طرح اصلی آن به سبک صحن مرکزی است‌: یک صحن بزرگ تقریباً چهارگوش و در گرداگرد آن رواق‌هایی با طاق ضربی روی ستون‌های مدور.
صحن این مسجد 72/26 متر طول و72/25 متر عرض دارد که دور تا دور آن را رواق‌هایی فرا گرفته است. بدین ترتیب که 22 دهانه طاق بدین صحن باز می‌شود. ورودی این مسجد‌، از جناح طولی شرق است. پوشش مسجد‌، با طاق‌های گهواره‌ای بر روی قوس‌ها و ستون‌های مستحکم صورت گرفته است. امروزه طاق‌های گهواره‌ای مسجد فرو ریخته‌اند‌، ولی در شکل اصلی قابل مقایسه با طاق‌های گهواره‌ای مسجد جامع فهرج بوده‌اند. برای نگهداری طاق‌ها‌، ستون‌های عظیمی از آجر بر پا شده که توسط قوس‌هایی به همدیگر و به دیوار وصل شده‌اند. بر روی این قوس‌ها نیز‌ دیواری به بلندی یک متر ساخته و سپس طاق گهواره‌ای را بر آن سوار کرده‌اند. قوس‌های بالای ستون‌ها به صورت بیضی از آجر ساخته و در بالا به آرامی شکسته شده‌اند. برای حفظ تعادل و اتصال محکم قوس‌ها به ستون از قطعات چوب استفاده شده است. دهانه طاقی که در مرکز رواق به سمت قبله قرار می‌گرفته‌، از دهانه‌های دیگر عریض‌تر و بلندتر ساخته شده و بیانگر مراحل اولیه شکل‌گیری ایوان در مساجد شبستانی ایران است. بدین ترتیب‌، علاوه بر تداوم سنت معماری دوره ساسانی‌، به مرکز جایی که محراب و منبر در آن قرار دارد، اهمیت خاصی شده است.


ستون‌های این مسجد‌، مدور به قطر 160 سانتیمتر و محیط 9/4 تا 97/4 متر است و ارتفاع آن از سطح زمین تا محلی که طاق بر آن تکیه دارد، 284 سانتیمتر و تا پشت بام 6 متر است. هر ضلع از آجرهای مربع این ستون‌ها 34 و ضخامت آن‌ها 7/5 سانتیمتر است که به پیروی از آجرچینی دوره اشکانی و ساسانی، پی در پی به صورت افقی و عمودی روی هم چیده شده‌اند. همچنین، این ستون‌ها به طور کامل قابل مقایسه با ستون‌هایی است که در تپه حصار دامغان‌، از یک کاخ ساسانی خاکبرداری شده است. قسمت پایین برخی از این ستون‌ها‌، (در کاخ ساسانی) که از آجرهای مربع 35 ×35×8 سانتیمتر ساخته شده‌، نشان می‌دهد که آجرها پی در پی به صورت عمودی و افقی به قطر 79/1 متر روی هم قرار گرفته‌اند و با دقت در ابعاد‌ آن‌ها، می‌توان اندک تفاوت میان این دو بنا را به خوبی دید
مسجد تاریخانه دامغان‌، جزء نخستین مساجد ایران است که در آن، مناره ساخته شده است. این مناره که در کنار مسجد بوده‌، 5/6 متر مربع وسعت داشته است. ساخت این مناره می‌تواند به تأثیر از مناره مساجد عراق باشد، هرچند ممکن است آن‌ها خود از معماری دوره ساسانی تأثیر پذیرفته باشند.

در کنار این مناره‌، در دوره سلجوقی‌، مناره دایره‌شکل دیگری ساخته شده که دارای کتیبه‌ای به خط کوفی مشتمل بر آیات قرآنی‌ بوده که به نام بانی آن، بختیار، فرزند محمد در تاریخ 420 هجری نام‌گذاری شده است. ارتفاع کنونی این مناره‌، 26 متر است و 86 پله دارد. محیط آن در پایین 13 متر است که کم کم از آن کاسته می‌شود و در بالا به 8/6 متر می‌رسد. آجرهایی که در ساختمان این مناره به کار رفته‌، 4 تا 5/4 سانتیمتر قطر و 22 سانتیمتر طول دارند و آجرهایی که در تزیینات خارجی مصرف شده‌، به طول و عرض 17 یا 5/17 و ضخامت 5/3 سانتیمتر است
در تصویر بخشی از شبستان جنوبی مسجد را می‌توان دید که طاق‌های آن به صورت اولیه حفظ شده و از نوع مازه‌دار (بیضوی ) هستند که بیانگر تأثیرپذیری مسجد تاریخانه از ساختمانهای ساسانی به ویژه کاخ‌های سروستان و فیروزآباد می‌باشد.
پایه‌های عظیم تاریخانه که محکم‌تر از حد نیاز بنا است، اعتمادی بیشتر پدید می‌آورد. ضرب آرام طاق‌نماها‌، طاق‌های محکم که با سادگی و صرفه‌جویی طراحی شده.

مسجد جامع اصفهان:
. این مسجد یکی از بزرگترین مسجدهای جهان است. لیکن بنیان آن از سلجوقیان نیست و هنوز بخش هایی از عهد آل بویه در آن پا برجاست، اما آنچه که شکوه و عظمت و زیبایی مسجد را سبب می شود از دوران سلجوقیان است. حیاط مسجد به ابعاد 60 ×70 متر، با چهار ایوان که، بوسیله رواق های دو طبقه و کاشی کاری شده بهم پیوسته اند. در وسط هر یک از اضلاع چهارگانه صحن جامع، ایوان های بلند عظیمی قرار داد که بزرگترین آنها ایوان قبله است که با کاشی کاری آذین شده است و به یک شبستان گنبدار باز می شود که این گنبدها به شکل طاقهای جناغی سبک ایرانی دیده می شود.

این گنبد را یک کتیبه دایره ای به خط کوفی با آجر برجسته به اسم نظام الدین و سلطان ملکشاه تزیین بخشیده است. قطر این گنبد 17 متر است و بر روی گوشواره های سه پره و به شیوه ی بقعه ی دوازده امام یزد، و لیکن با کمال وقتی برتر، قرار گرفته است. اتاقکهای گنبد مسجد جامع اصفهان، نه تنها در معماری ایران، بلکه در معماری سراسر جهان جزو قشنگترین آثار شناخته شده است.

مسجد جامع نائین ( شیوه خراسانی )


مسجد جامع نایین
به شیوه رازی نزدیک است
مسجد اولیه شبستانی بوده
حیاط کوچک کاملا مربع
آجرکاری زیبا در نما


گچ بری در نزدیکی محراب
ستون ظریف و باریک
اولین منار داخل مسجد/ دوره سلجوقی
اولین بار مقصوره در اینجا شکل می گیرد(تزیینات نزدیک محراب)
بعدها کمرپوش اضافه می شود
اولین تبدیل هلالی به جناغی
تکمیل تزیینات در دوره سلجوقی
گچ بری الوان

یکی از بناهای شیوه خراسانی ( شبستانی ) است . قدیمی ترین قسمت مسجد مربوط به شبستان جنوبی است .
تغییرات زیادی در دوره های بعد از جمله در زمان آل بویه در آن دیده شده ، لذا مسجد ترکیبی است از شیوه خراسانی و رازی را نشان می دهد .

این مسجد شامل صحن و شبستان هایی در سه جبهه ی آن و رواقی در جبهه ی مقابل قبله بوده است. مسجد شش ورودی داشته که در حال حاضر ورودی اصلی آن در جبهه ی جنوب شرقی قرار دارد و سر در آن احتمالا متعلق به دوره ی صفوی است. در کنار این ورودی تک منار مسجد قرار گرفته که ارتفاع آن 28 متر و به صورت هشت ضلعی ساخته شده است. این مناره از آثار قرن چهارم قمری است. هنگام ورود به مسجد وارد شبستان جنوب غربی می شویم و در جبهه ی عمود بر آن شبستان دیگری قرار دارد که هر دو ما را به حیاط رهنمون می کند. چهار ضلعی حیاط در هر بدنه فضایی را به ما نشان می دهد.جبهه ی جنوب غربی به علت قرار گیری در جبهه در جهت قبله مهمترین و اصلی ترین شبستان به شمار می آید و منبر و محراب اصلی در این قسمت قرار دارد.

مسجد جامع - نایین آب انبار معصوم خانی - نایین

مصلی – نائین منبر مسجد جامع - نایین

خانه پیرنیا - نائین نایین مسجد جامع - نایین

مسجد جامع اردستان :

بنایی تاریخی در شهر اردستان واقع در شمال استان اصفهان است.

تاریخچه ساخت مسجد جامع اردستان را می توان به سه دوره تقسیم کرد :

دوره نخست- قرن سوم ه.ق ‚مسجد به صورت گنبدی ساخته شد

دوره دوم- در قرن سوم وچهارم ه.ق از صورت گنبدی به مسجدی کوشک مانند تبدیل شد

دوره سوم - در قرن ششم ه.ق در عهد سلجو قیان مسجد ویران و به صورت چهار ایوانی بنا شده است.

موقعیت جغرافیائی : از جنوب به آب انبار‚ از مغرب و شمال به معبر باغ، و از غرب به حمام عمومی و کاروانسرا

مسجد جامع اردستان به سبک مسجد جامع اصفهان بنا شده واکنون مسجدی چهارایوانی است. این مسجد ورودی های متعددی دارد. ورودی اصلی که دالان طویلی است‚ در گوشه جنوب غربی مسجد قراردارد که ازیک سو به محله فهره‚ واز سوی دیگر به دشت محال راه دارد. نمای این ورودی از یک قوس ‚ دو طاق نمای محرابی شکل ‚دولچکی ‚دونیم ستون آجری ‚دو قاب تزیینی ودو سکوی آجری تشکیل شده است .

در قسمت شمالی مسجد دو ورودی قرارگرفته ‚‌یکی به مدرسه علمیه متصل است و دیگری به فاصله اندکی ‚ گذر شمالی را به داخل مسجد مرتبط می کند. این ورودی های متعدد عامل ارتباط فضاهای اطراف با مسجدند.

مسجد جامع اردستان از 4 ایوان و یک صفه تشکیل شده که بشرح زیر است :

صفه صاحب الزمان

صفه جنوبی که شامل ایوان وگنبد خانه می باشد به صفه صاحب الزمان مشهور بوده واز قدیمی ترین قسمتهای مسجد می باشد گنبد این صفه روی ساختمان مربعی شکلی که توسط گوشواره‌ها به 8 ضلعی و16 ضلعی تبدیل شده است وزمینه دایره شکلی را که گنبد برروی آن سوار شده مهیا گردیده ‚ وضع طاق بندی وآجر کاری زیر گنبد از شاهکار های هنری وفوق العاده مهم دوران سلجوقی ومتعلق به اواخر قرن پنجم ه.ق می باشد .در گنبد خانه مسجد کتیبه های زیبا به خط ثلث در طاق های قوسی واطراف شبستان به چشم می خورد .

ایوان شمالی

این ایوان که به صفحه صفا معروف است در دوران پادشاهی شاه طهماسب صفوی وبه سعی و کوشش و توسط معمار استاد حیدر علی بن ذوالفقار اردستانی از معماران زبردست قرن دهم هجری تکمیل گردیده است.

ایوان شرقی

این ایوان به صفه امام حسین ویا صفه امیر جمله معروف می باشد که در قرن یازدهم ه.ق به اتمام رسیده است .

ایوان غربی

این ایوان به صفه امام حسن مجتبی (ع) ویا حکیم الملک معروف است در این صفه کتیبه ای به خط نستعلیق وجود دارد که قسمتهائی از آن خراب شده‚ در سقف این ایوان نقاشی ها وآیات قرآنی به طرز زیبائی نقش بسته ودر بالای آن مناره ای قرار دارد.

 مسجد جامع نیریز ( شیوه خراسانی ) :

یک ایوان عمیق طاق آهنگ به مرور تغییر کرده اکنون 2 ایوانی

این مسجد در اصل شیوه خراسانی داشته ، بعدها ملحقاتی به آن اضافه شده است. طرح اولیه این مسجد شبستانی در جنوب ، و ایوانی در مقابل شبستان داشته است . گروهی از کارشناسان عقیده دارند که قبل از آن ، این مسجد آتشکده بوده است .
مسجد جامع کبیر نی‌ریز، یکی از کهن‌ترین مسجدهای ایران و به باور برخی از آتشکده‌های زرتشتیان بوده که در دورهٔ اسلامی به مسجد تبدیل شده است. ایوان‌های به جا مانده از این مسجد به شیوهٔ معماری دورهٔ ساسانیان ساخته شده است.

این مسجد یکی از بناهای تاریخی و از قدیمیترین مساجدی است که در سده های نخستین اسلامی بنا شده است . برخی این مسجد را آتشکده دانسته و گفته اند که در دوره ساسانیان آتش مقدس را از آتشکده کاریان به آنجا می آوردند. در اینکه در نی ریز آتشکده بوده تردیدی نیست اما اینکه این مسجد در مکان آتشکده بنا شده جای تردید است.

مهمترین تحقیق از این مسجد توسط آندره گدار در اوایل سده بیستم میلادی انجام گرفته و با عنوان (مسجد جمعه نی ریز ) به ربان فرانسوی در آثار ایران به طبع رسیده است.
قدیمیترین تاریخی که در این مسجد بر جای مانده سال 363 هجری قمری تاریخ محراب است.که البته بنای مسجد به احتمال به پیش از این تاریخ باز می گردد. گدار معماری این مسجد را از نوع معماری دوره ساسانی می داند که تا سده های نخستین اسلامی هنوز رواج داشته است. به گفته وی مسجد اولیه ایوان ساده ای بیش نبوده است که در طی قرون متمادی بیوتات و بناهای دیگری به آن افزوده اند.
طاق عمارت از نوع ناودانی شکسته ممتد اواسط قرن چهارم هجری است. ایوان که سردر اصلی آن سرتاسر باز و ضلع انتهایی که محراب در آن تعبیه شده کاملا بسته و بی روزن است در گذشته بر هر یک از اضلاع جانبی خود پنج طاق نمای گود داشته است.
همه کتیبه ها در ته ایوان و در قسمت داخل اطراف و کنار محراب نقش شده اند.
این مسجد در دوره های مختلف تاریخی از جمله در سال 460 هجری قمری و 560 هجری قمری و در دوره صفویه تعمیر و باز سازی شده است.

تاریخ آخرین ویرایش مطلب: تاریخ آخرین ویرایش: ۹۱/۰۵/۲۱ - ۰۹:۳۰
اشتراک گذاری: تلگرام فیسبوک تویتر
برچسب ها:

1
1


لوگین شوید تا بتوانید نظر درج کنید. اگر ثبت نام نکرده اید. ثبت نام کنید تا بتوانید لوگین شوید و علاوه بر آن شما نیز بتوانید مطالب خودتان را در سایت قرار دهید.
فراموش کردم
تبلیغات
کاربران آنلاین (0)