سخن شمس: آيينه شخصييت او:

سخن شمس آينه‌ی شخصيت پيچيده دوزيستی، درون‌گرا و خودگرای اوست.
در عين روشنی، مبهم است. در عين دلپذيری شلاق‌گونه است. فشرده و کوتاه است. نغز است. از آموزش و آرمان گرانبار است. از اين روی از فراز آن به تندی نمی‌توان گذشت. بلکه بايد با آنها زيست و در آنها انديشيد.

سخن شمس چنانکه خود معترف است، دو چهره‌ای است. درونه و برونه دارد. نقابی ظاهرا مستقل بر سيمای باطنی گريزنده و لغزان است. دوزيستی است و نيازمند دوباره کاوی می‌باشد.

سخن شمس ويراسته نيست. به احتمال قوی خودش آنها را ننوشته و اگر هم پاره‌ای از آنها را نوشته باشد هيچگاه پاکنويس نکرده است.

سخن شمس غالبا بی‌مقدمه آغاز می‌شود. بدون پرسه و معطلی، بدون طی بيراهه و پريدن به اين شاخ و آن شاخ، به طور مستقيم به سوی هدف می‌تازد. خود بدين کيفيت سخن خويش آگاه است و از آن با غرور ياد می‌کند:

شمس گزيده‌گوی است. موقع شناس و مخاطب‌گزين است و به هر هنگام سخن نمی‌گويد.

شمس به گاه سخن نيز سخنش بيشتر جنبه گفت تنها دارد. نه گفتگو. شمس هيچگاه حوصله مناظره ندارد.

شمس تنگ حوصله است. بازارياب نيست. از پی مشتری نمی‌گردد و عوام فريبی نمی‌کند. از اينرو با کاربرد هرگونه دستورالعمل روانشناسی توده، به خاطر بازاريابی و جلب عوام، مخالف است. حتی زمانی که شمس را از اين خوی خودگرايی برحذر می‌دارند و از او می‌خواهند به صلاح مردم سخن گويد خشمگين می‌شود و گوينده را فاقد صلاحيت لازم برای نصيحت کردن خود می‌داند. هر چند که بعدها خودش به همين گفته اعتقاد پيدا کرد.

مخاطب شمس ابرمرد است. روی سخن شمس متوجه رهبران است. نه پيروان.

شمس معترف است که خود ناچار بارها به نفاق، به خود پنهان‌گری به دوگويی و ديگری جلوه نمودن زيسته است:

شمس يادآور می‌شود که شيوه‌ی احتياط و مصلحت‌گرايی و پاس درک شنونده، نکته‌ای نيست که او تنها به تجربه يافته باشد. بلکه آن را ديگران نيز از مردان راه، به وی توصيه کرده‌اند. هرچند که او آنرا در آغاز، با بی‌اعتنايی تلقی کرده است. (عين سخن در همين صفحه است)