درباره شهر خود میانه همه چیز را بدانیم..............

جغرافیا [

شهرستان میانه، در گوشه جنوب شرقی استان آذربایجان شرقی قرار دارد. شهرستان‌های سراب، بستان آباد، هشترود حدود شمالی و غربی آن را می‌پوشاند. حدود جنوبی این شهرستان با قسمتی از جنوب اردبیل هم جوار است. شهرستان خلخال واقع در استان اردبیل نیز همسایه شرقی این شهرستان به شمار می‌رود. گوشه شمال غربی حدود شهرستان میانه از ۸۲ کیلومتری جنوب شرقی تبریز شروع و به طول ۸۰ کیلومتر به سمت جنوب و شرق کشیده می‌شود. مرکز شهر میانه، به خط مستقیم در ۱۳۸ کیلومتری جنوب شرقی تبریز قرار دارد.

شهرستان میانه و مناطق روستایی آن دورافتاده‌ترین نقاط نسبت به مرکز استان به شمار می‌رود این شهرستان در ۴۷ درجه و ۴۲ دقیقه طول شرقی و ۳۷ درجه و ۲۰ دقیقه عرض شمالی، بین دو رشته کوه بزقوش و قافلانکوه واقع شده و ۱۱۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

چگونگی پستی و بلندی کوه‌ها و ارتفاعات مهم

شهرستان میانه، در جنوب رشته کوه بزقوش قرار دارد. ارتفاع عمومی زمین در این شهرستان، از ۷۵۰ متر در منتهی الیه گوشه جنوب شرقی آن دره قزل اوزن تا ۳۳۰۰ متر در قلل رشته کوه برغوش متغیر است.

شیب عمومی زمین به جز در گوشه جنوب شرقی شهرستان، در کلیه نقاط آن به سمت مرکز ( شهر میانه) می‌باشد و در نهایت تمامی دامنه‌ها به قزل اوزن ختم می‌شوند. از نظر شکل زمین، قلل ۲۵۰۰ الی ۳۳۰۰ متری بزگوش و زمین‌های وسیع و کم شیب پایین آن در غرب دره گرمه چای ویژگی اصلی نیمه شمالی شهرستان را تشکیل می‌دهد. رشته کوه بزقوش، که در قسمت جنوب سبلان و در شمال میانه قرار گرفته و دره علیای تلخه رود از کوه‌های بزقوش می‌باشد. امتداد این رشته کوه از مغرب به مشرق و به طول ۱۲۰ کیلومتر و ارتفاع آن در اطراف شرقی تا حدود ۳۸۰۰ متر، ولی در طرف غربی از ارتفاع آن کاسته می‌شود و در جنوب شهرستان سراب ۳۱۷۰ متر و در شیشک کوه در حدود ۲۴۵۰ متر ارتفاع دارد. رشته کوه بزقوش در جنوب شهرستان سراب و از خود میانه کاملاً نمایان است و دو درهدر طرفین بزقوش قرار گرفته که یکی آجی چای و جلگه سراب است که آن را از سبلان(ساوالان) جدا کرده و دیگر در قارانقوچای می‌باشد که از بین بزقوش و سهند جاری است.

وضعیت آب و هوایی و میزان بارندگی و وضعیت پوشش گیاهی

شهرستان میانه به جز در دامنه‌های پست دره قزل اوزن، در قسمت میانی و جنوب شرقی که دارای اقلیم خشک و سرد است، همچنینی به جز ارتفاعات بالای ۱۸۰۰ متری بزقوش در شمال که دارای اقلیم ارتفاعات فوقانی می‌باشد، در سایر مناطق دارای اقلیم خشک سرد می‌باشد. متوسط بارش سالانه ۳۲۰ میلیمتر در نقاط کم ارتفاع جنوب شرقی و در بالای ارتفاعات بزگوش از ۳۹۳ تا ۶۰۰ میلیمتر متغیر است. متوسط دمای سالانه نیز در این شهرستان، ۳ الی ۵/۱۴ درجه سانتیگراد، در مناطق مختلف آن می‌باشد.

به طور کلی، مشخصات این شهرستان طبق گزارش سازمان برنامه و بودجه، به شرح زیر می‌باشد: - حداکثر درجه حرارت متوسط سالانه، ۷/۱۸ درجه سانتیگراد. - حداقل متوسط درجه حرارت سالانه، ۹/۴ درجه سانتیگراد. - حداقل میزان میزان رطوبت نسبی هوا، ۴۸ درصد - حداکثر میزان رطوبت نسبی هوا ۶۸ درصد. - از نظر پوشش گیاهی، دارای انواع و اقسام گیاهان خودرو می‌باشد که حدود ۴۰ رقم انواع گیاه را دربر می‌گیرد. از جمله: کنگر وحشی، علف آبه، چچم یا چچن، بولاغ اوتی، کاکوتی، بومادران، مرضه کوهی، قازآیاغی، ترشک، اسپند، خاکشیر، ریواس، پونه، نعناع کوهی، درمنه و کاکوتی و ... می‌باشد.

منابع آب شهرستان

منابع آب‌های سطح الارضی و رودخانه‌های میانه و میزان آب دهی آن به شرح زیر است: ۱- رودخانه شهری چای یا شهر چایی، با ۱۳۰ میلیون مترمکعب ۲- قرنقوچای با ۵۱۰ میلیون مترمکعب ۳- رودخانه آیدوغموش با ۱۵۰ میلیون متر مکعب ۴- رودخانه قزل اوزن با ۱۲۵۰ میلیون متر مکعب ۵- گرمه چای ( گرمرود) با ۳۰۰ میلیون متر مکعب

همه این رودخانه‌های از طریق قزل اوزن به دریای خزر وارد می‌شوند. علاوه بر این‌ها چندین رود کوچک دیگر از جمله رودخانه شیخ احمد ترکمان، صومعه، اشلق، قوری چای که از رشته کوه بزگوش سرچشمه گرفته و به رودخانه قزل اوزن می‌ریزند.

تعداد چشمه‌های کوچک و بزرگ و در حدود ۲۹۶ رشته قنات، با عمق، طول و میزان آب نسبتا، کم در قسمت‌های مختلف شهر و روستا پراکنده هستند که بخشی از آب مورد نیاز شهرستان را تامین می‌نمایند.

تعداد بخش‌ها، دهستانها و نقاط روستایی

شهرستان میانه دارای چهار بخش به نامهای بخش مرکزی، بخش ترکمانچای، بخش کاغذکنان و بخش کنداون می‌باشد.

بخش مرکزی دارای هفت دهستان و بخش ترکمانچای دارای چهار دهستان و بخش کاغذکنان و کندان هریک دارای سه دهستان می‌باشد. بدین ترتیب مجموع دهستانهای شهرستان میانه، به ۱۷ دهستان می‌رسد که کلاً ۵/۴۴۷۷ کیلومترمربع مساحت دارد. در کل شهرستان میانه ۴۰۳ آبادی وجود دارد که ۵۰ آبادی خالی از سکنه می‌باشد.

خصوصیات جمعیتی و انسانی

بررسی جمعیت از لحاظ ترکیب سنی و جنسیت و توزیع جمعیت فعال و غیر فعال:

براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۷۵ در فاصله سالهای ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۵ جمعیت جوان شهرستان کاهش یافته‌است. بطوریکه نسبت جمعیت جوان از ۲/۴۴ درصد در سال ۱۳۷۰ به ۴/۳۹ درصد در سال ۱۳۷۵ تقلیل یافته‌است. با این وجود جمعیت شهرستان میانه از متوسط جمعیت جوان استان بیشتر است (جمعیت جوان استان ۹/۳۶ درصد گزارش شده‌است). مقایسه میانگین سنی و میانه سنی جمعیت شهرستان نیز جوان بودن جمعیت نسبت به جمعیت استان را تائید می‌کند. این شاخص‌ها در شهرستان میانه به ترتیب ۸۹/۲۴ و ۷۵/۱۸ و در استان ۶/۲۵ و ۳۹/۲۰ درصد می‌باشد. البته این نسبت در گروههای عمده سنی متفاوت بوده و بیشترین رقم آن به نسبت ۸۲/۱۰۵ و مربوط به گروه سنی کمتر از ۱۵ سال و رقم ۷۷/۹۰ (کمترین نسبت) به گروه سنی ۱۵-۲۴ ساله بوده‌است.

• در سال ۱۳۷۵ کل جمعیت شهرستان میانه ۲۰۷۷۵۸ نفر بوده که ۱۰۳۶۰۶ نفر مرد و ۱۰۴۱۵۲ نفر زن بوده‌است.
• جمعیت گروه سنی کمتر از ۱۵ ساله جمعاً ۸۱۸۰۹ نفر می‌باشد ۴۲۰۶۰ نفر آن پسر و ۳۹۷۴۹ نفر دختر بوده‌است. از این عده ۳۱۲۸۹ نفر در شهر و ۵۰۵۲۰ نفر در روستا زندگی می‌کرده‌اند.
• جمعیت گروه سنی ۶۴ – ۲۵ ساله مجموعاً ۴۵۵۴۱ نفر بوده که ۲۱۶۶۹ نفر مرد و ۲۳۸۷۲ نفر دیگر زن می‌باشد. از این تعداد ۱۸۳۶۵ نفر در شهر و ۲۷۱۷۶ نفر در روستا زندگی می‌کنند.
• جمعیت گروه سنی بیشتر از ۶۵ ساله، ۱۱۴۴۲ نفر بوده که شامل ۶۵۶۸ نفر مرد و ۴۸۷۴ نفر زن می‌باشد.

وضعیت آموزش

تعداد کل دانش آموزان منطقه میانه در سال تحصیلی ۷۸-۱۳۷۷، ۳۶۵۰۷ نفر می‌باشد که تعداد ۹۴۰۲ نفر آن دانش آموز پسر و ۸۴۷۳ نفر دانش آموز دختر بوده و در دوره ابتدایی به تحصیل مشغول یوده‌اند در سال تحصیلی یادشده، ۵۸۱۳ نفر دانش آموز پسر و ۵۰۱۶ نفر دانش آموز دختر در دوره راهنمایی تحصیلی به تحصیل اشتغال داشته‌اند. در سطح دبیرستان نیز ۴۱۱۶ نفر پسر و ۳۶۸۷ نفر دختر به تحصیل مشغول بوده‌اند. در کودکستانهای منطقه نیز در مجموع ۱۲۰۸ نفر نوآموز مشغول یوده‌اند.

تعداد کل آموزشگاههای شهرستان میانه، ۳۶۰ واحد می‌باشد که تعداد ۷۸ واحد در بخش مرکزی و تعداد ۲۸۲ واحد در سایر بخش‌ها واقع شده‌است. وضعیت آموزش عالی در سطح شهرستان به تفکیک رشته‌های تحصیلی

مراکز آموزشی شهرستان میانه دارای چهار مرکز آموزش عالی است:

1. -مرکز آموزش عالی ضمن خدمت فرهنگیان، که دارای دوره کاردانی و کارشناسی رشته آموزش و پرورش ابتدایی است.
2. -دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه که در سال ۱۳۷۲ تأسیس شده‌است. این واحد آموزش عالی در زمینی به مساحت ۲۲۰۰۰ مترمربع و با زیربنای ۷۲۰۰ مترمربع بنا شده‌است که دارای ۲۴ کلاس درس می‌باشد. هم اکنون رشته‌های مهندسی کشاورزی (زراعت و اصلاح نباتات با ۱۷۹ نفر دانشجو) و کاردانی کاربرد کامپیوتر با ۲۷۴ نفر دانشجو و کاردانی حسابداری با ۷۰ نفر دانشجو دایر و به فعالیت آموزشی مشغول می‌باشد.
3. -دانشگاه پیام نور

دانشگاه پیام نور واحد میانه، در سال ۱۳۷۲ در این شهرستان تأسیس شد. ساختمان اولیه این دانشگاه در دو طبقه با سطح زیر بنای ۷۰۰ متر مربع می‌باشد و در کنار ساختمان اولیه، ساختمان جدیدالتأسیس قرار داد که در چهار طبقه و با سطح زیر بنای ۲۲۵۰ متر مربع در حال احداث است.

۴. -موسسه غیرانتفایی عین القضات: موسسه غیرانتفایی عین القضات در سال ۱۳۸۷ تاسیس شد و در حال حاضر از گروه ریاضی فیزیک ۳۰۰ دانشجو در سه رشته فنی می‌پذیرد. این موسسه در بلوار زینبیه - نرسیده به بیمارستان خاتم النبیاء - جنب اداره بهزیستی - کوچه اول - شماره 7 قرار دارد.

5. -دانشکده فنی مهندسی میانه این دانشکده در جاده میانه-تبریز جنب پارک جنگلی قرار دارد

نقاط تاریخی و دیدنی

مسجد سنگی ترک

این مسجد در روستای قدیمی ترک، در ۲۹ کیلومتری شمال شرق میانه واقع شده، از آثار بسیار مهم آذربایجان است و از شگفتیهای منحصر به فردی برخوردار می‌باشد. شیوه معماری و مصالح ساختمانی که در آن به کار رفته‌است، باستان شناسان را به تحیر واداشته‌است و در عین حال تاریخ درخشان هنر معماری اسلامی را رد قرون گذشته به تماشای علاقمندان می‌گذارد. بنای مسجد و نمای بیرونی آن، همه یکپاچه از سنگ ساخته شده‌است. کنده کاری‌های باشکوه و کتیبه‌های زیبای آن که به خط زیبای نستعلیق تزیین شده، موضوع دیگری است که حکایت از دقت، نبوغ و ظریف کاری معماران مسلمان آن دوران دارد.

همچنین محرای و ستون‌های این مسجد، به گونه‌ای زیبا و حیرت انگیز با سنگهای یکپارچه و قرمز، هر بیننده‌ای را به تحیر و تفکر وا می‌دارد. یکی از این ستونها که تفاوت اساسی با ستونهای دیگر دارد نشان می‌دهد که بعدها در هنگام تعمیر، بجای ستون اصلی به کار رفته‌است.

این مسجد ۱۰ قسمت متمایز دارد. ساختمان اصلی آن تماماً از سنگ بنا شده و شبستانهای آن بعدها با آجر ساخته شه و در ضلع جنوب غربی این مسجد آرامگاهی وجود دارد که منسوب به بانی یا معمار مسجد می‌باشد. در مورد بانی مسجد ترک و تاریخ بنای آن نظرهای مختلف وجود دارد. بعضی آن را به امام حسن نسبت می‌دهند. برخی دیگر زمان احداث آن را در قرن ششم می‌دانند و بعضی‌ها هم معتقدند که این مسجد در قرن هشتم و دوران حکومت خانان مغول به دست سلطان محمد خدابنده (اولجاتیو) بنا شده‌است. بر در و دیوارهای سنگی این مسجد تاریخ‌های ۱۰۱۶ و ۱۲۸۲ قمری به چشم می‌خورد که تنها نشان از تعمیر این مسجد در زمان شاه عباسی صفوی و ناصر الدینه شاه قاجار دارد. در کتیبه دیگری که بر روی سنگهای میان دو پنجره قرار دارد اسامی کارفرما، بانی، کنده کار و معمار یا بنای مسجد به ترتیب: حاجی مراد ترکی، عباس کربلایی، محمد صادق تبریز و عبدالوهاب مشاهده می‌شود.

قبر امامزاده محمد

این امامزاده در روستای کندوان، واقع در ۳۵ کیلومتری شهر میانه سر بر بالین خاک نهاده و با ساختمانی کوچک و ساده گلی و یک ضریح چبی، سفره نور و ایمان و محبت در قلوب مردم روستا و اطراف آن گسترانیده‌است. در میان اهالی منطقه، امامزاده اسماعیل، پسر این امامزاده شناخته می‌شود. همچنانکه محمد را نیز فرزند بلافصل امام صادق به شمار می‌آورند. بر اساس آمار اداره میراث فرهنگی و هنری شهرستان میانه، علاوه بر این دو، امامزاده‌های دیگری در روستاهای برزلیق، صومعه، کلاله، شیخ طبق، حسن آباد، ترکمانچای، گاوینه رود، دمیرچی و چرور نیز به تازگی شناسایی شده ولی هنوز به مرحله ثبت نرسیده‌است. مزار امامزاده دیگری با همین نام یعنی امامزاده محمد در روستای چنار از توابع شهرستان میانه واقع است که بین مردم منطقه از جمله مناطق شناخته شده به شمار می‌رود.

امامزاده محمد روستای چنار

این روستا یکی از روستاهای بسیار زیبای شهر میانه می باشد و از سه طرف به دره منتهی می باشد و فقط از یکطرف قابل دسترسی است نقل است که ازاین روستا در قدیم بعنوان قلعه استفاده می شد و جای امنی برای ساکنین آن بوده است . روستای چنار دارای جمعیتی کمی است ولی در فصلهای مختلف مسافران زیادی از این روستا دیدن می کنند . در ایام عاشورا و طاسوعای حسینی عزاداران بسیار زیادی از روستاهای اطراف و شهر میانه و خصوصا از شهرهای تهران و کرج برای عزاداری و زیارت امامزاده محمد به این روستا سفر می کنند . به همت اهالی روستا و مهاجرینی که از این روستا به شهر کرج کوچ کرده اند در کنار امامزاده مسجد بسیار زیبا یی ساخته شده است .از زحمتکشان این مسجد می توان به آقایان میر صالح موسوی، بهرام کریمی، شعبان محمدی، سلطانعلی محمدی و عبدل محمدی نام برد که در ساخت این مسجد زحمات بسیار زیادی کشیدند .این روستا در فصل بهار بسیار زیباست و از همه طبیعت دوستان دعوت می شود که از طبیعت زیبای این روستا دیدن نمایند .

قیزکورپی سی (پل دختر)

این پل معروف در دامنه شرقی قافلانکوه و در فاصله ۲۰ کیلومتری شهر میانه، بر روی رودخانه قزل اوزون ساخته شده و دارای سه دهانه بزرگ و محکم با پاینه‌های استوار آجری است که بر روی آب برهای سنگی قرار گرفته‌است. در داخل پایه‌ها، اتاقهای کوچکی با زیبایی و ظرافت بنا گردیده‌است که کنجکاوی هر بیننده را بر می‌انگیزد. بر اساس مشاهدات سیاحان و شخصیتهای سیاسی و فرهنگی، در طی زمانهای مختلف از این اثر دیدن نموده‌اند، نوشته‌هایی به خط نسخ و نستعلیق و کوفی بر قسمت‌هایی از این پل وجود داشته که تاریخ تعمیر و نوسازی آن را نشان می‌داده‌است اما اثری که تاریخ احداث آ ن را نشان بدهد هنوز شناسایی نشده‌است.

قیز قالاسی(قلعه دختر)

این قلعه در کتابهای تاریخ و سفرنامه‌ها، چنین توصیف شده‌است: این قلعه در ۲ کیلومتری شمال پل دختر (۱۸ کیلومتری جنوب میانه) بر روی صخره بزرگ و قلل تیز، در زمان حکومت شاه عباس صفوی، این قلعه محل تجمع و استراحت راهزنان و اشرار بوده که باعث ناامنی منطقه بودند. به دستور وی دیوارهای قلعه با پل دختر شباهت دارد، برخی تاریخ بنای آن دو بنا را نزدیک به هم (قرن ششم) ذکر می‌کنند ولی برخی دیگر از مورخان، ساختمان قلعه را به یکی از پادشاهان ساسانی (اردشیر دراز دست) نسبت می‌دهند.

قلعه نجفقلی خان

این قلعه بزرگ خاکی، در جنوب شرقی میانه ( جنب رودخانه شهر چایی) قرار گرفته‌است. در قسمت‌های شمالی و شمال شرقی آن بناهای مسکونی احداث شده‌است و سمت جنوبی و جنوب غربی آن را زمین‌های زراعی و باغات سرسبز احاطه نموده و ناحیه شمال غربی آن در بالای کوه‌های قافلانکوه واقع شده‌است. شکل عمومی آن کثیرالاضلاع غیرمنتظمی است که دره‌های عمیق و قله‌های تیز قافلانکوه را زیر پوشش خود قرار داده‌است. این بنا با آجر و سنگ ساخته شده و بلندی دیوار (باروی قلعه) اطراف آن به ۴ متر می‌رسد. این قلعه دارای یک دروازه و یک راه خروجی به ارتفاع سه متر می‌باشد که راه خروجی آن بیشتر به راه فرار شباهت دارد و به تخته سنگ‌ها و پرتگاه‌های خطرناک منتهی می‌گردد. قلعه دختر، ۱۶ یا ۲۴ برج دیده‌بانی مخروبه دارد که ۸ برج آن بر رودخانه قزل اوزن مشرف است. در میان قلعه، دو منبع آب به ابعاد ۱۵*۱۰ متر و ارتفاع ۱۰ متر وجود دارد که آب آن به وسیله برف و باران تامین می‌شده‌است. دو ضلع قلعه از صخره‌های طبیعی و یک ضلع آن از سنگ‌های تراشیده شده تشکیل یافته‌است. علاوه بر آن چاه‌های زیادی نیز در قسمت‌های مختلف قلعه وجود داشته که در مواقع حساس از آب آنها استفاده می‌شده‌است. گورستان قدیمی (خان جان آباد) واقع شده که امروزه کاملاً متروک و به ساختمان تبدیل شده‌است. این تپه خاکی به دوره ساسانیان منسوب است و از عصر ظهور اسلام تا اواخر دوره قاجار، مورد استفاده بوده‌است. در بنای این قلعه، خشت‌های بزرگ به ابعاد ۴۰*۳۰ به کار رفته که در واقع تنها مصالح ساختمانی آن می‌باشد. با گذشت زمان و تحت تأثیر عوامل طبیعی و حفاری‌ها و خاکبرداری‌های پراکنده، قسمت‌هایی از این بنا تخریب و از بین رفته‌است. این تپه خاکی در سال ۱۳۵۴ مورد بازدید کارشناسان وزارت فرهنگ و هنر قرار گرفته و به عنوان اثر باستانی ملی به ثبت رسیده‌است.

کاروانسرای جمال آباد

این بنای تاریخی در کنار روستای جمال‌آباد، واقع در ۳۵ کیلومتری شهر میانه قرار دارد که در سال ۱۰۶۵ هجری قمری بنا شده‌است. (به نوشته شوالیه شارون نویسنده و جهانگرد معروف، این کاروانسرا در تاریخ ۷۳۳ هجری قمری بدست غیاث الدین محمد، وزیر