گزارشی تحلیلی از وضعیت میدان نبرد در شامات

مرور

پایگاه خبری انصارحزب الله: پیش از این درگزارش‌های قبلی با استناد به گزارش فرماندهی مرکزی نیروهای آمریکا اعلام شد که نیروهای ائتلاف تا روز ۱۴ اکتبر۲۰۱۴ (۲۲ مهر۱۳۹۳) ، ۱۳۵ حمله هوایی علیه مواضع داعش در «کوبانی» انجام داده بودند که این تعداد شامل تقریبا نیمی از ۳۳۴ عملیات هوایی این نیروها در طول۵۰ روز بر علیه مواضع داعش در عراق و سوریه را تشکیل می داد. همچنین گزارش شد که کیفیت این حملات عمدتا متمرکز بر انهدام وسایل نقلیه و گروههای کوچک درحال حرکت نیروهای داعش بوده است.

در گزارش پیشین همچنین ذکر شد که زیر سایه این حملات غیر موثر و فاقد قدرت بازدارندگی ، داعش علاوه بر انجام عملیات انتحاری فشرده در نزدیکی کمربند بغداد و حتی مرکز آن ، در حال وارد کردن فشار به پایتخت از دالان الانبار در غرب است. حال آنکه در این مسیر هیچ حمله هوایی از سوی نیروهای ائتلاف بر علیه مواضع داعش انجام نیافته است.

داعش از روز دوم اکتبر سال جاری ، کنترل ۹۰ درصد شهر «هیت» در کرانه باختری فرات را در دست گرفته که۷۰ کیلومتر با «الرمادی» و۱۹۰ کیلومتر با «بغداد» فاصله دارد و نیروهای آنان آزادانه بین خط مقدم نبرد در نزدیکی پایگاه هوایی «الاسد» و ساختمان های دولتی در مرکز شهر در تردد هستند.«هیت» از این نظر برای داعش نقطه استراتژیک محسوب می شود که از آن برای برقراری موازنه با نیروهای عراقی در«حدیثه» بهره می برد ، تا قادر باشد همچنان در دالان حیاتی گشوده شده از مرز قائم تا ابوغریب در۴۰ کیلومتری بغداد دست به عملیات بزند.

پل هوایی «حدیثه» و پایگاه هوایی «الاسد»

بر این اساس و درحالی که تا روز چهارم نوامبر(۱۳ آبان) همچنان گزارش هایی از حملات سنگین داعش به نیروهای امنیتی عراق در «حدیثه» گزارش می شد ، شیخ «خلف النمراوی» از قبیله «البونمر» اعلام کرد۳۰۰۰ نیروی عراقی شامل ۲ هنگ از ارتش ، نیروهای بسیج مردمی (ازجیش المهدی تحت امر مقتدی صدر) و مبارزان محلی وارد «الحبانیه» و پایگاه هوایی «الاسد» در استان الانبار شدند تا بواسطه ایجاد یک پل هوایی بین «حدیثه» و پایگاه هوایی «الاسد» قادر به دفاع و پاکسازی آن باشند.

در همین راستا قبایل «جقیفی» و «البونمر» نیز برای پاکسازی «هیت» از سوی نیروهای امنیتی عراق تسلیح شدند. فرمانده هنگ اضطراری بغداد زیر شاخه «هیت» روز هفتم نوامبر (۱۶ آبان) در تکمیل این خبر اعلام کرد این تعداد شامل ۶۰۰ نفر از قبایل «البونمر» ، «البومحل» ، «کربلا» و «سلمان» بوده اند که از سوی فرماندهی عملیات لشکر هفتم عراق مسلح و تجهیز شده اند.

تحلیل دوباره

بنابراین براساس داده های موجود از میدان نبرد در عراق ، می توان چنین تحلیل کرد که حملات نیروهای ائتلاف نه تنها قادر به مهار داعش نبوده است بلکه براساس شواهد موجود ، مسیر آن را به یک دالان مشخص هدایت نموده تا به طور عمده نیروهای عراقی درگیر مهار آن باشند. این درحالی است که ما در بررسی خود اشاره ای نیز به تداوم حملات خودروهای انتحاری به سایر بخش های کمربند دفاعی بغداد و نیز درگیری های استان دیاله نداشته ایم. بر این اساس از این پس به ارائه داده های تکمیلی خواهیم پرداخت تا قادر به ارائه تحلیل وضعیت در جبهه سوریه باشیم:

۸.۳ میلیون دلار در هر روز

۱- بر اساس اعلام رسمی پنتاگون تا روز ۱۶ اکتبر۲۰۱۴ (۲۴ مهر۱۳۹۳) متوسط هزینه حملات هوایی نیروهای ائتلاف به مواضع «داعش» در عراق و سوریه معادل ۸.۳ میلیون دلار بوده است که در مجموع این رقم از تاریخ آغاز حملات در روز هشتم آگوست معادل۵۸۰ میلیون دلار برآورد شده است.این در حالی است که بر اساس اعلام رسمی مرکز فرماندهی ایالات متحده آمریکا ، به طور مشخص و تفکیک شده مسئولیت حملات هوایی در عراق بر عهده نیروی هوایی ، استرالیا ، بلژیک ، کانادا ، دانمارک ، فرانسه ، هلند و بریتانیاست. در سوریه نیز این وظیفه متوجه نیروی هوایی ، بحرین ، اردن ، عربستان سعودی و امارت متحده عربی است. این در حالی است که طبق اعلام پنتاگون به غیر از این فهرست ۵۲ کشور دیگر نیز به طور متناوب در امور پشتیبانی این حملات شرکت دارند که البته در هر دو جبهه نیروی هوایی آمریکا مشارکت دارد.

۱.۳۷۵.۲۱۵ دلار هزینه قتل هر نیروی داعش

۲- براساس برآورد های موجود «داعش» در دو شهر رقه و حلب دارای۶۳۰۰ نیروی بالفعل است که ۵۰۰۰ هزار نفر از آنان سوری تبار و۱۳۰۰ نفر دیگر را نیروهای خارجی تشکیل می دهند. همچنین براساس آمار اعلام شده تا ۲۳ اکتبر۲۰۱۴ ( اول آبان ۱۳۹۳) نیروهای ائتلاف توانسته اند بواسطه انجام عملیات ترور هوایی ۴۶۴ نفر از نیروهای داعش را از میان بردارند. به عبارتی با حذف مسامحه آمیز سایر اهداف مورد حمله ائتلاف تا تاریخ یاد شده ، این نیروها برای کشتن هر عضو داعش رقمی معادل ۱.۳۷۵.۲۱۵ دلار هزینه کرده اند.!

تسلط بر منطقه گازی «الشاعر» یعنی چه؟

۳- روز دوم نوامبر۲۰۱۴ (۱۱ آبان ۱۳۹۳) داعش تصاویری از تسلط کامل خود بر منطقه گازی «الشاعر» منتشر کرد که با تصاویری از غنائم به دست آمده از ارتش سوریه در این منطقه گازی همراه بود. سابقه تسلط بر حلقه های گازی «الشاعر» در «تدمر» - پشت دروازه شرقی حمص- در واقع دنباله ای از راهبرد داعش برای تسلط بر منابع نفت و گاز است که ماه جولای ۲۰۱۴ با قتل عام۳۴۰ نیروی دفاع ملی و گارد ریاست جمهوری و مهندسان شاغل در این حوزه گازی آغاز شده بود. در واقع باید گفت تسلط بر حلقه های «الشاعر» به معنی از دست رفتن ۳ میلیون متر مکعب گاز ، از دست حکومت مرکزی سوریه است که از آن برای تامین سوخت نیروگاه های برق استفاده می شود و می تواند به معنی قرار دادن حکومت مرکزی در لبه پرتگاه بحران تامین برق باشد. از دست رفتن این حوزه همچنین مفهوم اخلال در تامین گاز شهری ۱۲۰ هزار خانه و نیز تولید ۲۵۰۰ بشکه میعانات گازی خواهد بود. که البته نقطه مقابل این تحلیل این است که چنین منبع عظیم و شسته رفته ای از انرژی در اختیار داعش قرار گرفته است.

۸ عملیات از ۲ محور در ۳ ماه

۴- براساس رصد میدانی عملکرد معارضین سوری (به غیر از داعش) ، این نیروها پس از آغاز حملات هوایی نیروهای ائتلاف ، تا پایان ماه اکتبر ، با اجرای ۸ عملیات درحال اعمال فشار به کمربند جنوبی دمشق بوده اند که در۲ محور «قنیطره» ، «غوطه شرقی» طراحی و اجرا شده اند که جزئیات آن به شرح زیراست:

محور قنیطره (۶عملیات):

عملیات «الوعد الحق»
۱- عملیات «الوعد الحق» از روز۲۷ آکوست ۲۰۱۴ (۵ شهریور۱۳۹۳) با مشارکت نیروهای «جبهه النصره» ، «احرار الشام» ، «ارتش آزاد سوریه» و نیروهای «جبهه جنوبی» در محیط جبهه «حوران» با هدف تسلط بر مرز «قنیطره» و «الروادی» انجام شد که به تصرف «حمیدیه» ، «مجدولیه» و «نبع الصخر» درحومه «قنیطره» انجامید. روز دوم سپتامبر (۱۱ شهریور) ارتش سوریه عملیاتی را برای باز پس گیری «حمیدیه» و «مجدولیه» آغاز کرد که نا‌موفق بود.

عملیات « فالمغیرات صبحاً »
۲- روز چهارم سپتامبر (۱۳ شهریور) ، عملیات « فالمغیرات صبحاً » با مشارکت همان گروه‌های پیشین به‌علاوه «جنبش اسلامی المثنی» با هدف تصرف بخش های باقی مانده استان «قنیطره» انجام شد که به تسخیر «دیرالعدس» ، «تل المال» و «کفرنسیج» انجامید. البته روز یکم اکتبر ارتش سوریه به «دیرالعدس» یورش برد که ناکام ماند.

عملیات «الشهاب الثاقب»
۳- روز ۱۶سپتامبر (۲۵ شهریور) ، عملیات «الشهاب الثاقب» با مشارکت نیروهای «جبهه النصره» ، «احرار الشام» و «جبهه الاسلامیه» با هدف حمله به منطقه «المیدان» انجام شد که تمرکز آن یورش به موانع ایست و بازرسی در منطقه جنوبی دمشق در بزرگراه «ام -۵» بود که در صورت توفیق آنان را به منطقه «الکسوه» در انتهای جنوبی پایتخت می رسانید.اما تنها دست آورد این عملیات کشته شدن ۱۰ سرباز ارتش سوریه بود. که با بمباران مواضع شورشیان پاسخ داده شد. اما در نهایت بزرگراه «ام -۵» که متصل کننده دمشق به امان است روز۲۰ اکتبر (۲۸ مهر) به دست شورشیان افتاد. که در واقع به واسطه سقوط این جاده ارتباط دمشق با دشت مشرف به جبهه «حوران» در جنوب قطع شد.

عملیات «والفجر و لیال العشر»
۴- روز۴ اکتبر عملیات «والفجر و لیال العشر» با مشارکت گروه های «اجناب الشام» ، «احرار الشام» ، «جبهه النصره» ، و «صقورالشام» انجام شد که هدف از انجام آن ، تسخیر «تل الحارة» ، و «الحارة» بود و با موفقیت شورشیان همراه شد. که با حمله متقابل ارتش سوریه به «أنخل» در «تل الحارة» همراه بود.

عملیات «لبیک اللهم لبیک»
۵- روز ششم اکتبر عملیات «لبیک الهم لبیک» با مشارکت «احرار الشام» ، ارتش آزاد سوریه و «کتائب الحمزه » انجام شد که هدف از آن تسخیر «زمرین» و تپه های غربی و شمالی آن و همچنین تسلط بر «جدیه» و «الرباعی» بود. اهداف دیگر این عملیات و مزارع «حمادة» و گشودن جاده غوطه غربی بود. که از این اهداف تسخیر «زمرین» و تسلط بر ایست و بازرسی ها در «الرباعی» محقق شد که حملات راکتی متقابل ارتش سوریه به این مناطق را به دنبال داشت.

عملیات «اهل العزم»
۶- عملیات «اهل العزم» روز ۱۶ اکتبر (۲۴ مهر) از سوی ارتش آزاد طراحی و به اجرا درآمد که هدف از آن تسلط بر نقاط ایست و بازرسی در «ام المیاذن» ، «المعصرة» ، «کازیات» و«نصیب» بود. که نتیجه آن تسلط بر۳ ایستگاه اول و پیشروی به سمت ایستگاه چهارم بود. درنهایت با حملات روز ۲۷ اکتبر نصیب نیز که نقطه مرزی سوریه – اردن محسوب می شود به کنترل گروه های شورشی درآمد.

محور غوطه شرقی(۲عملیات):

۱- عملیات مشترک «جبهه النصره» و گروههای بی نام و نشان برای تسلط بر «الدخانیه» در روز هفتم سپتامبر (۱۶ شهریور) انجام شد و به هدف خود دست یافت. این منطقه با بمباران بی نتیجه نیروی هوایی سوریه در روزهای ۲۲ و ۲۶ سپتامبر (چهارم و پنجم مهر ماه) و ششم اکتبر (۱۴ مهر) همراه بوده است که در نهایت به باز پس گیری آن انجامید.

۲- روز دوم اکتبر عملیات مشترک «العطا لاهل الوفا» با هدف تصرف بخش هایی از غوطه شرقی اجرا شد که «جبهه النصره» ، «جند الدمشق» ، «فیلق العمر» (لژیون عمر) ، «لواء ام القری» ، «لواء مجاهدین الغوطه» مجریان آن بودند. که هنوز درگیری های پیرامون آن در «هرستا» ، «قابون» و «ایربین» ادامه دارد.

وزیر دفاع فرمانده مستقیم جبهه جنوب

مرور جغرافیای حملات به کمربند دفاعی دمشق درجنوب نشان می دهد که این حملات از آگوست تا اکتبر ۲۰۱۴ (شهریور- آبان۱۳۹۳) و به موازات آغاز عملیات هوایی نیروهای ائتلاف طراحی و اجرا شده است. تحلیل این حملات براساس جغرافیای وقوع آن حکایت از تعیین راهبردی از سوی نیروهای شورشی است که هدف از آن ایجاد یک جبهه یکپارچه در جنوب به واسطه متصل کردن متصرفات در قنیطره ، درعا ، غوطه غربی و قطع محورهای مواصلاتی ارتش سوریه و نیروهای مقاومت در روی زمین است. بر همین اساس پس از سقوط «تل الحارة» فرماندهی مستقیم جبهه جنوب به وزیر دفاع سپرده شده است زیرا تداوم تسلط شورشیان بر این منطقه به معنی از دست رفتن راه لجستیک ارتش در جبهه جنوب است.

تحلیل داده های میدانی در سوریه:

به نظر می رسد یکی از دلایل پیشرفت راهبرد شورشیان حضور پر رنگ نیروهای «جبهه النصره» و گروههای وابسته به آن در جبهه جنوب باشد که این تجمیع قوا پس از آغاز بمباران مواضع این گروه ها توسط نیروهای ائتلاف در شمال رخ داده است.همچنین اطلاعاتی نیز درباره ایجاد یک قطب حمایت نیروی انسانی و لجستیک در امان پایتخت اردن شنیده می شود.

این در حالی است که حمایت آمریکا از گروه های شورشی در جنوب به عنوان یک اهرم کارساز برای ساقط کردن حکومت بشار اسد نیز یکی از اجزاء راهبرد پیشنهادی به دولت آمریکا و نیز جزو سیاست های اعلامی ایالات متحده آمریکا است، که اتفاقا در راستای اجرای آن به موازات حملات نیروهای ائتلاف ، برنامه تسلیح و آموزش مضاعف نیروهای شورشی را نیز از سوی کنگره آمریکا در دستور کار دولت قرار داده است.

این مسئله در غوطه شرقی به خوبی محسوس است که فرماندهی آن بر عهده «زهران علوش» قرار دارد. تحت این فرماندهی واحد نیروهای رانده شده «جبهه النصره» اعم از «احرار الشام» ، «اجناب الشام» ، «فیلق الرحمن» (لژیون الرحمن) ، گردان «الحبیب المصطفی» گرد آمده اند که به نظر می رسد ترفند مناسبی برای در امان ماندن از حملات نیروهای ائتلاف باشد. و۱۲ گروه شورشی دیگر ، تحت فرماندهی «جبهه الاسلامیه» گرد آمده اند.

حمله به کمربند جنوبی دمشق در حالی است که از دیگر سو ، حکومت مرکزی سوریه تقریبا تمامی منابع درآمد و تولید انرژی خود در شمال را نیز از دست داده است. همچنین با تکمیل تسلط داعش بر محور تدمر– حمص ، ارتباط و تسلط خود بر نیمی از خاک کشور را نیز از دست خواهد داد که این امر می تواند به مفهوم قطع ارتباط لجستیک وراههای مواصلاتی به محور جنوبی حلب باشد. با این وصف و در صورت تداوم اجرای این سناریو باید گفت حکومت سوریه در عمل به یک دولت ورشکسته تبدیل خواهد شد.

گام بعدی چه خواهد بود؟

به دلایل متعدد که در این مقال فرصت ذکر آن نیست ارتش سوریه در حفظ مناطق ناتوان بوده است و در نتیجه برای مهار و غلبه بر شورشیان به حملات پیوسته هوایی در مناطق از دست رفته روی آورده است. بنابراین به نظرمی‌رسد سناریوی قابل تحقق در آینده نزدیک ، شبیه سازی شرایطی نظیر لیبی در سوریه با انحراف معیار معقول خواهد بود. چنانچه در یک شرایط مشابه ، نظیر آنچه قطعنامه ۱۹۷۳ شورای امنیت تجویز نمود ، نیروهای ائتلاف با هدف «حمایت از غیرنظامیان» ایجاد منطقه ممنوعه پروازی بر فراز سوریه خواهد بود که در مورد لیبی برای اعمال آن ، «استفاده از کلیه اقدامات لازم» مشروع قلمداد شد.

البته بهانه صدور چنین قطعنامه ای انتشار گزارش های متصل مبنی بر استفاده نیروی هوایی سوریه از سلاح های مرگ بار نظیر بمب های بشکه ای و گازکلر است که طی ماه های گذشته به طور مفصل منتشر شده است. عمده این گزارش های غیر مستند مبتنی بر اطلاعات منتشر شده از سوی گروههای شورشی در مناطق هدف است که تماما فاقد اعتبار محسوب می شوند.

بنابراین انتظار می رود در صورت تداوم اجرای سناریوی فعلی ، شاهد ارجاع چنین استناداتی به شورای امنیت سازمان ملل نیز باشیم. به نظر می رسد در صورت ادامه روند یاد شده با ترتیبات مذکور ، این پیش بینی با انحراف معیار پایینی در دستور کار نیروهای ائتلاف قرار داشته باشد ، چرا که در غیر این صورت هزینه کرد روزانه ۸.۵ میلیون دلار در جبهه شمال امری غیر عقلایی می نماید.ضمن اینکه باید صرف هزینه سرسام آور و تحمل ریسک بالا در ۴ سال گذشته را نیز به آن افزود.

لازم به ذکر است در صورت خارج شدن اوضاع از کنترل نظیر آنچه در کوزوو در سال ۱۹۹۸ و لیبی در سال ۲۰۱۱ اتفاق افتاد و همچنین در تداوم مداخله محدود فعلی در عراق و سوریه قابل مشاهده است نیروهای ائتلاف بدون فرماندهی از سوی سازمان ملل متحد و به شکل علی الراس حملات فعلی خود را از نظر کمی و کیفی افزایش خواهند داد.

چه باید کرد؟

همانطور که در گزارش های پیشین ذکر شد ما معتقدیم ترتیبات سناریوی یاد شده با اتکاء به اجرایی سازی دکترین «هرج و مرج سازنده» به پیش می رود. چنانچه این نظریه ریاضی پایه ، تنها با ورود متغیرهای مزاحم و غیرقابل پیش بینی دچار اخلال خواهد شد.

در همین راستا و با در نظر گرفتن جمیع شرایط ، اعتقاد بر این است که سازمان و نظم هرج و مرج جاری ، صرفا با خروج نیروهای مقاومت از مرحله بازدارندگی به قصد ورود به فاز آفندی از کنترل آمریکا خارج خواهد شد. این معنا شامل طیف گسترده ای از عمل برای تسری آشوب به دامن ذینفعان تداوم آن است تا بازیگران عقلایی را وادار به خاموش کردن موتور محرک آن سازد.

البته با گذشت هر روز ، بحران شکل جدید تر و ابعاد پیچیده تری به خود می گیرد که بازگشت دادن آن به شرایط ماقبل را بسیار دشوار می نماید. چناچه بعید به نظر می رسد در وضعیت کنونی امکانی برای پیاده سازی راهبرد انتقال نیرو به الانبار در جبهه جنوبی دمشق وجود داشته باشد.

به نظر می رسد سخنان یک ماه گذشته امیرعبداللهیان معاون عربی و آفریقایی وزارت امور خارجه در نشست بررسی تحولات عراق و ائتلاف علیه داعش در پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه ناظر به داده‌ های این گزارش ، تحلیل و راهکار پس از آن باشد. چنانچه وی در این رابطه گفته بود: «یک نگاه خوشبینانه معتقد است این ائتلاف برای از بین بردن تروریست‌ها در ظرف دو سه سال ایجاد شده اما نگاه بدبینانه‌ای نیز وجود دارد که معتقد است ایالات متحده برای تکمیل حلقه مفقوده خود در منطقه وارد این فرایند شده که در خصوص موضوع دوم کدهای زیادی نیز وجود دارد...

اگر ائتلاف ضد داعش بخواهد از طرف داعش به طرف تغییر حکومت در سوریه شیفت کند و به دنبال سیاست تغییر نظام در این کشور باشد به طور حتم دیگر حتی رژیم صهیونیستی نیز امنیت نخواهد داشت و ما در دفاع از متحدین خود هر اقدامی را که نیاز باشد و لازم بدانیم انجام خواهیم داد. جریاناتی در منطقه حضور دارند که با وجود آنها حتی نیاز به ورود ایران در این خصوص نخواهد بود.»

با توجه به مشی محافظه کارانه وزارت خارجه جمهوری اسلامی ایران ، بیان تهدید رسمی امنیت اسرائیل از زبان یکی از مسئولان این دستگاه نشان می‌دهد که ایران در صورت ظهور نشانه های عبور از خط قرمز در به آتش کشیدن اسرائیل تردید نخواهد کرد
با این وصف این سوال مطرح خواهد بود در شرایطی که به وضوح نشانه‌های روشن شدن موتور محرک ساقط کردن حکومت مرکزی سوریه مشاهده می شود آیا زمان عملی ساختن تهدید معاون وزیر خارجه و به آتش کشیدن اسرائیل فرا نرسیده است؟