جینس و جینسیت

دونیادا بیر چوخ اؤلکه‌، قادین مسأله‌سینده باخیش‌لارینی جینسی فرقلر اساسیندا اورقانیزه ائدیب‌لر، حال بوکی جینس (sex) و جنسییت (gender) ایکی فرقلی مفهوم داشیییر. جینس بیولوژیکی فرقلی‌لیکلره گؤسته‌ره‌رک جینسییت پسیکولوژی کولتورل و سونرادان آلینمیش اؤزللیک‌لره قاییدیر. داها دوغروسو جینسییت توپلومون اینسان‌لارا وئرَن کیملیگی‌دیر. جینسییت ذاتی دئییل بلکه اینسانلار اونلاری زامان سوردوکجه قازانیرلار (ایکتیسابی‌دیرلر). بو آرادا جینسه اؤنجه‌لیک وئریلیب جینسییت تمامن اونودولور. جینسی آیریم‌چیلیغین ایکتیسابی اولدوغو توپلومون رولونا داها چوخ رنگ قاتیر.

قادین‌لار دویغوسال، ارکک‌لر منطیقی، قادین‌لار قورویوب بؤیودن، ارکک‌لر گوجلودورلر، قادین‌لار و ارکک‌لر کروموزومی و هورمونی باخیمدان فرقلی‌دیرلر و بونا اوخشار سؤزلر مودئرن دونیانین ائتکیسی آلتیندا بیر او قدَر ده اؤنملی ساییلمیر آرتیق.

بیولوژیکی فرقلره دایانماق قادین‌لارین ایجتیماعی، سییاسی رول‌لارینی ائتکیله‌ییب، اونلارا توپلومون آکتیو رول‌لارینی الده ائتمک‌ده انگل اولوبدور.

داها چوخ کونئسرواتیو (محافظه کار) دوشونجه‌سی داشییانلار، قادین‌لارین هر بیر داورانیشینی منطیق‌سیزجه‌سینه توجیه ائدیب‌لر و هورمونی و کروموزومی فرقلری ضعیف جینس آدلانان قادینلارین اَن اؤنملی ضعف‌لری کیمی گؤستریرلر!

قادینلار و ارکک‌لرین فیزیولوژیکی فرقلری چوخ آیدین‌دیر، اؤرنک اوچون ساده‌جه قادینلار آنا اولماغا قادیردیلر. ارکک‌لر گوجلو عضله‌لره صاحیب‌دیلر، آما بو فرقلره اینانماق، قادین حاققیندا اولان ظولم‌لرین اساسینی طبیعته قایتارماق و اینسانلارین یاراتدیغی قوروملارین (نهادلارین)، یاسالارین و آتابی‌لیک سیستئمی‌نین رولونو دانماق آنلامیندا دئییل.

مادام کی قادینلارین اساس سورونلاری بیولوژیکی و فیزیکی فرق‌لر و بدن قورولوشلاریدیر، ندن قادینلار بو یولدا آزادلیق و برابرلیک اوچون چالیشمالیدیرلار؟! بدن قورولوشلاری دییشیلمز اولدوقلاری اوچون بو یولدا چالیشماق دا آرتیق آنلامدان دوشه بیلر. مادام کی قادینین رولو توپلومدا ائو و ایشیله ایلگیله‌نیب، اوشاق دوغوب بئجرتمکدیرسه، آرتیق بو چرچیوه‌دن قیراق هئچ بیر برابرلیک و آزادلیغین تعریف اولونماغین ضرورتی یوخدور. بو یولدا چالیشماق او زامان آنلام تاپا بیلر کی قادینلارا سادجه قادین (اؤزل تعریف اولونان قادین) اولاراق دئییل، بوتون اینسانی حاقلارا صاحیب اولاراق یاناشیلسین.

«پارسونز» قادینلارین آنالیق روللارینا دایاناراق اونلاری بیولوژیکی اساسلارلا آییریر و عاییله آراسیندا ایش بؤلوم‌لرینین جینسی اولدوغونا صیحه قویور.

قادینچیلار بو نقدلرین قاباغیندا ساکیت قالماییبلار، «اوکلی»نین اوزون سوره تحقیق‌لری قادینلار و ارککلرین داها چوخ اورتاق هورمون‌لارا صاحیب اولماق‌لاری و سادجه بو هورمون‌لارین مقدارلارینین فرقلی اولماغییلا سونوجلانیر. توپلومدا حاکیم اولان تابولار هورمون‌لاردان داها چوخ اؤنملی‌دیرلر. ایجتیماعی اویانیشلار و اؤیرتیم‌لر باشقا آیریمچیلیق‌لارین ائتکیسی‌نین بیر چوخونو آزالتماغا قادیردیر. اؤرنک اوچون «مبوتی» دیلینده آنادان اولان اوشاق قیز یا اوغلان خیطاب اولونمور و هر ایکیسینه سادجه اوشاق دئییلیر. بو دیلده جینسی آیریمچیلیق‌لارین قالدیریلماسینا و فرهنگی – ایجتماعی دییشیک‌لیکلرین نه قدر ائتکیلی اولدوغونا شاهیدیک.

بیولوژیکی فرقلری اورتایا قویانلار بیر اوخلا ایکی نیشانی وورماقدادیرلار؛ قادینلارین توپلومدا اولمادیقلارینا صیحه قویاراق نیژادی آیریمچیلیق‌لاری دا یایماقدادیرلار و بو ایکی آیریمچیلیغی دوغال اولاراق یارانیش طرزی سانیرلار. بو نیژادی آیریمچیلیق‌لاری داها چوخ قارادریلی اینسانلار، اؤزلیکله آوروپا و آمئریکادا نئچه اون ایللر فیمئنیستی چالیشمالاردان سونرا قارادریلی قادینلار، آراسیندا داها چوخ گؤره بیله‌ریک.

داروینیزم نظریه‌سینه باخاراق اینسان و حئیوانین کؤکونو بیر بیلسک، اینسانلار زامان کئچدیکجه حئیوانی اؤزللیکلرینی (اؤرنک اولاراق، توکلو بدنلرینی) الدن وئردیلر، اما هر نه‌دن اؤنملی اولان، اینسانلار حئیوانی غریزه‌لرینه غلبه ائتمکله اؤزلرینی موتمدن و اینسانی بیر توپلوما حاضیرلادیلار.

انتروپالوژیســـت (مردم‌شنـــاس) مارشــال سالینز، توپلوملارین بیولوژیکی اؤزللیکلردن آیریلماغینی، توپلوملارین ان اؤنملی تحولی آدلاندیریر... آرتیق توپلومدا حؤکم سورن، بیولوژی دئییل، کولتوردور.

بو گون «زهدان» یا «شیکار» آدلانان نظریه یا «مسلط مذکر» تانینان بیر پدیده سوسیولوژیستلر و قادینچیلار آراسیندا اؤنملرینی ایتیرسه‌لر ده پوپولیستلر آراسیندا حالا داواملیدیر. دونیادا بیر چوخ اینسان (قادین-ارکک) قادینلاری رحیم (زهدان) صاحیبی اولدوقلاری اوچون آلچاق گؤرورلر، و بو زهدان اونلارین گلیشمه‌لرینه انگل اولور، قادینلاری اوستون مقاملارا لاییق اولمایان، بونو ضعف گؤرنلر قادین‌لاری ایجتیماعی و کولتورل ساحه‌لرده ضعیف تانیییب تانیتدیرماغا چالیشیرلار.

گئرچک اینسان حاقلارینا و اؤزل اولاراق قادین حاقلارینا صاحیب اولماق اوچون اورتا و مؤعتدیل بیر باخیشا صاحیب اولماغیمیز لازیم‌دیر. بو اعتیدال قادین‌لیغینا گووه‌نن قادینلار، عئینی حالدا آیریمچیلیق‌لارا باش اَیمه‌ینلرین داورانیشلاری داها اولوملو و ائتکیلی اولا بیلرلر. فرقلر دانیلمازدیر، اما هر آیریمچیلیق بو فرقلرله تؤوجیه اولونماز. مدنی بیر توپلومدا مودئرن بیر یاشام لازیمدیر. «مادر سالارانه» ،«دایی سالارانه» و باشقا طرفدن «پدر سالارانه» سیستئملر تاریخ بویو منطیقسیز اولدوقلاریندان دولایی یوخ اولماقلا سونوجلانیب. اؤنملی اولان منطیقی و عادیلانه بیر سیستئمدیر. بو سیستم قادینلار و ارکک‌لرین اورتاقلیقلار و فرقلری اساسیندا یارانیب ایداره اولونمالیدیر. بو سیسیتئمین یارانماغیندا گئرچکلری قبول ائدیب، فرقلره گووه‌نه‌رک آیریمچیلیق‌لار قالدیریلمالیدیر و بو ساده‌جه اینسان‌لارا اینسانی کیملیک‌لرینی وورغولاماقلا باشلانمالی‌دیر. بو کیملیک دوز تمل‌لر اساسیندا یارانان زامان آرتیق اینسانلیق یئرینه یاسالار توپلوملاردا حؤکم سوره بیلمه‌یه‌جک. بو توپلومدا یاسالار اینسانلیق اساسیندا یازیلیب اینسانلارین و اینسانلیغین قارشیسیندا دئییل، یانیندا اولمالیدیرلار.

* بو یازی داغ درگیسی‌نین 14-جو سایی‌سیندان گؤتورولموشدور