نا گفته های تاریخ در مورد تاریخ معاصر آزربایجان1 of 2

سال 1918،سال شومی برای مسلمین هر دو سوی ارس بود،چرا که در این سال،مسلمانان اغلب شهرهای آزربایجان ،مورد تهاجم ناجوانمردانه دشمنان قرار گرفته و قتل عام گردیدند.در این فجایع هولناک ،صدها هزار نفر از مسلمانان به قتل رسیده و عده ی کثیری نیز آواره و بی خانمان شدند.

ماجرا از این قرار بود که در سال سوم جنگ جهانی اول (1917)در کشور روسیه،انقلابهایی به وقوع پیوست و سبب فروپاشی تزاریسم گردید. سقوط رزیم استبدادی رومانوف ها فرصت بی نظیری در اختیار داشناکها(افراطیان ارمنی،که قبلا در این مورد  نوشته هایی ارائه شده است و در صورت لزوم دوباره ارائه خواهد شد) قرار داد تا مقاصد بلند پروازانه خود را در راه ایجاد ارمنستان بزرگ عملی سازند.. آنها در زانویه 1918 به شهر تماما مسلمان نشین ایروان( که در آینده ای نوشته ای تحت عنوان: ایروان یک ولایت مسلمان نشین بود ارائه خواهد شد) و 211 روستای آن یورش برده و با کشتن 300 هزار نفر از مسلمانان این دیار  متواری کردن تعداد زیادی از مسلمانان بومی منطقه ، این شهر تاریخی مسلمان نشین را به یک شهر ارمنی نشین تبدیل کردند.

مهاجمین در مارس همان سال در باکو، شماخی و دیگر شهرهای آزربایجان نیز این جنایت خود را تکرار کردند و با این که بیش از 20 هزار نفر از مردم باکو را کشتار کردند ولی با رسیدن سپاهیان عثمانی نتوانستند در این شهرها فاجعه ی پاک سازی نزادی را به طور کامل به مرحله اجرا بگذارند.

در سوی دیگر ارس این فجایع هولناک به شکل دیگری به منصه ظهور رسید. آسوریهای عثمانی که (جلو) نامیده میشدند ،چون در جنگ جهانی اول به طرفداری از روسیه به مقابله با دولت عثمانی برخاستند و شکست خوردند به سوی ایران متواری گردیده و در شهرها و روستاهای غرب آزربایجان از جمله اورمیه و سلماس اقامت گزیدند.مردم شریف این خطه نیز میهمانان ناخوانده را با مهربانی پذیرفتند ولی پس از پندی،انگلیسی ها این پناهندگان را همراه با ارامنه فراری از قفقاز و آسوریها و ارمنی های بومی مسلح کرده و خواستند در غرب آزربایجان یک حکومت مسیحی تشکیل دهند.تشکیل چنین حکومتی هم به قیمت نسل کشی مسلمانان این دیار به فرجام می رسید.

اردوی مسلح مسیحیان ، در شهرهای ارومیه، سلماس و کهنه شهر بیش از 130 هزار نفر از مسلمانان این منطقه را قتل عام کردند و می رفت که هدف شوم این جنایت کاران تحقق یابد،ولی با حضور ارتش عثمانی این نقشه نیز ناتمام ماند.

کشت و کشتار مسلمانان به دست مسیحیان ، دو بار در شهر ارومیه در اسفند 1296 شمسی ( فوریه و مارس 1918) رخ داد و این فاجعه در اردیبهشت 1297 (مارس 1918) در شهر سلماس تکرار گردید.

در این میان حمله زنرال آندرانیک در راس هشت هزار نفر ارمنی مسلح، از آن سوی ارس به شهر خوی جالب توجه است.پس از نسل کشی مسلمانان ایروان در زانویه 1918 و تشکیل جمهوری ارمنستان در 28 مه 1918/ هفتم خرداد 1297 شمسی بر روی شهدای به خون خفته ایروان ، داشناکها لازم می بینند در راستای ایجاد ارمنستان بزرگ ، محور وان ،ایروان و نخجوان را به هم وصل کنند و نیروهای خود را به هم ارتباط دهند بنابراین تصمیم میگیرند خوی را به هر قیمتی تصرف کنند.

سپیده دم روز دوشنبه سوم تیر ماه 1297 صفهای مهاجمان در کنار شهر خوی پیدا می شوند ولی با مقاومت سرسختانه مردم غیور این شهر مواجه میشوند.

پایداری مردانه مردم خوی در برابر افراد رنرال آندرانیک زوریان، یکی از صفحات درخشان و افتخار آمیز تاریخ معاصر آذربایجان میباشد.به طوری که این مقاومت غیرتمندانه نه تنها هزاران تن از مردم این شهر را از کشتار دسته جمعی به دست مهاجمین نجات داد ،بلکه مسیر تاریخ این دیار را عوض کرد. اگر در آن روزهای سرنوشت ساز ، اهالی غیور خوی سستی به خرج میدادند ،امروز معلوم نبود که این خطه چه سرنوشتی داشت

منبع: قتل عام مسلمانان در دو سوی ارس صمد سرداری نیا ص12-ص13  نشر اختر، چاپ سوم 1383