تورکچه ده gi اکی

بو اک دؤرت بیچیم‌ده دیر:

qı/qu/gi(ki)/gü(kü)

 

چالقی çalqı :  1- چالماق آراجی، ساز، اوراق 2-  چالاو، آخونگ(>آهنگ)، موزیک 3- اوزون دسته‌لی و قاییم چوبوق‌لاردان دوزلمیش سوپورگه

یانقی yanqı : قیزقینلیق، قیزیشما؛ سوسوزلوق ، اورگی سو ایسته‌مه

چاتقی çatqı :  1- نئچه نسنه‌نی بیربیرینه باغلایان شئی2--باش اؤرتویو باغی، قاش باستی، باشا گئچیریله‏رک قاشا کیمی اؤرتن اؤرتوک. 3- بیر ایشین بوتونون ویا پارچالاری‏نین بیر آرایا گتیریلمه سینده اوُیولان یؤنتم.

آرین : سئیرک، کئچیجی تیکیش، کؤکله‌مه، ایلینتی، ایلگی؛ قارشیت چارپاز باغلاما ؛ ایسکئلئت، قالیرقا؛ آلنا باغلانان باغ

آتقی atqı : 1- بیرشئین اوزه‌رینه آتیلان تیر و بوُجور شئیلر 2- باش و بویونا اؤرتولن اؤرتوک3- قاپی پنجره و کؤرپویه (چایین ائنینه) آتیلان آغاج، دمیر ویا بئتون دیرک 4- باشماق اوستونده‌کی باغ 5-آرقاج (فا:پوُد). 6-آرتیق و یاراماز اولاراق ائشیگه آتیلان هر شئیی (فا:دور ریز waete) 7- بؤیوک یابا، شانا.(اوت آتماق اوچون بیر آراج) 8-زیان loss

باتقی batqı : باتقینلیق، چؤکونتو، ایتگی، الدن گئتمه، باتدی (خسارت، ضرر، زیان، گودال، چاله)

ساتقی satqı : ساتیش

آچقی açqı : گؤزلوک (عینک)؛ آچار و آچما آراجی؛ بیر شئیی سورته‌رک پارلادان وسیله؛ دمیرچیلیک‌ده ،نججارلیق‌دا دلیک لری بؤیودن و گئنیشلندیرن آراج

بیچقی bıçqı، بوچقو/بوشقو: اره saw، ایکی باشلی اره

قالارقی qalarqı : قالماق اوچون، همشه‌لیک، قالیجی، داواملی

سارقی sarqı : شریت، باند، ناوار، بئله باغلانان ساریماق اوچون اوزون پارچا

 یارقی yarqı : ابزار شکافنده. ابزار تنبیه. بازپرسی. استنطاق. دادخواهی. حکم مجازات. محلی که در آن قاضی به دعاوی رسیدگی می‌کند. محکمه. دادگاه. سازمانی که به امور اقتصادی رسیدگی می‌کرده است. عدلیه. به صورت یرغو و یارغو در ادبیات فارسی آمده است. 

بورقو burqu : بورماغا یارایان بیر وسیله آدی، بیر جوره شیرنی آدی

یازقی yazqı : آلین یازیسی، قدر، تقدیر،

قیسقی qısqı : باسقی، چتینلیک، تهدید،ایکی شئیین آراسیندا قیسدیریلمیش شئی

باسقی basqı : باسین، باسینج،  فشار،فشار نظامی، چاپ، دستگاه چاپ، دستگاه فشار دهنده

سایقی sayqı : احتیرام، حؤرمت، دگر

یایقی yayqı : دؤشه‌نه‌جک، سریلن هر شئی، سرگی، اؤرتو، جئجیم، گیلیم و بوجور شئیلر

جیزقی cızqı : جیزیق، تورکیه ده çizgi یانی جیزیق (خط)، اوشاقلار آیاق جیزیق اویونو اوینار.

قیلقی qılqı : اراده. خواسته. پدیده. تطبیق

***

ایتگی itgi : ایتن شئی، یوخلوق، اؤلوم، صدمه، (تلفات، ضایعات، زیان، نقص، کمبود)

بیتگی bitgi : گؤر گؤگرنتی (گیاه، نبات)

بیچگی biçgi : بیچقی، بوشقو، بیچمه

گیرکی/گیرگی girki : سانجی، آغری، قارین آغری‏سی

سپگی səpgi : دری اوزه‏رینده عمله گلن بالاجا قابارجیق‏لار، سپیشیک، چیوزه (فا: بثور) pustules

ایچگی/ایچکی içgi : ایچجک، ایچمه‌لی

سرگی sərgi : یایقی، سریلمیش، یایماجا، گؤرسدی

وئرگی vergi : 1- قازانجلاردان آلینان پول(فا:مالیات)، آلقی 2- یئتَری، استعداد، بیرینین دوغوشدان صاحب اولدوغو اییی اؤزل‏لیک «آللاه وئرگی‏سی» (بَرگی، بیرگو)، بورج

ایلگی ilgi : باغلیلیق، ایلیشگی

بیلگی : انسان ذئینی‌نین چالیشماسی سونوجو اورتایا چیخان دوٌشونجه چیخاجاغی

سیلگی silgi : سیله‌جک، پوزان

بورغو burğu :

مته. سوراخکن. متة حفاری. بند چوبی. ترکة باریک بید و غیره که با آن شاخة تاک را به جایی می‎بندند. آچار پیچ گوشتی. از سازهای بادی در موسیقی که به شکل شاخی میان تهی است. شاخی است میان تهی که آن را مانند نفیر نوازند. پیچی که در مفصل گردن پیه سوز هست. پیچی که بر سر میل نصب کرده گلوله و پنبه را بدان از میان تفنگ بیرون آورند. مالش و دل پیچه. درد زایمان. به صورت برغو وارد زبان فارسی و به صورت «البِرغِیّ» و «البُرغِیّ» به معنای پیچی که در مهره می‌رود، وارد زبان عربی شده است. 

قورقو qurqu : دام. تله. کوک،حیله. تشکیلات. سازمان. دستگاه. جهاز. تجهیزات و ماشین آلات

توتقو tutqu : حسرت، آرزی، ایستک، کینه

اوتقو utqu : پیروزی، غلبه

سورقو sorqu : سورولان سؤز

وورقو vurqu : تاکید، شدت، تکیه، علاقه، سئوگی، عشق

بوسقو/پوسقو pusqu : کمین، دام، کمینگاه

سوسقو susqu : سسیزلیک، سوسقونلوق

جوشقو coşqu : وجد، هیجان، شوق

قوشقو qoşqu : یدک، پالان یاراق، ابزار آلات، وسایل مونتاژ، تاسیسات

دولقو dolqu : مادّه‎ای که با آن دندان را پر می‌کنند. خاکریز. پلمپ

یومقو yumqu : گرد. قلنبه. بسیار. توده.

سورتکو sürtkü : کرم، روغن، مالیدنی

 

گؤرگو görgü: بینش. تجربه. دیدگاه. تربیت.

اؤتورگو ötürgü : بدرقه، نوعی آلت نجاری

هؤرگو hörgü : بافته، دسته گل

بوزگو büzgü : چین، ساسون

اوزگو üzgü : شنا، عجز، ناتوانی

دوزگو düzgü : چینش

دوشگو düşgü : تنزل، افت، سقوط، کاهش

گولگو gülgü : خنده، لبخند

بؤلگو bölgü : تقسیم، تقسیم بندی

دؤنگو döngü : پیچ، خم

 و مینلرجه آیری سؤزجوک...