جهانی شدن رسانه ها«با نگاهی به کتاب آنتونی گیدنز»

امروزه برد رسانه ها از مرزها گذشته و جهانی شده است. نظم اطلاعاتی جهانی که شامل، توزیع، تولید و مصرف اطلاعات است مانند سایر جنبه های دیگر جامعه جهانی؛ در میان کشورهای توسعه یافته و جهان سوم، نامتوازن است.

اخبار

جریان تولید و انتقال اخبار تحت سلطه تعداد اندکی از موسسات خبری قرار دارد. این موسسات تازه ترین رویدادها را در اختیار روزنامه ها و رادیو تلویزیون های سرتاسر جهان قرار می دهند.

رویترز در انگلستان، هاواس – بعدها به فرانس پرس تغییر نام داد – در فرانسه، دو موسسسه خبری مطرح جهانی بودند که حتی آسوشیتدپرس آمریکا تا قبل از جنگ جهانی اول به آنها وابسته بود. پس از جنگ اول جهانی آسوشیتدپرس و یونایتدپرس(قویترین موسسه خبری فعلی)، توانستند نفوذ خود را گسترش داده و به عنوان رقیب موسسات اروپایی ظاهر شوند. این چهار موسسه مدعی هستند که 90% کل محصولات خبری رسانه های جهان، از تولیدات آنان است. خبرگزاری تاس(در سال 1925 آغاز به کار نمود) متعلق به شوروی بود که انحصار اخبار ان کشور را در دست داشت که نیاز خبری کشورهای بلوک شرق را به طور رایگان تامین می کرد. در سال 1961، اتحادیه روزنامه نگاران و نویسندگان شوروی به منظور خاتمه دادن به انحصار خبری تاس ، نووستی را تاسیس کردند.

سینما، تلویزیون، آگهی های تبلیغاتی و ارتباطات الکترونیکی

80% فیلم های نمایش داده شده در سینماهای جهان تولید هالیوود است. صنعت فیلم سازی آمریکا در سطح جهان هیچ رقیبی جدی ندارد. انگلستان 40%، کشورهای آمریکای جنوبی و اکثر کشورهای جهان 50% و تایلند90% فیلم های پخش شده خود را از آمریکا تامین می کنند.

رقیب اصلی برنامه های تلویزیونی آمریکایی، انگلستان است. با این وجود مسیر اصلی صادرات این برنامه ها، آمریکاست و محصولات تلویزیونی انگلیسی بازار جهانی ندارد.

از میان ده شرکت بزرگ تبلیغاتی جهان، نه شرکت آمریکایی هستند که در داخل یا خارج آمریکا فعالیت دارند.

ارتباطات الکترونیکی هم که در بانکداری، پخش برنامه های رادیو تلویزیونی ضروری است ، در انحصار شرکتهای آمریکایی است. اینترنشنال بیزینس مشینز (IBM) که نفوذ گسترده ای در انتقال و ذخیره اطلاعات دارد، در اختیار آمریکاست.

امپریالیسم رسانه ایMedia Imperialism

امپریالیسم رسانه ای و فرهنگی گسترده ای توسط آمریکا در سطح جهان ایجاد شده است. هربرت شیلر معتقد است «اکثر رسانه های آمریکا توسط پیمانکاران پنتاگون کنترل می شوند. رسانه های آمریکا باعث تباهی فرهنگ های بومی می شود». آلن ولز نیز دیدگاه مشابهی را با تاکید بر کشورهای آمریکای لاتین دارد.

با وجود این در اواخر دهه 1960 صادرات فرهنگی رسانه ای آمریکا کاهش یافته است.

الیهو کاتز و همکارانش طی یک دوره تحقیق در ده کشور جهان سوم مدعی شدند که « ورود و تکامل رسانه ها در کشورها طی سه دوره اتفاق می افتد. در مرحله اول مدل پخش و برنامه ها از کشورهای خارجی مثل آمریکا، انگلستان و فرانسه وارد گردیده و بازار اشباع می شود در مرحله دوم خود اقدام به تولید می کنند و رد مرحله سوم سعی می کنند با تهاجم فرهنگی غرب مقابله کنند». در اوایل 1970 کشورهای غیر متعهد، سیستم "مشارکت خبری غیر متعهد" مبنی بر استفاده از اطلاعات خبرگزاری های ملی هر کشور به شکل مشترک را ایجاد کردند تا بتوانند انحصار خبری غرب را حداقل در کشورهای خودشان محودو کنند. ولی این سیستم به دلیل کنترل رسمی و دولتی رسانه ها در این کشورها موفق نبوده است.

آنتونی اسمیت معتقد است «تهدید استقلال کشورها توسط رسانه ها از استعمار گذشته خطرناکتر است. غرب به کمک تکنولوژی از قدرت نفوذ عمیق به درون فرهنگ ها برخوردار است.»

نتیجه گیری

با وجود اینکه شباهت های فرهنگی در حال ظاهر شدن است و جهان از بسیاری جهات در حال متحد شدن می باشد، ولی معلوم نیست که آیا با وجود گسیختگی جوامع و فاصله های طبقاتی فقر و ثروت؛ آیا یک حکومت جهانی واحد تشکیل خواهد شد؟!

نقد
ازیك قرن پیش تا كنون، تنها یك بازیگر اصلی بر صحنه بین المللى سلطه داشته است: ایالات متحده آمریكا.
موقعیت کنونی آمریکا محصول دكترینى است كه هدفش تقویت و ادامه استیلاى آمریكا از طرق مختلف است؛ از جمله نحوه اطلاع رسانى و نوع استفاده از رسانه هاى گروهى.

شاهراههای اطلاعاتی که امروزه فضای اطراف را پر نموده اند مملو از اطلاعات است که موجب سردرگمی مخاطبان شده است آبشارهای اطلاعاتی به جای سیراب نمودن مخاطبان موجب آسیبهای جدی به آنان می شود دانش در رسانه های امروزی اندک است . اندیشمندان در گذشته در کتابخانه های سنتی پرورش می یافتند ، اما امروز در یک کتابخانه الکترونیکی ،هرگز امکان ظهور یک دانشمند ، فراهم نیست.

انحصار تولید، ذخیره سازی، پخش و حتی تفسیر محصولات فرهنگی در گروهی کوچک موجب گردیده است تا توهم ایجاد جامعه جهانی برای برخی ایجاد شود ولی واقعیت های موجود حکایتی دیگر و روایتی مفصل تر را بازگو می کنند. جهان های مجازی در حال شکل گیری هستند. جهان های مجازی با وجود اختلافات و ناهماهنگی های بین خود ، سعی دارند خود را بر جهان واقعیت تحمیل کنند . درگیری واقعی امروزی نبردی است که بین این دو جهان در حال وقوع است. دنیای واقعیت و مجاز هر یک با امکانات و ویژگی های خود به دنبال اثبات خود می باشند. دنیای مجازی رسانه های می کوشد با شبیه سازی و تمثل به واقعیت ، موقعیت جهان واقعی را به دست گیرد ولی تا چه حد در این مسیر موفق شده است. آیا مخاطبان را می توان به عنوان موجوداتی فاقد درک و شعور در نظر گرفت. آیا امپریالیسم رسانه ای با تولید و تقویت دنیاهای مجازی خواهد توانست شالوده های دنیای واقعی را کنترل کرده وحاکمیت آن را به دست گیرد. به نظر می رسد که تصور چنین اتفاقی ساده انگاری دهه 1960 است. با ورود کشورهای سرمایه داری به بحرانهای عظیم مالی و گرفتاری های اخلاقی، خروج سرمایه های شرکت ها چند ملیتی ، باید منظر تضعیف رسانه های آنان باشیم حداقل این اتفاق طی چند دهه خواهد افتاد. به هر حال تغییر و تحولات چند دهه بسیاری از معادلات رسانه ای را تغییر خواهد داد.