حضرت آیت اللّه میرزا علی احمدی میانجی

اشاره

21 شهریور، چهارمین سال پرواز ملکوتی استاد بزرگ اخلاق و اسوه پارسایان، حضرت آیت اللّه میرزا علی احمدی میانجی است؛ بزرگ مردی که سخنان و کردار معنوی اش، نوازشگر دل های نیازمند وصال بود؛ پاک مردی که پاک بودن را با عمل می آموخت و زندگی را سراسر با نیکی و پارسایی به پایان رساند. آنان که به فیض زیارت این مرد الاهی نایل گشته اند، خاطرات فراوانی از او دارند. تأثیر عمیق سخنانی که از دل خدایی اش بر می خاست، هنوز طنین انداز روانِ ره جویان کوی دوست است. روحش شاد و یادش گرامی باد.

تولد

حضرت آیت اللّه میرزاعلی احمدی میانجی، در چهارمین روز از ماه محرم سال 1345قمری، برابر با 1305 شمسی در روستای پورسُخلو، در چهار فرسخی شهر میانه از توابع آذربایجان شرقی دیده به جهان گشود. پدر ایشان، مرحوم حجة الاسلام حسین علی نام داشت و خانوده اش تا چند نسل به اهل علم می رسید. مادر ایشان نیز از سادات موسوی بود. زندگی در کنار پدری پارسا و مادری از خاندان علم و سیادت، از میرزا علی، شخصیتی خدایی ساخت و توشه زندگی معنوی را از همان کودکی همراهش نمود.

تحصیلات

آیت اللّه احمدی میانجی، دوران کودکی خود را در روستای سرسبز و زیبای پورسُخلو، با خاطرات شیرین در کنار پدری مهربان و مادری دلسوز گذراند تا این که ایام فراگیری دانش از راه رسید. اولین استاد او پدرش بود که مقدمات و کتاب های فارسی را نزد ایشان آموخت و اندک اندک خود را آماده تحصیل علوم دینی و کسب مراتب بالای دانش نمود.

ایشان در سال 1318ش از روستای خود عازم شهر میانه شد و نزد استاد شیخ ابو محمد حجّتی، مشغول یادگیری ادبیات عرب گردید. هم چنین دیگر درس های حوزوی را، از محضر شیخ لطفعلی شریفی زنوزی و حاج میرزا مهدی جدیدی بهره مند شد.

هجرت به قم

آیت اللّه احمدی میانجی رحمه الله ، در سال 1323 ش راهی قم شد تا با حضور در محفل درس بزرگان آن شهر، بر توشه های علمی و معنوی اش بیفزاید. ایشان در ابتدای ورود به قم، در درس آیت اللّه سیدحسین قاضی طباطبایی حاضر شد و سپس در درس های خارج فقه و اصول و تفسیر حضرت آیت اللّه العظمی بروجردی، آیت اللّه محقق داماد، آیت اللّه گلپایگانی و علامه طباطبایی شرکت جُست و با گزینش هم درس های مناسب که بعدها هر کدام از بزرگان جامعه شدند، راهی پر از دانش و دانایی را در پیش گرفت.

تدریس

آیت اللّه احمدی میانجی، حدود شصت سال در حوزه علمیه قم حضور داشت و در این سال ها در کنار تحصیل، به تدریس فقه، اصول و اخلاق پرداخت و در نشر علوم اهل بیت علیهم السلام ، سعی فراوان نمود. ایشان در تربیت شاگردان خویش از مهارت کم نظیری برخوردار بود و تدریس آن مرد بزرگ در مراتب بالای علمی حوزه، با تمام دشواری هایی که موضوع درس داشت، بسیار شیرین و دلنشین بود. درس های اخلاق آیت اللّه میانجی در مدارس علمیه، محافل فرهنگی و دانشگاهی و نیز مسجد ایشان در خیابان آیت اللّه مرعشی نجفی قم، بسیار شورانگیز بود و بسا که حاضران در جلسه های اخلاق ایشان، منقلب شده و اشک می ریختند. موضوعات انتخابی آیت اللّه میانجی برای درس اخلاق، بسیار جالب و جذاب بود؛ موضوع هایی مثل شرح خطبه پارسایان از نهج البلاغه، شرح دعای مکارم الاخلاق صحیفه سجادیه و نیز شرح دعای ابو حمزه ثمالی.

تحقیق و نگارش

آیت اللّه احمدی میانجی، در کنار تدریس، به تحقیق و تألیف نیز دست یازید. بیش تر نوشته های ایشان ابتکاری بود و جای آن ها در میان کتاب های علوم اسلامی، خالی به نظر می رسید. برخی از این آثار گران قدر عبارت اند از: مکاتیب الرسول صلی الله علیه و آله ، مواقف الشیعه، مالکیت خصوصی در اسلام، شرح دعای ابو حمزه ثمالی، شرح حدیث ثقلین، السجود علی الارض، التّبرک، الاسیر فی الاسلام، مکاتیب الائمّه علیهم السلام ، تحقیق کتاب مَعادِن الحکمة و نیز نگارش مقالات متعدد در نشریات کشور.

شکوفایی، نوآوری و پویایی، از ویژگی های آثار ایشان می باشد که همراهی آن ها با خصوصیات اخلاق و انگیزه الاهی آن دانشمند فرزانه، آثاری جاودانی از او برجای نهاده است.

معلم اخلاق

پر رنگ ترین و برجسته ترین جنبه زندگی آیت اللّه احمدی میانجی رحمه الله ، فضیلت های اخلاقی آن عالم فرزانه به شمار می آمد. زهد و قناعت، رسم زندگی او و اخلاص و تواضع، منش او، و در یک کلام، او عالمی ربّانی در این جهان فانی بود. کلاس های درس اخلاق او در مدرسه فیضیه، حجتیه، شهیدین و بسیاری از مدارس دیگر، محل اجتماع علاقه مندان و شیفتگان بیانات آموزنده و اخلاق و رفتار خالصانه و بی ریای آن معلم بزرگ اخلاق بود.

همگام با امام در نهضت

مرحوم آیت اللّه میانجی رحمه الله ، از آغاز نهضت بزرگ اسلامی ایران، همواره در قم، میانه و شهرستان های دیگر، حضوری خالصانه و صادقانه داشت و در بیش تر اعلامیه ها و بیانیه های علما، امضای ایشان نیز به چشم می خورد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز، در همان ماه های اول از طرف حضرت امام خمینی رحمه الله به عنوان قاضی و حاکم شرع شهرستان میانه، به انجام وظیفه پرداخت.

آن مرحوم در وقایع سال های بعد، همواره حضوری چشمگیر داشت که حضور در خبرگان قانون اساسی و چندین دوره خبرگان رهبری، از شمار آن عرصه ها می باشد.

ایشان همچنین در هشت سال دفاع مقدس، در جبهه ها حضور یافته و با سخنان شورانگیز خود، به رزمندگان اسلام روحیه می داد و فرزند برومند ایشان آقا جعفر نیز در راه اهداف مقدس انقلاب، در عملیات کربلای 5 به شهادت رسید.

فعالیت های فرهنگی و اجتماعی

آیت اللّه احمدی میانجی، از شمار عالمانی بود که ضمن برخورداری از درجه بالای اخلاق اسلامی، در عرصه اجتماعی نیز توفیقاتی داشته اند. ایشان در عین وارستگی و پاکی، در خصوص هدایت مردم و گسترش تعالیم اسلام و راهنمایی نسل جوان احساس مسؤولیت می کرد. از این رو، در سال 1348 ش اقدام به تأسیس مرکزی به نام «انجمن دین و دانش» در شهرستان میانه کرد و در ایام تعطیلات تابستان و مناسبت های تبلیغی، در آن مرکز به اداره جلسات علمی و تربیتی می پرداخت که بسیاری از شاگردان آن جلسات، از مسؤولان اجرایی کنونی جامعه اند. از دیگر اقدامات ایشان، تأسیس صندوق قرض الحسنه مهدیه و مؤسسات قالیبافی بانوان در شهرستان میانه است که در بهبود اوضاع دینی و معیشتی خانواده ها بسیار مؤثر بود.

از نگاه یک دوست

یکی از همراهان و یاران همیشگی آیت اللّه احمدی میانجی، درباره ویژگی های ایشان می نویسد: «از انسانی یاد می کنم که نمونه انسان کاملی بود و هرگز فطرت زلال و ایمان او آلوده نگردید. در همه عمر زاهد ماند و زخارف دنیا فریبش نداد. از محضر درس اساتید بزرگ و نامدار حوزه علمیه استفاده کرد و سال ها پیش به مرتبه اجتهاد و اهل نظر نائل شده بود و در حالی که عمر پر ثمر خویش را در راه تعلیم و تعّلم و علوم و معارف اسلامی صرف کرد، ولی هیچ گاه از تهذیب نفس باز نماند و هرگز به فضل و دانش اجتهادی خویش نمی بالید و آن را تابلوی مباهات نمی کرد و حتی یک بار هم از او نشنیدم که چنین مرتبتی را برای خود به زبان آورد».

هدیه ای به دوست

یکی از خاطرات شگرف از زندگی سراسر معنویت آیت اللّه احمدی میانجی رحمه الله چنین است: ایشان پس از شهادت فرزندشان شهید آقا جعفر احمدی، هنگامی که پیکر پاک فرزند شهیدش را برای تشییع و خاک سپاری به قم آوردند، در مراسم تشییع حاضر شد و پس از طواف حرم مطهر حضرت معصومه علیهاالسلام و اقامه نماز میت، پیکر فرزند را مشایعت کرد، امّا هنگام خاک سپاری، به منزل بازگشت. به ایشان گفتند: آقا این جمعیت برای تشییع و تدفین فرزند شما آمده اند و شما به منزل برمی گردید؟! ایشان فرمودند: آن چه را در راه خدا داده ام، دیگر به دنبالش نمی روم. مراسم شب هفت فرزند هم با شکوه خاصی برگزار شد، اما پدر در این مراسم هم شرکت نکرد و همان سخن را تکرار نمود.

امسال، سال آخر است

یکی از نزدیکان آیت اللّه احمدی میانجی رحمه الله نقل می کند که ایشان پس از پایان یافتن آخرین جلد از کتاب مکاتیب الرّسول صلی الله علیه و آله توسط رؤیایی از نزدیک شدن زمان ارتحال آگاه گردید. بعد از این آگاهی، به تنظیم وصیت نامه پرداخت و سپس آخرین سفرهای معنوی خود را به زیارت عمره، زیارت کربلا و مشهد مقدس انجام داد و با این کار، به آماده سازی کامل خود برای سفر نهایی و ابدی خویش به سوی سرای دیگر، اقدام کرد.

جذب جوانان

مرحوم آیت اللّه احمدی میانجی توجه خاصی به نسل جوان داشت. خود ایشان می فرمود: «در محّله ما، جمعی از جوانان سر کوچه جمع می شدند و آنجا می نشستند و مردم محله نیز از این کار آنان ناراحت بودند و از ما می خواستند که آن ها را نصیحت کنیم، ولی من این کار را نکردم؛ بلکه هر وقت از آن جا عبور می کردم، فقط با مهربانی به آن ها سلام می دادم و ردّ می شدم. مدت ها این کار را انجام دادم، تا این که روزی آمدند و گفتند: حاج آقا! اگر اجازه دهید ما می خواهیم در جلسه شما و نماز جماعت شرکت کنیم. الحمد للّه نور هدایت در دل این جوانان تابید و آن ها نیز به مسجد ما می آمدند. شما هم سعی کنید با جوانان با مهربانی رفتار نمایید».

دلباخته خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله

یکی از ویژگی های آیت اللّه احمدی میانجی، علاقه بسیار ایشان به اهل بیت علیهم السلام بود. آن هایی که ایشان را دیده بودند، حتی اگر یک ساعت در محضرش حضور می یافتند، به راحتی می فهمیدند که ایشان دارای روح بسیار لطیف است و شیفتگی و دلباختگی به پیامبر و خاندان پاکش در وجود او موج می زند. آن ها که با ایشان مأنوس بودند، اشک های عاشقانه آن استاد بزرگ اخلاق را در مجالس اهل بیت علیهم السلام به خوبی به یاد دارند و هق هق گریه های آن مرد بزرگ را هیچ گاه از یاد نخواهند برد.

شب های قدر

شب های قدر، مسجد آیت اللّه احمدی میانجی، حال و هوای دیگری داشت. باید زودتر از هر روز، جایی در آن مسجد کوچک برای خود نگاه می داشتی؛ چرا که آن شب غیر از شیفتگان همیشگی اش، عده ای از شهرستان های دور نیز خود را به آن محفل نورانی می رساندند. حتی برخی از بزرگان کشور و آیات عظام نیز در آن محفل روحانی دیده می شدند. جلسات استاد، اثر شگفتی بر دل ها می گذاشت. آیت اللّه میانجی، قبل از همه، خودش گریه می کرد و زلال اشک های دیدگانش، دل های گنهکار نظاره گران را نیز جلا می بخشید و آن ها را همراه کاروان دل، تا بی کران معنا می برد. یادش گرامی باد.

حاصل عمر

آثار معنوی و علمی بزرگانی چون حضرت آیت اللّه احمدی میانجی را نمی توان با مقیاس های معمولی سنجید؛ چرا که قلمرو تأثیر آن در همه زمان ها جاری خواهد بود. با این وجود، برخی از آثار قلمی ایشان، از برکات خاصی برخوردار بوده و زحمات زیادی را برای ایشان داشته است. در این میان، خود استاد، توجه خاصی به کتاب مکاتیب الرّسول صلی الله علیه و آله که در آن نامه های پیامبر صلی الله علیه و آله جمع شده، داشته اند و درباره آن فرمودند که: «این کتاب، حاصل عمر من است و من حدود پنجاه سال برای نگارش آن زحمت کشیده ام».

دشواری امتحان خوشی ه

آیت اللّه احمدی میانجی، در درس های اخلاق خود نکته ای را گوشزد می فرمود که توجه به آن اهمیت فراوانی دارد. ایشان می فرمود که امتحان های خداوند، بر دو نوع است: امتحان با سختی ها و امتحان با خوشی ها و راحتی ها، و سپس ادامه می داد که امتحان با خوشی ها مشکل تر است و شاید هر هزار نفر، یک نفر از آن سربلند بیرون بیاید. [تصور کنید که] خدا پول بدهد، مقام بدهد، صحت بدن بدهد، وسایل و امکانات بدهد و آدم خودش را گم نکند. چند نفر می توانند از عهده این امتحان بیرون بیایند؟!

بهره از کلام استاد

باید بدانیم که سبب ساز و سبب سوز خداست.

آدم گاهی خیال می کند که واقعا یک معنویاتی دارد، خیال می کند زهد دارد، حالت عبادت دارد. این ها خیالات است. شیطان انسان را گول می زند و حالت عُجب(بزرگ بینی) برای انسان رخ می دهد.

یکی از چیزهایی که اخلاق و رفتارها را اصلاح می کند و ما را تشویق به مطالعه می کند، خواندن شرح حال بزرگان است.

یکی از آداب دعا این است که به خدا راه نشان ندهیم... . ما باید از فضل خدا بخواهیم، دیگر بقیه کارها به دست خداست.

اگر در جامعه اسلامی، همه برای خودشان وظیفه بدانند، در خانه خودشان، در محله خودشان، هر جا خلافی می بینند با زبان خوش نصیحت کنند، بسیاری از مشکلات حل می شود.

برای یکدیگر دعا کنید تا زودتر به اجابت برسد.

آدم باید خود را از همه بندگان خدا، پایین تر بداند. به هیچ بنده خدا و مخلوق خدا که می رسد، نمی تواند و نباید بگوید او از من بدتر است. البته کفار را نمی گویم، ولی این بندگان خدا که به ظاهرشان نمی آید آدم خوبی باشند، شاید حالاتی داشته باشند که خدا نظری و عنایتی به آن ها نموده است.

انسان وقتی ارتباط با عالم معنویت پیدا کند، دیگر رهایش نمی کنند، خودشان مواظب حالات معنوی آن شخص می شوند.

پیام تسلیت مقام معظم رهبری

مقام معظم رهبری، حضرت آیت اللّه خامنه ای در پیام تسلیتی به مناسبت رحلت آیت اللّه احمدی میانجی، شخصیت والای ایشان را چنین ستودند: «... با تأسف فراوان، اطلاع یافتم که عالم جلیل القدر و فقیه اخلاقی و پارسا و پرهیزکار، آیت اللّه آقای حاج میرزا علی احمدی میانجی، دنیا را بدرود گفته و حوزه علمیه قم، به فقدان این استاد وارسته و با فضیلت دچار گشته است. ایشان در شمار عالمان و برگزیدگانی بودند که علم را با عمل، و تقوا را با جهاد، و فقاهت را با تبلیغ دین، و برجستگی رتبه دانستن و تحقیق را با کمال فروتنی و زهد و کم توقعی درهم آمیخته و در عرصه دین و معنویت، هم چون میدان حضور و نشاط انقلابی، از پیشروان و گوی سبقت ربودگان بودند. آزمون شهادت فرزند، هم چون دیگر محنت های دوران مبارزه علمی و جهاد سیاسی، برصبر و وارستگی این مرد بزرگ افزوده و اسوه ای برای فضلای جوان و شاگردان و ارادتمندان ایشان پدید آورده بود».

وصیت نامه

وصیت نامه، آخرین نامه ای است که از بزرگان باقی می ماند و گزیده ای از عمری تلاش، مجاهدت و معنویت است و توجه به آن، به منزله بهره گیری از آن تجربه هاست. حضرت آیت اللّه احمدی میانجی در بخشی از وصیت نامه خود، توصیه هایی پدرانه خویش را چنین به یادگار گذاشتند: «شما را به تقوا و پرهیز از گناه شدیدا توصیه می کنم. روابط خود را با اهل بیت علیهم السلام روز به روز زیادتر کنید. همواره توسل داشته باشید ولو با خواندن زیارت جامعه یا امین اللّه یا زیارت عاشورا. با آنان درد دل کنید و به در خانه غیرآنان نروید. با امام زمان علیه السلام همیشه رابطه برقرار کنید».

مسافر ابدیت

سرانجام، روح والای آیت اللّه احمدی میانجی، پس از حدود 75 سال زندگی پرهیزکارانه و تلاش در راه تحقق بخشیدن به اهداف بلند پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و خاندان پاکش، در روز دوشنبه 21 شهریور ماه 1379 به سوی جهان جاویدان پر کشید و پیکر پاکش در روز سه شنبه، با شکوه فراوان تشییع و پس از اقامه نماز توسط یکی از مراجع بزرگوار قم، در حرم مطهر حضرت معصومه علیهاالسلام به خاک سپرده شد.

آرامگاه ایشان، هر روز شاهد حضور آگاهان و اهل دلانی است که با حضور در آن مکان معنوی، توشه های زرّین صفا و عشق به خداوند را می اندوزند و با بهره وری از روح پاک آن وارسته بزرگ، در راه نیکان گام می گذارند.