مردی فراتر از شعار

امام علی(ع) تهیدست نبود، از دسترنج خود تولید فراوانی داشت وقتی فقراء و یـتـیـمـان را دعـوت مـی کرد، بر سر سفره انواع غذاهای رنگارنگ می گذاشت ، و همگان را دعوت به تناول غذاها می کرد، امّا خود بر سر همان سفره ، نان خشک می خورد.

احنف بن قیس می گوید:

روزی بـه دربار معاویه رفتم ، وقت نهار آن قدر طعام گرم ، سرد، ترش و شیرین پیش من آوردند که تعجّب کردم .

آنگاه طعام دیگری آوردند که آنرا نشناختم .

پرسیدم : این چه طعامی است ؟

معاویه جواب داد: ایـن طـعـام از روده هـای مـرغـابی تهیّه شده ، آن را با مغز گوسفند آمیخته و با روغن پسته سرخ کرده و شکر نِیشکر در آن ریخته اند.

احنف بن قیس می گوید: در اینجا بی اختیار گریه ام گرفت و گریستم .

معاویه با شگفتی پرسید: علّت گریه ات چیست ؟

گفتم : به یاد علی بن ابیطالب(ع) افتادم ، روزی در خانه او بودم ، وقت طعام رسید. فرمود : میهمان من باش .آنگاه سفره ای مُهر و مُوم شده آوردند.

گفتم : در این سفره چیست ؟

فرمود: آرد جو .

گفتم : آیا می ترسید از آن بردارند یا نمی خواهید کسی از آن بخورد ؟

فـرمـود: نـه ، هـیـچ کدام از اینها نیست ، بلکه می ترسم حسن و حسین(ع) بر آن روغن حیوانی یا روغن زیتون بریزند.

گفتم : یا امیرالممنین مگر این کار حرام است ؟

حضرت امیرالمومنین(ع) فرمود:

نه ، بلکه بر امامان حق لازم است در طعام مانند مردمان عاجز و ضعیف باشند تا فقر باعث طغیان فقرا نگردد. هـر وقـت فـقـر بـه آنـها فشار آورد بگویند: بر ما چه باک ، سفره امیرالممنین نیز مانند ماست .

مـعـاویـه گـفـت : ای احـنـف مـردی را یـاد کـردی کـه فـضـیـلت او قابل انکار نیست.(1)

همچنین ابورافع می گوید :

روز عـیـدی خـدمت امام علی(ع) رسیدم ، دیدم که سفره ای گره خورده در پیش روی حضرت امیرالممنین(ع) است ، وقتی آن را باز کرد دیدم نان جوین است .

گفتم : چرا گره می زنی ؟

فرمود : برای اینکه بچه ها دوغی یا روغنی بر آن نیافزایند.

امام علی(ع) بیشتر از سبزیجات استفاده می فرمود و اگر غذای بهتری می خواست شیر شتر میل می کرد. گوشت بسیار کم می خورد و می فرمود :

«شکم ها را مدفن حیوانات نکنید». با این همه، از همه قدرتمندتر و قوی تر بود. (2)
ساده زیستی در کمال توانائی

امـام عـلی(ع) در سـاده زیـسـتـی یـک الگـوی کامل بود، کار می کرد و زندگی را با کار روزانه اداره می فرمود، مشک آب درماندگان راه را بر دوش می کشید. درخت می کاشت، با دلوِ آب، باغ دیگران را آبیاری می کرد و مُزد می گرفت. هـیـزم جـمـع مـی کـرد و در بازگشت به منزل، پُشته هیزم را بر دوش ‍ می کشید، تا با آن تنور را برای پختن نان آماده کنند. در کار خانه کمک می کرد. خانه را جاروب می زد، هر کس به حضرت امیرالممنین علی علیه السّلام نزدیک می گشت، مـی فـهمید که دور از هرگونه خود بزرگ بینی، چون دیگر اقشار جامعه، بلکه همچون محرومین زندگی می کند.(3)

اصبغ بن نباته می گوید:

امام علی(ع) خطاب به مردم کوفه فرمود:

من در شهر شما با مختصر توشه و وسائل زندگی وارد شدم، اگر به هنگام خارج شدن از شهر شما بیش از آنچه که با خود آورده ام ببرم خیانتکار خواهم بود.(4)

در صورتی که قدرت داشت تا انواع امکانات را برای خود فراهم آورد.

پیراهن وصله دار

امام علی الگوی کامل فرهنگ ساده زیستی بود. از لباس های معمولی که عموم مردم می پوشیدند استفاده می کرد. شـخـصـی در کوفه خدمت امام علی(ع) رسید، دید که لباس های حضرت امیرالمومنین علی(ع) کم قیمت و ساده و وصله داراست ،

با شگفتی به امام علی(ع) نگریست و گفت:

چرا لباس شما وصله دارد؟

امام علی(ع) در جواب فرمود:

«یَخشَعُ لَهُ القَلب ، وَتَذِلُّ بِهِ النَّفس وَیَقتَدی بِهِ المُ مِنُونَ؛ با این لباس دل خاشع و نفس اماره، خوار می گردد، و الگوی م منان می شود».(5)

همچنین نقل شده است که علاء بن زیاد گفت:

یا امیرالممنین از برادرم عاصم بن زیاد به شما شکایت می کنم.

فرمود: چه شکایتی؟

عـرض کـرد: عـبـائی پـوشیده و کار عبادت و رهبانیّت پیشه کرده و دست از کار دنیا کشیده است .

امام علی (ع) فرمود: او را پیش من بیاورید.

چون عاصم آمد، حضرت به او فرمود:

«ای دشـمـنـک جان خویش، شیطان سرگردانت کرده، آیا تو به زن و فرزندانت رحم نمی کـنـی؟ تـو مـی پـنـداری کـه خـداونـد نـعـمـتـهـای پـاکـیـزه اش را حـلال کـرده امـّا دوسـت ندارد تو از آنها استفاده کنی ؟ تو در برابر خدا کوچک تر از آنی که اینگونه با تو رفتار کند».

عاصم گفت: ای امیرم منان، پس چرا تو با این لباس خشن ، و با آن غذای ناگوار بسر می بری ؟

حضرت امیرالممنین علی(ع) فرمود:

وای بـر تـو، مـن همانند تو نیستم ، خداوند بر پیشوایان حق واجب کرده که خود را با مردم ناتوان همسو کنند، تا فقر و نداری ، تنگدست را به هیجان نیاورد، و به طغیان نکشاند.(6)

جایگاه ساده پوشی

امامان عادل هر قدر در ساده پوشی دقّت کنند ارزشمند است، امّا دیگران آزادند و می توانند بـرای زن و فـرزنـد خـود لباس های قیمتی و نرم بخرند، که دیگر امامان معصوم(ع) نـیـز چـون رهـبـری امـّت را در دسـت نـداشـتند گرچه از انواع لباس ها استفاده می کردند، امّا در ساده زیستی همواره الگو بودند.

شخصی به امام صادق(ع) اعتراض کرد که شـمـا کـه از سـاده پـوشـی حضرت امیرالمومنین علی(ع) فرمودید، خودتان چرا لباس نرم و زیبا دارید؟

امام صادق(ع) فرمود:

لباس های امام علی(ع) در فرهنگ آن روز بد منظره نبود و انگشت نما نمی شد، اگر الان بود و همان لباس ها را می پوشید، انگشت نما می شد، گـرچـه قـائم مـا وقـتـی ظهور می کند همان لباس امام علیپر را پوشیده به روش امام علی(ع) رفتار می کند.(