ایرانیان مبتکر بنا های گنبدی

ایرانیان مبتکر بنا های گنبدی

Iranian Originator Domical Structures

پروردگار خود را به تضرع و زاری و با صدای اهسته بخوانید و بر خلق ستم مکنید که خدا وند هرگز ستم کاران را دوست ندارد (سوره مبارکه الااعراف ایه 55) 

بعضی ها با نگاه انداختن به مساجد و مناره ها به این می اندیشند که با امدن اعراب و اسلام به ایران این سازه ها را هم معماران اعراب در ایران ایجاد کرده اند..که با نگاه انداختن به تاریخ کهن ایران زمین میتوان به جد و اشکارا این را بیان کرد که این سازه ها ابداع دست اجدادان ایران زمین بودند حال نگاهی علمیقتر و دقیقتر به این بنا ها می اندازیم:

در معماری قدیم گنبد هارا بصورت سهمی و با زاویه 53 درجه میساختند..و مناره هایی در کنار این سازه ها پیاده میکردند و ملات هایی از کاه و گل و اهگ و سفیده تخم مرغ درست میکردند و از رنگ دانه های گیا هان نقش و نگار هایی روی سازه هایشان میبستند ... حال علم امروزی با ازمون و ازمایشات، با تکنولوژی ایستایی و دینامیکی به علم اجدادان کهن ایران زمین غبته میخورد:

زیرا با علم امروزی بهترین زاویه تحمل بار در سهمی ها همان 53 درجه معماران ایرانی است راستی معماران قدیمی چگونه میدانستند که قوس این سهمی دقیقا 53 درجه است؟و همچنین علت قرار گرفتن مناره ها در کنار این قوس های زیبا برای این بود که نیروی افقی ناشی از زلزله یا باد ابتدا به مناره ها وارد شود تا به گنبد ها اسیبی وارد نشود و در واقع مناره ها نیروی زلزله را جذب میکردند و سپری در مقابل نیرو های افقی بودند..و در ملات هایشان از اهک و سفیده تخم مرغ استفاده میکردند چون میدانیم اگر به اهک ، اب اضافه کنیم از خودش حرارت تولید میکند که با اضافه کردن سفیده تخم مرغ به جای اب ،حرارت ایجاد شده توسط اهک باعث پخته شدن سفیده تخم مرغ میشد و یک سیمان قوی ایجاد میکردند در واقع با این عمل حرارت هیدراتاسیون در ملات سیمان امروزی را ایجاد میکردند...و همچنین با اضافه کردن کاه در واقع میلگرد های امروزی را در ملات کار میگذاشتند...

و همچنین سبک سازی را با ایجاد سقف های گنبدی انجام میدادند که سقف گنبدی عنصری پایدار و مقاوم در برابر زلزله میباشد.و همچنین به دلیل اینکه نسبت جرم به حجم گنبد بسیار کم است از بهینه ترین فرم ها محسوب میشود و تغییر ضخامت دادن به پوسته گنبد از ابتکارات مهندسان معمار باستانی به شمار میرود ...انها تا زاویه 22.5 درجه را با یک ضخامت و مابقی را تا یک ضخامت متفاوت و همین طور در زوایای 67.5 درجه هم یک اجر از ضخامت ان میکاستند..

وانتقال سطح مربع به دایره در فضا از مسایل مهم ساختمانی در تاریخ معماری جهان به حساب می اید ،؛این مسئله نخستین بار به دست معماران ایرانی حل شد و زمان اختراع ان در دوره معماری اشکانیان میدانند که در دوره ساسانیان تکامل یافت....

مرجع: کتاب سبک سازی نوشته دکتر محمد رضا عدل پرور &دکتر حمید رضا وثوقی فر