پدر،مادر، ما متهمیم!

و اما حج ؟
پدر، مادر، با شما به حج آمدم . دیدم چه میکنید! دیدم که با یک جت بوئینگ ۷۰۷ به مکه آمدید ، وارد فرودگاه که شدید ، بعد ، آن کاتولوگ حج را در آوردید، با چندین اسم بزرگ پشت جلدش، از رویش اعمال و احکام حج را میخواندید ، میبینم که به عنوان اولین کاری که حاجی باید انجام بدهد نوشته: “وقتی که وارد میشوی و از شتر میخواهی پیاده شوی ، اول پای راست را زمین بگذار"! داستان تو و مناسکت را و حجت را تا آخرش خواندم . اما دنبالت آمدم، دیدم رفتی به مدینه ، آنجا شروع کردی (رو در روی مسلمانهای دیگر) به زیارتنامه خواندن برای کسانی که میپرستی ، اما اصلا نمیشناسی کی هستند! فقط توی این زیارتنامه فحش و لعن بود که با صدای بلند نثار معتقدات و احساسات اکثریت مسلمانی کردی که آنها هم مثل تو به زیارت پیغمبر آمده بودند! ... در مکه ، این همه وسواس داشتی برای اینکه در موقع طواف ، نوک شانه چپت با خانه ،کعبه دقیقا محاذی باشد ، اگر یک میلیمتر انحراف پیدا کند همه چیز باطل میشود حتی بسیاری از مردها شانه زنشان را میگیرند و به طرف خانه راست نگه میدارند که منحرف نشود و گویی حج یک عمل الکترونیکی و ماشینی پیچیدهای است که همه هوش و حواس باید متوجه مسائل تکنیکی و فنی کار باشد و اگر یک کمی در فرم کار غفلت شود منفجر میشود! در صورتیکه باز میشنوم که خودتان میگویید پیغمبر سوار بر شتر وارد مسجدالحرام شد و سواره طواف کرد! همیشه و همه جا ، تمام هوش و حواست سر همین فرمالیتههای تکنولوژیک بود.


هزار تا سوال کردی که:"چه جور؟"یکبار نپرسیدی: “چرا؟" ...


در همین “سعی” میرفتم ، یکی از همسفرهای من که طبیبی دانشمند و هنرشناس و حساس بود ، میگفت “برای اولین بار احساس کردهام که چقدر در این حج عمق وجود دارد، و اسلام این همه دارای اندیشه و معنی است و هرگز فکر نمیکردم مذهب این همه فکر و فلسفه و عمق و فرهنگ داشته باشد” ، و به شدت تحت تاثیر این همه معنویت و این همه احساس و این همه اندیشه و این همه عمق تاثیر و وزن مسئولیتی که حج بر سرشت و زندگی آدم آگاه میگذارد، قرار گرفته بود و از این رو، بر روی هر نکتهای تامل بسیار میکرد و از هر عملی میپرسید و همه چیز را سرشار معنی و عمق و شعور مییافت . نزدیک من سعی میکرد و غرق اندیشه و احساس بود و چون دقیق بود ، کتابی را ، از همانها که مخلوطی است از مناسک و دعا و زیارتنامه و غیره ، گشوده بود و آن چه را به سعی مربوط بود میخواند. ناگهان ، با شگفتی از من پرسید: فلانی، اینجا یک ،چیزی نوشته نمیفهمم یعنی چه؟ پرسیدم: چه نوشته؟ گفت: نوشته است “در سعی چهارم روی پله چهارم صفا اگر بایستی ، این ورد را بخوانی پولدار میشوی”! خجالت کشیدم که یک جوان روشنفکر دانشمند و حساس که معنی”ارزشهای انسانی” و “زیباییهای روح" و "سرمایههای شعور و دانش” و هنر و ایمان و عشق را میفهمد و اسلام و بویژه حج به تازگی این همه برایش زیبایی و عمق و آبروی علمی پیدا کرده، با چنین چیزهایی که نیاز پول پرستهای بیعرضه بدبخت و عاجز را برآورده میکند برخورد کند . برای توجیه ، گفتم: نه دکتر، این حرفها را همین کتاب فروشها که این کتابها را نزدیک ، حج تالیف میکنند نوشتهاند، پشت جلد را نشانم داد و نام مولف را . پشتم لرزید تنها جوابی که دادم این بود! که راه افتادم و به سعیام ادامه دادم با ! چه سرعتی...، میگویم: این دستور درست هم هست، راه پولدار شدن هم همین است!، اما آنجا، مومن خدا ، جای این است که یک انسانی که در آن عشق ذوب میشود، و روحی که هیجان زده کار ابراهیم و قربانی اسماعیل و سعی هاجر تنها و مطرود ، و افروخته از خاطره پیغمبر و اندیشه خدا و انسان و قیامت است ، به فکر این بیفتد که در اینجا یک راهی پیدا کند که پولدار شود ؟ تو ای آقای نویسنده این کتاب ، عالم ، خودت واقعا “از هیچکس پول نمیگیری ؟ دیگر هیچ کاری برای پولدار شدن نمیکنی ؟ فقط سالی یکبار روی همان پله چهارم کوه صفا میایستی و این را میخوانی و پولدار میشوی ؟! چرا خودت پول نداری ؟ و !اگر داری مسلم است که از پله چهارم کوه صفا بدست نیاوردهای . اصلا عالم عزیز! پله چهارم چی ؟ تپه صفا هم دیگر نیست ، جایش یک کریدور مدرن سبک ایتالیایی و امریکایی است ، حواست کجاست!؟ برای مردم بدبخت راهنمای حج مینویسی و خودت حج را ندیدهای ؟ از روی کتابهای عصر بوق رونویسی میکنی ؟ امروز هواپیماهای چهار موتوره را حاجی دیگر سوار نمیشود که خیلی کهنه شده و از خط مکه افتاده و تو هنوز از شتر حرف میزنی و پله چهارم کوه صفا و بازار عطرفروشها و... آخر تو که مینویسی مثلا “فلان ورد را اگر در زیر ناودان طلای کعبه بخوانی دشمنت ناگهان سوسک میشود! فلان دعا ترا پولدار میکند و فلان سوره قرآن درد و مرض بیمارت را شفا میدهد” افراد ، بدستور تو ، به خیال دستور دین، میخوانند و اثر نمیبینند ، از اصل دین عقیدهشان بر میگردد و اصل کعبه و دعا و قرآن را . بیاثر میپندارند.

دکتر شریعتی