بازی و اسباب بازی مناسب کودکان

بازی عبارت است از هرگونه فعالیت جسمی یا ذهنی هدفدار که به صورت فردی یا گروهی انجام شود و موجب کسب لذت و برآورده شدن نیازهای کودک گردد. کودکان، نقاط قوت و ضعف خود از جمله تمایل به فرمان دادن یا فرمان بردن، تهاجم یا تسلیم، اجتماعی بودن یا منزوی بودن و همچنین احساسات دوستانه یا خصمانه، افسردگی یا شادی، امیال و آرزوهای خود را از طریق بازی نشان می دهند. کودکان به بازیهای متفاوتی می پردازند که هر کدام از بازیها نشان دهنده یکی از احساسات آنها می باشد. کودکان برای بیان رفتارهای پرخاشگرانه خود به بازیهایی می پردازند که در آن بتوانند با حمله و تخریب پدیده های عادی و معنوی راهی برای بروز خشم خود پیدا کنند. همچنین برای بیان آرزوها و امیال خود به رویا و تخیل می پردازند و برای رسیدن به هرآنچه که آرزو دارند خود را با بازیهای تخیلی سرگرم می کنند و سرانجام برای ساخت و پیدا کردن نقش مورد علاقه خود به بازیهای تقلیدی می پردازند.

بچه ها بازی کردن را دوست دارند و به آن نیازمندند، در جریان بازی هاست که مهارت های جدید و آموزش هایی را در باره محیط پیرامون خود، اطرافیان و خودشان کسب می کنند.

بچه ها به همان اندازه که به بازی و یادگیری در تنهایی یا در کنار شما نیاز دارند، به بازی و آموختن همراه با بچه های دیگر هم نیازمندند.

بچه های کوچکتر زمان کوتاهی به تنهایی بازی می کنند، آنها بتدریج همه چیز را می آموزند و بسیار خواستار بازی و توجه والدین هستند. البته شما هم قادر نیستید تمام زمان خود را به آنها اختصاص بدهید.

بازی با کودک مهم است. بچه ها از هر آنچه در اطرافشان می گذرد و از هر کاری که انجام می دهند چیزی یاد می گیرند. پس آن زمان که چیزی یاد نمی گیرد، زمان تلف شده است.

پس آنچه واقعا اهمیت دارد عبارتند از:

-  سعی کنید کودک را درک کنید، اشیای بسیاری در دسترس او قرار دهید تا با نگاه کردن به آنها در موردشان فکر کند و سپس با آنها بازی کند یا از آنها استفاده کند.

-  سعی کنید گاهی اوقات تمام توجه تان را به انچه کودک انجام می دهد معطوف کنید.

-  راه هایی را پیدا کنید که همراه کودک، از زمان استفاده کنید و لذت ببرید.

-  در باره همه چیز با او صحبت کنید، مثلا در باره غذا، لباس پوشیدن، شستشو دست و صورت، کتاب های تصویر دار و ....،  و در حد امکان بنا به سن او در همه چیز او ار مشارکت دهید.

-  بخاطر بسپارید اگر سعی کنید بر اساس برنامه ریزی منظم و خیلی دقیق پیش بروید، کودک به سختی و ناراحتی با آن کنار می آید، و این برای شما هم سخت است.

بازی و آموزش های گروهی

بچه ها به همان اندازه که به بازی و یادگیری در تنهایی یا در کنار شما نیاز دارند، به بازی و آموختن همراه با بچه های دیگر هم نیازمندند.

حتی شیرخواران و بچه های کوچک هم مشارکت با بچه های دیگر را دوست دارند،  اگرچه در ابتدا بیشتر به تنهایی بازی می کنندتا با دیگران. این کار ارزشمند است ارزشمند است زیرا سبب می شود کودک شما راه کسب موفقیت با حضور دیگران را بیاموزد.

توصیه می شود والدین کودکان را  در سنین 3 تا 5 سالگی به مهد کودک بفرستند و اطمینان حاصل کنید که کودک در آنجا راحت است و مربیان خود را دوست دارد.

همچنین در 5 یا 6 سالگی به کلاس های آمادگی بروند، که سبب تقویت مهارت های آنها در هنگام ورود به مدرسه می شود. معمولا شروع زودتر این کلاس ها سودمند نیست.

بازی و اسباب بازی برای کودکان بسیار مهم می باشد. به طوری که آنها بیشترین ساعات بیداری خود را به بازی و فعالیت می پردازند. کودکان زمان بازی را بسیار دوست داشته و این زمان را  بر هر چیز دیگری مقدم می دارند. انتخاب اسباب بازی مناسب برای کودکان در هر سنی بسیار حائز اهمیت است. به طوری که بهترین و مناسب ترین اسباب بازی برای کودکان به ویژه در سنین پیش دبستانی، اسباب بازی های آموزشی است. چرا که این گروه از اسباب بازی ها موجب پرورش تفکر، تخیل، سرگرمی، لذت و مهمتر از همه یادگیری در کودک می گردد و او را با مفاهیم و دنیای پیرامون آشنا می سازد. علاوه بر اینها، اسباب بازی باید از ایمنی و کیفیت لازم برخوردار باشد. به اعتقاد انجمن جهانی تعلیم و تربیت دوران کودکی ( ACEI )، اگر اسباب بازی های کودکان به دقت انتخاب شوند، موجب ارتقای کیفیت بازی و رشد کودک می گردند. اسباب بازی های آموزشی، نقش بسزایی در رشد کودکان پیش دبستانی ایفا می نمایند. آنها موجب بالا رفتن هوش، مهارتهای اجتماعی و همچنین رفتارهای احساسی کودکان می گردند. اینگونه اسباب بازی ها طراحی شده اند تا دید وسیع تری در گروه های سنی مختلف ایجاد نمایند.

در ادامه انواع بازی کودکان شرح داده می شوند.

انـــــواع بـــــازی کودکـــــان

بازی های جسمی :

بازیهای جسمی از قدیمی ترین انواع بازیها هستند. کودک برای خارج ساختن نیرو ( انرژی ) اضافی بدن خود و یا رهایی از خمودگی و خستگی، اوقاتی را به بازیهای جسمی اختصاص می دهد. از مشخصات این بازی، نیاز به محیط مخصوص بازی و توان جسمی کودک در اجرای بازی است. بازیهای جسمی می توانند هم به صورت گروهی و هم به صورت انفرادی و یا ترکیبی از هر دوی آنها انجام گیرند.

بازی های تقلیدی :

کودک در هر دوره ای دست به بازیهای تقلیدی می زند. کودک در آغاز به تقلید نقش مطمئن دوستان، والدین، خواهران، برادران و کلا نزدیکان می پردازد و از ایفای نقش آنها، بزرگترین لذت و تجربه را به دست می آورد. در دوران دبستان بیشتر نقش مربیان و معلمان را ایفا می کند و هنگامی که به سن نوجوانی نزدیک می شود، الگوی رفتاری او نیز تغییر می یابد. از این سنین کودک ( نوجوان ) به تقلید رفتار همسالان خود می پردازد. در واقع از این زمان به بعد تقلید نقش از طرف کودک دیگر به عنوان بازی نیست، بلکه آغازی است برای چگونگی هم خوانی با گروههای اجتماعی و ایفای نقش واقعی زندگی.

بازی های نمایشی :

مهمترین بازی که در آن احساسات، نیازها و عواطف کودکان می تواند بروز و ظهور کند، بازی نمایشی است. بازی نمایشی می تواند کمک کند تا کودک از خود مرکزی بیرون آید و متوجه بیرون خود شود و همچنین به کودک فرصت می دهد تا شخصیت درونی خود را آشکار کند. اگرچه بازیهای تقلیدی و نمایشی با هم مشترکند و در حقیقت بازی نمایشی خود نوعی از بازی تقلیدی است؛ اما نکته ظریف این جاست که در بازی تقلیدی، کودک سعی به تقلید نقش دارد، در حالیکه بلازی نمایشی کودک غلاوه بر تقلید نقش، انتظار خود از آن نقش را نیز بیان می دارد.

بازی های نمادین :

بازیهای نمادین نقطه اوج بازی های کودکانه است که از حدود یک و نیم یا دو سالگی آغاز می شود و در پنج و شش سالگی به کمال خود می رسد، و تا هشت و نه سالگی نیز ادامه می یابد. در واقع، بازی نمادین زمانی آغاز می شود که کودک به تدریج زبان می گشاید و توانایی کاربرد علائم و نمادهای زبان را دارد. بازی های نمادین، با بازی های تقلیدی و نمایشی تفاوت دارد. در بازی های تقلیدی و نمایشی، کودک با استفاده از وسایل موجود به برون فکنی یا درون فکنی امیال و خواسته های خود می پردازد و از این طریق، به لذتی درونی و برونی دست می یابد و خود را از قید تنش ها رها می سازد. دربازی های تقلیدی و نمایشی، کودک سعی دارد به اشیا و وسایل واقعی موجود در محیط خود دست پیدا کرده و با آن وسایل بازی کند اما در بسیاری از اوقات، محدودیت ها مانع دستیابی کودک به ابزار و وسایلی است که در بازی به آن نیاز دارد. در این مرحله است که کودک، برای حل مشکل خود، به بازی های نمادین روی می آورد و عناصری تازه وارد بازی کودکان می شوند. واقعیت ها تغییر شکل می یابند. اشیایی که وجود ندارند به وسیله اشیای دیگر به نمایش در می آیند.

بازی های تخیلی :

بازیهای تخیلی ریشه در خلاقیت کودک دارند. تخیل کودک به مرور و همگام با رشد ذهنی او از مرحله بازیها خارج شده و به صحنه داستانها و گفتارهای کودک کشانده می شود.نظریه پردازان معتقدند  رشد تخیل کودک در هنگام کودکی و از طریق بازی می تواند باعث گردد تا در زندگی بزرگسالی این کودکان تبدیل به هنرمندان، نویسندگان، نقاشان، مخترعین و کاشفانی بزرگ گردند.

بازی های آموزشی :

بازیهای آموزشی، برای تقویت و رشد قوای حسی و ذهنی کودک می باشد. آنچه در بازیهای آموزشی مورد نظر است، چگونگی استفاده از بازی در رشد قوای حسی حرکتی و به فعالیت واداشتن کودک از طریق تمرین با وسایل بازی است. از جمله بازیهای آموزشی می توان از بازیهای دستی مثل پازل نام برد. نظارت مربیان و والدین در بازیهای آموزشی بسیار بااهمیت و حساس است؛ اما میزان این نظارت باید تا حدی محدود باشد. با این که هدف از انجام بازیهای آموزشی، بیشتر آموزش است تا بازی، اما جنبه بازی گونه بودن آن بایدحفظ شود. باید سعی شود کنترل اصلی در اختیار کودک بوده و جهت و مسیر آن را خود کودک تعیین کند، تنها هنر مربی یا والدین، هدایت جهت و مسیر بازی به صورت غیرمستقیم و غیرتحمیلی به سوی آموزش است.

* برای تهیه مطالب فوق از کتاب   " تا پنج سالگی " – راهنمای مادران از تولد تا پنج سالگی کودک -     تالیف دکتر بهرام دلاور استفاده شده است.