مرغ سحر، ناله سر کن

 

 

تاریخچه مرغ سحر

 

مرغ سحر نام تصنیف مشهوری است که به خاطر معنای آزادی خواهانه و نثر روان آن در حافظه تاریخی ایرانیان علی الخصوص خوانندگان و هنرمندان عرصه موسیقی ایران جایگاه مهمی را به خود اختصاص داده است.

این تصنیف در کوران حوادث پس از سقوط سلسله قاجار و روی کار آمدن پهلوی سروده شده است. اسماعیل نواب صفا، ترانه سرای مشهور، ناله مرغ سحر ملک‌الشعرا را مربوط به حوادث دوران محمد علی‌ شاه و بستن مجلس شورای ملی و بلاتکلیفی مملکت در لحظاتی بسیار حساس انگاشته است. وی با اشاره به روایتی از زبان موسی نی داود، می افزاید: درغیر این‌صورت، رضاشاه پس از شنیدن این شعر و آهنگ، مجریان آن را مورد محبت قرار نمی داد. هرچند رضاشاه به بازماندگان خودکامگی محمد علی ‌شاهی محبت داشت. وانگهی، از زبان یکی از دو برادر سازنده آهنگ مرغ سحر، می گوید: در واقع ترانه‌ایست که استاد بهار برای مخالفت با رضاشاه سروده است! که این سخن با آن سخن متضاد است.

همچنین درباره زمان سرودن این ترانه باید گفت که بهار در آن ایام به نثر و نظم سخن‌هایی درباره دوره مشروطه‌خواهی گفته و از سروده‌های آزادی خواهانه خود یاد کرده است. البته در آن‌ها هیچ اشاره‌یی به ترانه مرغ سحر دیده نمی‌شود. وانگهی، در سال ۱۳۰۶ که این ترانه نخستین بار اجرا شد، نام سراینده‌اش را پنهان داشتند. کسانی هم سرایش آن را به دورهٔ زندان یا پس از زندان و تبعید بهار منسوب کرده‌اند که بکلی نادرست است و در آن هنگام، شاعر ـ اگر چه مغضوب دستگاه بود ـ هنوز نمایندگی مجلس را بر عهده داشت.

نخستین اجرای تصنیف مرغ سحر در هفتم تیر ۱۳۰۶، روزنامه ناهید که در زمینه طنز مطالبی را منتشر می‌کرد روی کار آمد. تین روزنامه جشنی به مناسبت آغاز هفتمین سال انتشار خود در باغ اقای سهم دوله بر پا کرد و تصنیف مرغ سحر در دستگاه ماهور را به عنوان اثر طبع یکی از اساتید سخن درآن جشن به صحنه اجرا گماردند. متن شهر این ترانه نیز پیوست اولین شماره سال هفتم این روزنامه شد.

این تصنیف که تازه روی کار آمده، به «مرغ سحر» و یا «ناله مرغ سحر» مشهور شد. هر چند در آن زمان کسی به درستی نمی دانست که ملک شعرا بهار سراینده آن است، اما به علت حجم بالای ادبی آن به مرور نام سراینده از پرده ابهام خارج شد و همه متوجه شدند که بهار، سراینده آن است.  در سالیان بعد مرغ سحر با صدای ملوک ضرابی و سپس توسط قمرالملوک وزیری اجرا شد که بی ‌درنگ دل ذهن ها و دل های همه مردم جای پیدا کرد. آهنگ این اثر، در دستگاه ماهور، اثری از مرتضی نی ‌داوود، بارها توسط هنرمندان مختلف ایران اجرا شده است که از جمله می‌توان به اجرای نادر گلچین و همچنین اجرای بدیع با صدا و نوازندگی و گیتار فرهاد مهراد اشاره کرد. یکی از محبوب‌ترین اجراهای این تصنیف از محمدرضا شجریان است که اغلب به خواست مردم مکرراً در کنسرت‌های او به گوش می‌رسد.

بند اول

مـرغ سـحـر نـالـه سـرکـن، داغ مــرا تـازه تـر کن

ز آه شرر بار، این قفس را برشکن و زیر و زبر کن

بلبل پر بسته ز کنج قفس درآ، نغمه آزادی نوع بشر سرا

وز نـفسـی عرصـه این خاک تـوده را، پر شرر کن

ظـلم ظـالــم، جور صـیـاد، آشیــانم، داده بـر بـاد

ای خدا، ای فلک، ای طبیعت، شام تاریک ما را سحر کن

نوبهار است، گل به بار است، ابر چشمم، ژاله‌ بار است

ایـــن قــفـــس، چـــون دلـــم، تــنگ و تار است

شــعله فــکــن در قـفـــس ای آه آتـــشــیـــن

دســت طــبـیـعـت گـل عــمــر مــرا مـچـیـــن

جانب عاشق نگه‌ ای تازه گل از این، بیشتر کن

مـرغ بـیـدل شـرح هـجـران مـختصر٬ مختصر کن

بند دوم

عـمر حـقـیقـت به سـر شـد، عهـد و وفا بی اثر شد

ناله عاشق، ناز معشوق، هر دو دروغ و بی ثمر شد

راستی و مهر و محبت فسانه شد

قول و شرافت همگی از میانه شد

از پی دزدی، وطن و دیـن بهانه شد

دیده تر کن

جور مالک، ظلم ارباب، زارع از غم گشته بی تاب

ساغر اغنیا پر می‌ناب، جام ما پر ز خون جگر شد

ای دل تنگ ناله سر کن، از مساوات صرف نظر کن

ساقی گلچهره بده آب آتشین، پردهٔ دلکش بزن ای یار دلنشین

ناله بر آر از قفس ای بلبل حزین

کز غم تو، سینه من، پر شرر شد، پر شرر شد

وبلاگ فرهنگی ندای گلها

 

۱  شجریان و همایون …

 

Size: 4.2 Mb           Server: Pico.F ……….  Download

—————————-

 

 

—————————–

 

 

—————————-

 

 

4   فرهاد مهراد …

 

Size: 2.8 Mb          Server: Pico.F ……….  Download

—————————-

 

 

—————————-

 

 

—————————-

 

 

—————————-

 

 

—————————-

 

—————————-

—————————-

 

12   قمر الملوک وزیری …

Size: 6.7 Mb          Server: Pico.F ……….  Download

ZIP   دانلود ترانه های ۱ الی ۱۱ در یک فایل فشرده  ZIP

Size: 41.3 Mb         Server: Med.F ……….  Download