محمدرضا سلمانی عبیات پژوهشگر تاریخ عاشورا در گفت‌وگو با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، با بیان اینکه روز عاشورا مظهر از خود گذشتگی و تبلور ایمان به ولایت است، گفت: در عاشورا محرم سال ۶۱ هجری قمری، با شهادت مظلومانه امام حسین (ع) زخمی عمیق بر پیکره اسلام وارد شد.

او با اشاره به اینکه امام حسین (ع) در آغاز ورود به کربلا، نقطه ای را برای برپا کردن خیمه‌ها در نظر گرفت که در صورت وقوع درگیری با دشمن، از ۲ ویژگی برخوردار باشد، افزود: اول اینکه مکانی مد نظر بود که دشمن از یک سو بیش‌تر نتواند به آن‌ها حمله کند، همچنین زنان و کودکان، امنیت بیش تری داشته باشند.

سلمانی عبیات اظهار داشت: از این رو، امام (ع) دستور داد خیمه‌ها را در منطقه ای زدند که پشتِ آن نیزار بود، به گونه ای که دشمن نمی توانست از پشت به سپاه آن حضرت حمله کند.

این پژوهشگر تاریخ عاشورا با اشاره به گزارش محمد بن جریر طبری در تاریخش ادامه داد: طبری در جلد پنجم کتاب تاریخش می‌نویسد، امام حسین (ع) راه افتاد و طلیعه سپاه عبید اللّه با او برخورد کردند. وقتی چنین دید راهش را به سوی کربلا کج کرد و برای این که تنها از یک جانب بجنگد، نیزار و گیاهان تازه را در سمت پشتِ سر قرار داد و خیمه هایش را بر پا کرد.

حفر خندق، استراتژی امام (ع) برای ممانعت از حمله دشمن به خیام

او با اشاره اینکه پشت خیمه‌ها و یا پشت نیزاری که خیمه‌ها جلوی آن بود گودالی شبیه به جوی آب قرار داشت، بیان کرد: براساس گزارش طبری، حضرت اباعبدلله الحسین (ع) در ساعتی از شب عاشورا دستور داد تا آن را کَندند و چیزی شبیه به خندق درست کردند و در آن هیزم و نِی ریختند تا هنگام حمله دشمن آن را آتش بزنند و مانعی دیگر برای حمله از پشتِ سر ایجاد نمایند.

محمدرضا سلمانی عبیات در ادامه به استراتژی دومی استناد کرد که امام حسین (ع) به منظور افزایش امنیت به کاربرد و اظهار داشت: ایشان صبحگاه عاشورا دستور داد تا هیزم و نِی آوردند و پشتِ خانه‌ها آتش برافروختند تا مبادا دشمن از پشت حمله کند، همچنین به دستور امام حسین (ع) به جایی در پشتِ جایگاهشان که همانند نهر آب گود بود، نِی و هیزم آوردند و آن را در ساعاتی از شب کَندند و به صورت خندق در آوردند و نِی‌ها و هیزم‌ها را در آن ریختند و گفتند: هر گاه بر ما تاختند و قصد جنگ با ما را داشتند، این جا را آتش می زنیم تا از پشتِ سر حمله نکنند و تنها از یک سو با ما روبرو شوند که اتفاقا این کار، برایشان سودمند بود.

او این اقدامات حکیمانه را بسیار اثر بخش توصیف کرد و با بیان اینکه در زمانی که تعداد افراد دشمنان از تعداد افراد خودی بسیار بشتر باشد، اتخاذ حالت تدافعی امری عاقلانه و هوشمندانه است و تصریح کرد: اقدام دیگری که برای پیشگیری از حمله دشمن از پشت سر به دستور امام (ع) در شب عاشورا انجام شد، به نقل از ابن اثیر جزری در جلد دوم کتاب الکامل فی التاریخ صفحه ۵۵۹، این بود که یاران امام علیه السلام، خیمه های خود را در کنار هم قرار دادند و با طناب، آن‌ها را از ۳ طرف به هم متصّل کردند و فقط یک راه از رو به رو برای برخورد با دشمن، باقی گذاشتند.

به گفته عبیات، اگر مجموع این تدابیر حکیمانه جنگیِ امام علیه السلام نبود، نه تنها سپاه ابن سعد می توانست از پشت، یاران امام علیه السلام را مورد حمله قرار دهد؛ بلکه در همان لحظات آغازین حمله، به سادگی، آنان را در حلقه محاصره خود می گرفتند و با کمترین درگیری، امام علیه السلام و یارانش را شهید یا اسیر می کردند.

این نویسنده عاشورایی در ادامه گفت: صبح عاشورا، هنگامی که دشمن خواست تا حمله را آغاز کند، ناگاه خود را در برابر تلّی از آتش و دود مشاهده کرد که از اطراف خیمه های امام علیه السلام و یارانش زبانه می کشید. ضحّاک مشرقی، در این باره می گوید: وقتی به سمت ما آمدند ناگهان چشمشان به آتشی افتاد که از هیزم و نِی شعله می کشید. ما آن را پشتِ سرمان برافروخته بودیم تا از پشت به ما حمله ور نشوند.

غلبه سپاه ۷۲ نفری امام حسین (ع) بر سپاه ۳۵ هزار نفری عمر بن سعد

او با بیان اینکه امام (ع) جنگ را در حالی پس از نخستین تیر عمر بن سعد آغاز کرد که لشکریان اموی را در شوکی بزرگ از دسترسی نداشتن به خیام قرار داد، اذعان داشت: بر اساس این تدبیر و با این آرایش جنگی سپاه امام (ع) که عدد آن‌ها بنا بر نقل مشهور، ۷۲ تن بود توانستند در برابر سپاه دشمن که تعداد آن‌ها تا ۳۵ هزار نفر برآورد شده ساعت‌ها مقاومت کنند و شمار فراوانی از دشمنان را به هلاکت برسانند.

این پژوهشگر تاریخ عاشورا با بیان اینکه امام (ع) و یاران دلاور و باوفایش با اتخاذ این تداببر، تا آخرین نفر و آخرین نفس، در برابر سپاه کوفه که همچون سیل به سوی آنان سرازیر شده بودند مقاومت کردند، ادامه داد: چینش و آرایش خیمه های همراهان امام (ع)، به صورت هِلالی بوده است که خیمه های اهل حرم، در بخش میانی آن قرار داشته و دو سوی آن تا میدان نبرد کشیده شده بوده است. این دو طرف، احتمالاً خیمه های یاران بوده که به دلیل حضور ساکنان آن در میدان نبرد، غالبا خالی بوده است و از آن‌ها به عنوان سنگر یا دیوار دفاعی استفاده می شده است که در نهایت به دستور عمر بن سعد به آتش کشیده شدند.

این پژوهشگر تاریخی با بیان اینکه طبق آنچه که از محتوای روایات بر می‌آیند به نظر می‌رسد که خیمه های یاران امام علیه السلام با میدان نبرد فاصله چندانی نداشته اند بیان کرد: این مطلب در گزارش های دیگر از صحنه نبرد نیز دیده می شود، چنان که در گزارش مربوط به شهادت علی اکبر علیه السلام که در کتاب مقتل الحسین خوارزمی جلد ۲ صفحه ۳۰ آمده است: او را از قتلگاهش آوردند و در برابر خیمه هایی که در مقابلش می جنگیدند گذاشتند.

محمدرضا عبیات در توضیح این موضوع افزود: به دلیل نزدیکی خیمه گاه به میدان جنگ، اهل بیتِ امام علیه السلام از نزدیکشاهد جانبازی عزیزان خود و قساوت و بی رحمیِ دشمنان بوده اند. از این رو می توان حدس زد که بر زنان و کودکانی که دیده اند عزیزانشان در جلوی چشم آن‌ها قطعه قطعه می شوند چه گذشته است!

انتهای پیام/گ