با موت، حقیقت امر بر انسان آشکار می گردد

با موت، حقیقت امر بر انسان آشکار می گردد

چون نفسِ متوفّی که انسان در حقیقت هم اوست، با موت از میان نخواهد رفت و با توجّه به اینکه در دنیا سکونت گزیده و بدان آرامش یافته، در منزلگه غرور زندگی و بدان خو کرده است، بنابراین اوّلین واقعیتی که در هنگام مرگ بر وی آشکار می شود همانا بطلان دنیا و مافی هاست، بطلان تمام رسوماتی که بر آن در جریان است، و با از هم گسستن اسباب و روابط ظاهری، همه اعمال و غایات این سویی به سرابی بدل می گردد. خدای سبحان فرمود: «وَ لَو تَری إِذِ الظَّالِمُونَ فِی غَمَراتِ المَوتِ وَ المَلائِکَةُ باسِطُوا أَیدِیهِم أَخرِجُوا أَنفُسَکُمُ الیَومَ تُجزَونَ عَذابَ الهُونِ بِما کُنتُم تَقُولُونَ عَلَی اللَّهِ غَیرَ الحَقِّ وَ کُنتُم عَن آیاتِهِ تَستَکبِرُونَ* وَ لَقَد جِئتُمُونا فُرادی کَما خَلَقناکُم أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ تَرَکتُم ما خَوَّلناکُم وَراءَ ظُهُورِکُم وَ ما نَری مَعَکُم شُفَعاءَکُمُ الَّذِینَ زَعَمتُم أَنَّهُم فِیکُم شُرَکاءُ لَقَد تَقَطَّعَ بَینَکُم وَ ضَلَّ عَنکُم ما کُنتُم تَزعُمُونَ» «1»

اموری که انسان در این دنیا با آن سروکاری دارد دو گونه است: اول آنچه از زندگی دنیوی و تجمّلات آن که می پندارد مالک آنهاست و در رسیدن به آمال و آرزوها و اغراض خویش از آنها کمک می خواهد. دوم اموری که به عنوان شفیع و واسطه تلقی می شوند و انسان می پندارد که بدون تأثیر و کمک آنها نمی تواند احتیاجات خویش را برطرف سازد؛ مانند همسر و اولاد و نزدیکان و دوستان و سرشناسانی که دارای مکنت و هیبتی اند.

خدای سبحان در این بخش از آیه: «وَ لَقَد جِئتُمُونا فُرادی ...» اجمالًا اشاره به بطلان هر دو می کند. در فقره «وَ تَرَکتُم ما خَوَّلناکُم ...» اشاره به زوال نوع اول و در فقره «وَ ما نَری مَعَکُم شُفَعاءَکُمُ ...» اشاره به زوال نوع دوم و نیز با «لَقَد تَقَطَّعَ بَینَکُم ...» به سبب بطلان و زوال آنها و با «ضَلَّ عَنکُم ...» به حاصل چنین بطلان و زوالی اشاره شده است.

به هر حال، آنچه که از دنیاست، در دنیا باقی ماند و برای انسان از لحظه مرگ، حیات دیگری آغاز میشود که از دنیا و دنیایی عاری و تهی است. از همین روی، موت «قیامتی صغرا» محسوب می شود. از امیرالمؤمنین علیه السلام روایت است که: «هر کس این جهان را وداع گفت قیامتش برپا گردید».

______________________________

پاورقی:

(1). انعام، آیه های 93- 94؛ ر. ک: ص 62

طباطبایی، محمد حسین، انسان از آغاز تا انجام، 1جلد، موسسه بوستان کتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم) - قم، چاپ: دوم، 1388.