آشنایی با شغل و رشته مهندسی صنایع

در بازار رقابتی امروز، شرکت ها و سازمان ها برای بقا و رسیدن به اهداف خود باید از منابع موجود خود اعم از مالی و غیرمالی به صورت بهینه استفاده کنند تا هزینه های خود را به حداقل برسانند. علاوه بر این موارد تلاش در جهت افزایش کیفیت محصولات و خدمات در کنار بکارگیری نوآوری های مختلف، در موفقیت آنها بسیار موثر است. مهندسی صنایع ابزاری اساسی و موثر است که به مدیران و صاحبان شرکت ها و سازمان ها در انجام موارد فوق یاری می رساند.

 

مهندسی صنایع به طراحی، پیاده سازی و بهبود سیستم‌های یکپارچه‌ای از انسان، مواد، اطلاعات، تجهیزات و انرژی می پردازد. حوزه مهندسی صنایع به دنبال حذف و کاهش منابع تلف شده، از قبیل زمان، پول، مواد اولیه و انرژی می باشد.

مهندس صنایع راه های جلوگیری از هدر رفتن مواد، تجهیزات و ماشین آلات در فرآیند تولید را یافته و پیاده سازی می کند. او بیشتر درگیر افزایش بهره وری در مدیریت منابع انسانی، روشها و تکنولوژی می باشد. مهندس صنایع در خصوص راه های استفاده موثر و کارا از نیروی کار، ماشین آلات، مواد، اطلاعات و انرژی برای تولید محصول یا ارائه خدمات به مدیران صنایع مشاوره می دهد. در واقع مهندس صنایع پلی میان مدیران سازمان و سایر عوامل از جمله سیستم ها و کارکنان آن است. کار مهندس صنایع تنها به بخش صنعت محدود نبوده و بخش های خدماتی، تجاری و هر جایی که نیاز به برنامه ریزی، هدایت، مدیریت و ارتقا بهره وری دارد را در بر می گیرد.

در  پروژه های مختلف، مهندسان صنایع بر چگونگی انجام کارها به صورت کارآتر و موثرتر و ایجاد تعادل بین عوامل مختلف از جمله زمان، تعداد کارکنان مورد نیاز، کاری که باید انجام دهند، دستیابی به نتایج بدون خطا، تکنولوژی مورد نیاز، ایمنی کارکنان، محیط و هزینه تمرکز دارند. برای یافتن راه های کاهش ضایعات و بهبود عملکرد، مهندسان صنایع تجهیزات تولید را به دقت بررسی می کنند و از مدل ها و روش های ریاضی برای طراحی سیستم های اطلاعاتی و تولیدی به منظور افزایش کارآیی تولید استفاده می کنند. “آیا این بهترین روش است؟” این سوالی است که فکر یک مهندس صنایع را دائماً به خود مشغول می کند تا به این وسیله بهترین راه را برای تولید محصول و حل مسایل و مشکلات یک واحد صنعتی یا خدماتی پیدا کند.

حوزه کاری مهندس صنایع تلفیقی از مدیریت و مهندسی است. از مهم ترین زمینه های کاری که مهندس صنایع با آن درگیر است می توان به موارد زیر اشاره کرد :

مدیریت تولید : مهندسان تولید در راستای کسب مزیت هایی در رقابت های جهانی از مهندسی شیمی، مهندسی مکانیک و اقتصاد همراه با مهندسی صنایع بهره می گیرند تا مسایل طراحی توسعه و اجرای عملیات سیستمهای تولیدی پیشرفته را به طور موثر حل کنند.

سیستم های تولیدی : این زمینه بر روی طراحی وکنترل تولید، توزیع وسیستم های خدماتی تاکید دارد و شامل طراحی کارخانه، طراحی حمل ونقل، برنامه ریزی تولید و کنترل موجودی می باشد.

مهندسی مالی : مهندسی مالی برای کسانی که مایل به کار بانکداری، مدیریت مالی و امور مشاوه ای مالی هستند طراحی شده است. آموزش در این زمینه شامل فرایندهای احتمالی بهینه سازی، محاسبات و بازارهای مالی و کاربرد آنها می باشد.

مهندسی کیفیت : به دلیل رقابت روز افزون بین المللی که توجه به بهبود کیفیت محصولات و خدمات را اجتناب ناپذیر ساخته است و به دلیل پیچیدگی روزافزون سیستم های تولیدی و خدماتی کنونی، امروزه به مهندسانی نیاز است که بتوانند با مفاهیم و ابزارهای فنی و مدیریتی، سیستم های کیفیت را اجرا و هدایت کنند. گرایش مهندسی کیفیت در مهندسی صنایع تلاش درجهت تربیت چنین افرادی دارد. آموزش در این زمینه بر بهبود کیفیت استراتژی های کیفیت سازمانی و روشهای آماری تاکید دارد.

مدیریت مهندسی : در چند دهه اخیر این زمینه پیشرفت زیادی صورت گرفته است. دلیل این پیشرفت را در سه سطح می توان دید. درسطح ملی تلاش برای رهبری تکنولوژیکی که از کمبود مواد اولیه، بهره وری پایین و افزایش رقابت بین المللی ناشی می شود، توسعه تکنولوژی های جدید و مدیریت سیستم های تکنولوژی را ایجاب می کند. در سطح صنعت مدیریت بدون مهندسی با مشکل روبرو شده است و نقش مهم مهارت های مهندسی واطلاعات در مدیریت سیستم های مهندسی مشهود است. در سطح فردی مهندسانی که در نتیجه موفقیتهای فنی شان به مدیریت کشیده می شوند، هر چقدر هم ازنظر فنی قوی باشند، برای رویارویی با پیچیدگی های مسئولیت های مدیریتی آماده نیستند.

مهندسی سیستم های اطلاعاتی : این گرایش برای کسانی طراحی شده است که مایل به یادگیری مهارت های مهندسی و مدیریتی با تاکید بر سیستم های اطلاعاتی ومحاسباتی هستند. علاقه مندان به این گرایش با توانایی های نظیر برنامه نویسی کامپیوتر ومهارت های مربوط به سیستم های اطلاعاتی و آشنایی با نرم افزارهای متفاوت، قادرند سیستمهای اطلاعاتی را برای کنترل زنجیره عرضه تولید و تجارت طراحی کنند.

مدیریت پروژه (کنترل پروژه) : فرآیندی است در جهت حفظ مسیر پروژه برای دستیابی به یک تعادل اقتصادی موجه بین سه عامل هزینه، زمان و کیفیت در حین اجرای پروژه، که از ابزار و تکنیک های خاص خود در انجام این مهم کمک می گیرد. در واقع کنترل اجزای دقیق و کامل برنامه تدوین شده برای پروژه است، به طوری که هنگام خروج از برنامه بتوان با تشخیص علل و طرح اقتصادی ترین فعالیتها، پروژه را به نزدیک ترین حالت ممکن در مسیر اولیه و اصلی خود بازگرداند.

وظایف مهندس صنایع

تحلیل و بررسی سیستم های موجود، بازنگری جدول زمانبندی تولید، مشخصات فنی، جریان کار تولید و سایر اطلاعات برای درک روش ها و فعالیت های بخش تولید یا خدمات

سنجش چگونگی تولید محصولات یا ارائه خدمات با حداکثر کارآیی

توسعه  سیستم های کنترل مدیریت برای برنامه ریزی مالی و تحلیل هزینه ها به شکل موثرتر

پیاده سازی روش های کنترل کیفیت برای حل مشکلات تولید و کاهش هزینه ها

همکاری با مشتریان و مدیریت برای توسعه استانداردهای طراحی و تولید

طراحی سیستم های کنترلی برای هماهنگی فعالیت ها و برنامه ریزی تولید برای اطمینان از کیفیت مناسب محصولات

آموزش مدیران، سرپرستان و کارگران در صورت نیاز

رعایت کلیه اصول ایمنی در کار

مهارت و توانمندی های مورد نیاز مهندسی صنایع

داشتن مهارت و تخصص خوب از ازامات موفقیت در هر شغلی است. در مهندسی صنایع نیز وجود برخی مهارت و توانمندی ها ضروری می باشد. برخی از این توانمندی های کلی عبارتند از :

توان حل مساله

مهندس صنایع – ذهن پویا و جستجوگر

خلاقیت و نوآوری

مهارت های ارتباطی خوب

داشتن توان مدیریتی

توان تجزیه و تحلیل مناسب

توان علمی خوب در ریاضی، آمار و فیزیک

کار تیمی

توانایی تحمل فشار کاری زیاد

دقت و توجه به جزئیات

توان مدیریت زمان

تسلط به زبان انگلیسی (در به روز بودن وآگاهی از آخرین دستاوردهای مهندسی صنایع بسیار ضروری است)

مهارت های مربوط به نرم افزارهای تخصصی مهندسی صنایع:

امروزه نرم افزارهای رایانه ای یکی از مهم ترین ابزارهای کمکی مهندس صنایع است که یاری گر او در رسیدن به اهدافش می باشد. اگر به بررسی اجمالی آگهی های استخدامی مهندس صنایع بپردازید، متوجه خواهید شد اکثر کارفرماها، شرکت ها و سازمان ها یکی از شرایط جذب مهندس صنایع را تسلط بر نرم افزارهای مربوط به حوزه مهندسی صنایع قرار داده اند.

بنابراین اگر می خواهید در شغل مهندسی صنایع موفق باشید، به راحتی و سریعا بتوانید شغل مناسب و پردرآمدی را در حوزه تخصصی خود یعنی مهندسی صنایع پیدا کنید و یا اگر شاغل در این حوزه هستید و می خواهید پله های ترقی را سریعتر طی کنید، مطمئن باشید یادگیری نرم افزارهای تخصصی مهندسی صنایع یکی از راه های اصلی و مطمئن برای شماست.

مهم ترین نرم افزارهای تخصصی و کاربردی مهندسی صنایع

MSP – Microsoft Project

TL6 – Time Line

HPM-Harvard Project Manager

COMLAD

Factory Flow

Minitab

SPSS

Statistica

GAMS – General Algebraic Modeling System

LINDO

LINGO

QSB

AutoMod

Siman

Taylor

VISIO – Visio For Business Graphics

MS PowerPoint

تحصیلات لازم برای ورود به شغل مهندس صنایع

فارغ التحصیلان رشته های مهندسی صنایع (کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری) و مدیریت صنعتی در مقاطع مختلف می توانند وارد این حوزه شوند. دوره های تخصصی و مدیریتی زیادی متناسب با آخرین دستاوردها و یافته های حوزه مهندسی صنایع، در موسسات و مراکز آموزشی معتبر کشور از جمله سازمان مدیریت صنعتی برگزار می شود که شرکت در بسیاری از آنها برای مهندسان صنایع لازم و مفید می باشد و در پیشرفت شغلی آنها بسیار موثر است.

آینده شغلی، بازارکار و وضعیت استخدام مهندسی صنایع

به دلیل گستردگی حوزه کاری مهندسی صنایع، امکان کار در همه مراکز و کارخانجات صنعتی، تولیدی و خدماتی برای مهندسان صنایع وجود دارد. به عبارتی مهندسی صنایع در حرفه‌ها و مشاغلی مانند بانکداری، خدمات مشاوره‌ای، صنعت بیمه، شرکتهای هواپیمایی، کشتیرانی، بیمارستانها، کارخانجات، کشت و صنعت، خدمات شهری، استادیوم های ورزشی و یا هر مکان دیگری که نیاز به برنامه‌ریزی، هدایت، مدیریت و ارتقا بهره‌وری دارد، کاربرد دارد. به علت شباهت زیاد این شغل با مدیریت صنعتی، بسیاری از مهندسان صنایع در حوزه های مدیریتی فعالیت می کنند.

مهندس صنایع در بازارکار کشور به صورت ها و عناوین شغلی مختلفی مطرح است

برنامه ریزی استراتژیک و عملیاتی سازمان

مدیریت تولید

مدیریت مهندسی

مدیریت پروژه

مهندسی لجستیک

سیستمهای تولیدی

مهندسی سیستمهای کیفیت

مهندسی سیستمهای اطلاعاتی

مهندسی مالی

مهندسی ارزش

مهندسی سیستمهای بهره وری

طراحی فرایندها و ساختارهای سازمانی

از آنجا که هر سازمان، شرکت یا موسسه صنعتی، تجاری و خدماتی در کار خود به مهندس صنایع نیاز دارند، مشخص است که بازارکار خوبی در کشور برای مهندسان صنایع وجود دارد. البته به شرطی که فرد دارای تخصص، دانش، مهارت و تجربه خوبی باشد. با توجه به اینکه کشور در جهت رشد و توسعه صنایع و تولیدات مختلف می باشد و از طرفی در عرصه های جدیدی مانند تجارت الکترونیک، بانکداری الکترونیک و … وارد شده است، پیش بینی می شود آینده شغلی خوبی پیش روی مهندسی صنایع در ایران باشد.

مهندسی صنایع در کشور با مسایل و مشکلاتی روبرو است

یکنواخت بودن و نبود تنوع کار در برخی از گرایشها

وارد شدن بسیاری از مهندسان صنایع در حیطه مدیریت صنعتی عمدتا به دلیل ساده تر بودن کار

به روز نبودن و عدم آگاهی بسیاری از مهندسان صنایع از آخرین پیشرفت های علمی و ابداعات جدید در این حوزه

عدم حمایت کافی مدیران برخی سازمان ها و کارخانه ها از مهندسان صنایع ( گاهی آنها را رقیب خود می دانند)

بسیار محدود بودن واحدهای عملی در این رشته در دانشگاه ها

وضعیت استخدام شغل مهندس صنایع در برخی کشورهای جهان

آمریکا – پیش بینی ها نشان می دهد میزان استخدام مهندسان صنایع بین سال های۲۰۱۰  تا۲۰۲۰، رشد۶  درصدی خواهد داشت. در حالی که متوسط این رشد برای همه مشاغل۱۴  درصد می باشد.

استرالیا – در بازه زمانی۵  سال گذشته میزان استخدام مهندس صنایع رشد۴۵.۵  درصدی داشته و رشد زیاد در آینده برای آن پیش بینی شده است.

درآمد و حقوق مهندس صنایع

با توجه به گستردگی بازارکار مهندسی صنایع و امکان فعالیت آنها در حوزه های مختلف، مهندسان صنایع درآمدهای متفاوتی دارند. مهندس صنایعی که در بخش دولتی فعالیت می کند، با توجه به قانون مدیریت خدمات کشوری حقوق دریافت می کند. در بخش خصوصی به معیارهای تخصص، دانش و تجربه فرد بیشتر توجه شده و بر اساس آنها میزان حقوق او تعیین می شود.

در جدیدترین پژوهش صورت گرفته در اواخر سال ۱۳۹۲ توسط تعدادی از متخصصان شغلی کشور، گروه های مختلف شغلی از نظر درآمدی مورد بررسی قرار گرفته اند. بر این اساس متوسط حقوق و درآمد مهندسان صنایع در سمت های مختلف شغلی و در رده های مختلف سازمانی (کارشناس، سرپرست و مدیر) استخراج شده است. برخی از سمت هایی که در این پژوهش در نظر گرفته شده اند شامل کارشناس فنی، برنامه ریز،کارشناس کنترل پروژه، کارشناس تضمین کیفیت، مهندس صنایع، سرپرست کنترل پروژه، سرپرست برنامه ریزی، مدیر پروژه، مدیر کارخانه و … می باشند که یک مهندس صنایع می تواند در هر یک از آنها استخدام شده و فعالیت نماید.

برای مهندس صنایع در هر سمت  و در هر رده سازمانی حداقل درآمد، حداکثر درآمد و متوسط درآمد ماهیانه ذکر شده است. به عنوان مثال مهندس صنایعی که در سمت کارشناس پروژه در رده کارشناسی کار می کند، در اواخر سال ۱۳۹۲، حداقل درآمد ۷۵۰۰۰۰ تومان، حداکثر درآمد ۲۲۰۰۰۰۰ تومان و متوسط درآمد ماهیانه ۱۲۰۰۰۰۰ تومان را داشته است.

درآمد ماهانه مهندس صنایع

همچنین از آنجا که تجربه و سابقه کاری یکی از عوامل موثر در تعیین حقوق و درآمد هر فردی از جمله مهندسان صنایع می باشد، در بخش دیگری از این پژوهش، درآمد مهندس صنایع از نظر سابقه کاری در رده های مختلف سازمانی مورد بررسی قرار گرفته است. همان طور که در تصویر زیر مشخص است در هر رده سازمانی با افزایش سابقه کاری، درآمد و حقوق فرد نیز افزایش می یابد.

درآمد مهندس صنایع در برخی از کشورهای جهان

آمریکا – متوسط درآمد سالانه مهندسی صنایع ۷۶.۱۰۰ دلار (متوسط درآمد سالانه مهندسان۸۳.۳۴۰ دلار و برای همه مشاغل۳۳.۸۴۰ دلار) در سال۲۰۱۰  و مطابق با آخرین آمارها در سال ۲۰۱۳، ۷۷.۱۵۰ دلار بوده است.

استرالیا – متوسط درآمد سالانه مهندسان صنایع ۷۷.۳۰۰ دلار (قبل از کسر مالیات) است.

شخصیت های مناسب شغل مهندسی صنایع

در یک انتخاب شغل صحیح و درست، عوامل مختلفی از جمله ویژگی های شخصیتی، ارزش ها، علایق، مهارت ها، شرایط خانوادگی، شرایط جامعه و … برای هر فرد باید در نظر گرفته شوند. یکی از مهم ترین این عوامل ویژگی های شخصیتی می باشد. شناخت درست شخصیت هر فرد فرآیندی پیچیده و محتاج به تخصص و زمان کافی است. البته هر فردی ویژگی های منحصربه فرد خود را دارد، حتی افرادی که به نوعی تیپ شخصیتی مشابه دارند، باز هم در برخی موارد با یکدیگر متفاوت هستند.

به طور کلی همیشه افراد موفقی از تیپ های شخصیتی مختلف در تمام مشاغل هستند و نمی توان دقیقا اعلام کرد که فقط تیپ های شخصیتی خاصی هستند که در این شغل موفق می شوند. اما طی تحقیقاتی که صورت گرفته تیپ های شخصیتی ای که برای این شغل معرفی می شوند، عموما این کار را بیشتر پسندیده و رضایت شغلی بیشتری در آن داشته اند.

                                                                پایان

                             رضا بخشعلی زاده کارشناس مهندسی عمران-اردیبهشت1395