تاریخچه پیشرفت نیروی محرکه رم جت ها و اسکرم جت در نیروی
موشکی-دریایی امریکا
مقدمه:
هدف این مقاله نشان دادن خلاصه ای از سیر تکاملی موتور رم جت ها و انواع و اقسام آن و سیستم های نیروی محرکه موشک هایی است که در سرعت های سوپر سونیک یا بیشتر پرواز میکنند و از جنگ جهانی تی به حال در نیروی دریایی امریکا ساخته شده اند.
این مقاله بحثی در مورد جزییات و انواع موتور رم جت ها و محدودیت آنها و یک دید کلی در مورد سیر تکاملی آنها و موتور های mixed-cycle ارایه میکند.
و قسمت دوم آن بحث مشابهی را در مورد نیروی هوایی امریکا و چگونگی پیشرفت رم جت ها ارایه میدهد.
در این مقاله برنامه پیشرفت لانچر های سطح به سطح و لانچر های هوا به هوا و محفظه احتراق آنها را به صورت خلاصه آورده ایم.
در جدول 1 چگونگی پیشرفت تاریخی رم-جت ها و اسکرم جت ها و سیستم های پرتاب کننده آنها آورده شده است.برای هر نوع رم-جت نام آنها-نوع موتور آنها-تاریخ ساخت آنها-کارایی آنها-محدودیت سیستم ها و غیره آورده خواهد شد.
مقداری از اطلاعات به دلایل امنیتی حذف شده است.نیروی دریایی امریکا از ابتدا در تولید و پیشرفت انواع رم جت ها حضور داشت به هر حال پایه این تکنولوژی تنها برای اسکرم جت ها استفاده نشده است.
تنها نیروی دریایی امریکا سیستم های رم جت خود را کاربردی کرده است ( به نام لاتوس) و به عنوان یک موشک خرابگر است.
پیشرفت لانچر های سطح به سطح رم جت ها
تاریخچه لانچر های سطح به سطح رم جت ها ی سوپر سونیک و موتور حمل کننده رم جت ها بنا به وعده نیروی در یایی امریکا از سال 1944 شروع شد.(دفتر خانه موشک های پرتابی)
نیروی دریایی به یک اسلحه هوایی جهت مقابله با هواپیماهایی با حرکات نمایشی و همچنین مقابله با پروژه های آینده هواپیماهای کوچک مافوق صوت تصمیم به تولید رم-جت ها گرفت.این در خواست منجر به اجرای برنامه کندو(لانه زنبور) شد.که باعث بوجود آمدن رم-جت ها و لانچر های سطح به سطح برای موشک ها شد به نام های تریر و تالوس.
تریر تا جایی پیشرفت کرد که هم اکنون اسلحه رسمی نیروی دریایی امریکاست.
انتظار از رو جت ها این بود که بتواند یک موشک ضد هوایی 600 پوندی را متجاوز از 100 nmi حمل کند.
بدلیل یک برنامه ساخت رم-جت مترقی شامل نیروهای محرکه پشت سر هم در ارتفاعات مختلف در دست ساخت قرار گرفت.
اولین رم-جت کبری بود 6 in-dia تست پرواز رم جت برای حمل موشک در ماخ 2 در ارتفاع 20000 فوتی انجام گرفت.در ژوئن سال 1945 کبرا اولین نمایش سوپر سونیک مافوق صوت را اثبات کرد.این آزمایش های اولیه در سال 1948 با8 in diaمجددا انجام شد.این رم-جت در یک ابعاد بزرگتر با ارتفاع بیشتر 30000 فوتی و با سرعت 2.4 ماخ بود.که تا سال 1950 مدل های مختلف آن نیز آزمایش شدند.
نتیجه این موفقیت ها 5 سال ادامه داشت تا اینکه رم-جت ایده آل که بتواند 600 پوند را 100 حمل کند به نام موشک تولاس که با یک موتور رم-جت که در ماخ 2.2 تا 2.7 و ارتفاع 70000 با تقویت کننده های پشت سر هم ساخته شد.
تولاس توسط شرکتBendix corp.ساخته شد.و اولین بار در سال 1955 در کشتی ها بکار گرفته شد و این توانایی را داشت که 120nmiحرکت کند.
این اولین و همچنین آخرین تا 1980 اسلحه رم-جتی بود که در ناوگان دریایی امریکا موجود بود.البته این پایان کار تولاس نبود.
بعد از کنار رفتن آخرین رزم ناو سنگین یک نیاز به اهدا ف سوپر سونیک برای هدف قرار دادن موشک های ضد ناو دشمن احساس شد.که باید سرعت موشک های تالوس را در دریا تا ماخ 2.2 افزایش داده که بتواند40 nmiحرکت کند.این نیاز به تغییرات شامل طراحی دریچه های ورودی برای ورود سوخت اضافی و قابل تنظیم و تولید یک سیستم راهنمایی مجزا بر آن بود و منجر به تولید وندال به طول 48 شد و اینکه 490 پوند هم از سیستم تولاس سنگین تر بود.(جدول 1) و این هم اکنون تنها رم-جت کاربردی نیروی دریایی امریکاست.
بدین ترتیب تالوس در نیروی دریایی تا سال 1950 به دنبال راه هایی برای نشانه گذاری دقیق برای اهداف راه دور بود.در نتیجه پروژه کندوی دوم بوسیله شرکت برای گسترش رم جت های سطح به سطح شکل گرفت که توانایی سفر تا 2000 با سرعت 3 ماخ در ارتفاع 70000 فوت طراحی شدند به نام موشک های تریتون. موشک های تریتون شکل های متفاوتی داشتند که نهایتا آخرین گونه آن قابلیت پرتاب ازSSBN/polarisرا داشت.و بدین ترتیب موتور و متعلقات آن را به خوبی به هدف میرساند.برنامه موشک Triton/SSGM (موشک های هدایت شونده سطح به سطح در سال 1958 به نفع موشک های بالستیکpolaris منحل شد.)
موفقیت موشک ضد هوایی تالوس منجر به تولید موشک دنبال کننده آن شد.موشکTyphonیا super Talosکه بعدا این نام را گرفت تحت شرکت به عنوان سومین پروژه کندو در فهرست ساخت رم-جت ها جای گرفت.و نتیجتا موشک (با بوستر پشت سر هم)(شکل شماره 2) طی 7 سال برای شلیک روی عرشه کشتی طراحی شد.موشک Typhonبسیار کوچکتر ازTalosبود.(جدول 1). اما فقط توانایی حرکت تا 200 nmiرا در ماخ 4.1 و در ارتفاع 80000 تا 10000 را بعد از نصب بوستر های پشت سر هم تا ماخ 2.7 را داشت.
نسبت به تالوس تیفون تنها توانایی حمل 250 تا 600 پوند کلاهک را داشت ولی سیستم محرکه رم جت آن بسیار بازده بالایی داشت و سیستم ها و متعلقات آن بسیار فشرده و سبک تر بودند. تیفون 9 پرواز موفق در دوره سال های 1961-63 را داشت.تیفون نهایتا به عنوان اسلحه روی کشتی ها مورد استفاده قرار نگرفت چون موشک میتوانست از رادار پیشی بگیرد و کنترل آن با مشکل مواجه بود.و سر انجام پروژه در سال 1965 منحل شد.به هر حال شالوده اسلحه تیفون گسترش یافت و شالوده اسلحه Aeigisدر 10 سال بعد شد.
در سال 1965 نیروی دریایی برنامه را به صورت پیشرفته ادامه داد برای بکار بردن برتری راکت های جلو برنده و شروع به افزایش دادن برنامه نیروی محرکه Thomst کرد.و شرکت APLآنرا بتوسط دو شرکت اقماری خود به نام های موسسه تحقیقاتی آتلانتیک و شرکت مارتین مریتای دنور.
تکنولوژی راکت های IIRمورد وارسی قرار گرفت. نیروی محرکه و نیز تکنولوژی سوخت جامد بین تعاونی شرکتAPLو موسسه تحقیقاتی آتلانتیک با موفقیت انجام شد.احتراق رم-جت ها با بازده بسیار بالا(90% به بالا) با 60% افزایش بدلیل وجود بور موجود در سوخت جامد اثبات شد.که با حالت متقارن محوری و نیمه متقارن محوری در ورودی مخروطی طراحی شد.
دو ساختار جدید جنگی نیز بوجود آمدند.موشک های پرتابی و راکت های سطح به هوا.هر دو ساختار قطرشان 13.5 اینچ بود که با ماخ 3.8 حرکت میکرد.
تیفون نهایتا طراحی شد برای نیروی دریایی تا ماخ 3.8 و گونه متوسط آن تا حدود 80 و گونه بزرگتر تا حدود 160 nmiقدرت پرواز داشت این برنامه تا سال 1971 ادامه داشت ولی نوع دنبال کننده آن سرمایه گذاری نشد.
همزمان با گسترش راکت های (TARSAM-ER) رم جت هایی که با سوخت مایع کار میکردند نهایتا گسترش یافتند.
که اولین آنها ضد هواییIRR موشک زمین به هوا IRR-SAMبود که بین سال های 1966 تا 1970 گسترش یافتند. که عملیات آن برای یک نوع پیشرفته از ضد هوایی ها بود.و در ماخ 3.3 و در ارتفاع 80000 فوت(البته با بوستر) تا ماخ 2.5 طراحی شد.ساختار (strik)بعنوان اسلحه سطح به سطح مجددا طراحی شد و اجزای ان تا سال 1974 پیشرفت کردند ودرموتورهای جت به اوج رسیدند .
(شکل 3) توانایی حرکت تا ماخ 2.5 در ارتفاع 50000 فوت.
در سال 1974 رم-جت های جدید که میتوانست زیر دریا حرکت کنند.وبه نام شناخته شدند ساخته شد.و این به صورت اسمی تا ماخ 2.2 حرکت کنند و در دریا تا ماخ 2 و در هوا تا ماخ 3 و در ارتفاع 60000 فوتی حرکت کنند.
اطلاعات پایه ایIRR-TTVدر سال 1975 شروع شده و تا سال 1985 پیشرفت آن ادامه پیدا کرد.در طی دهه 1970 تا 1980 یک تلاش همزمان در دست بود برای پیشرفت موشک های بلند به عنوان سپر هوایی برای خنثی کردن پیشرفت موشک های پر سرعت اتحاد جماهیر شوروی.
برای عملی کردن این درخواست نیروی دریایی تصمیم گرفت موشک پیشرفته زمین به هوای رم-جت خود را پیشرفت دهد ASAR.پیشرفت این رم-جت ها از سال 1972 تا 1976 به طول انجامید و پیشرفت های حرفه ای آن از سال 1972 تا 1976 به طول انجامید و پیشرفت های حرفه ای آن از سال 1977 تا 1981 طول کشید.این تلاش ها منجر به ساخت integral boost ramjetوtransiation semi-free jet شد.و در سال 1980 و 1981 تست شدند(شکل 5 شکل شماتیک را نشان میدهد که تا ماخ 3.8 حرکت میکند و تا ارتفاع 80000 فوت ارتفاع میگیرد.گونه های قدیمی تر آنها مانندStand-off jammer مقداری از آنها بزرگتر بود ولی تکنولوژی ساختASARدر ساختار آنها پیشرفته تر بود.
گسترش لانچر های پرتاب به هوای رم-جت ها
تقریبا تمام پیشرفت لانچر های هوا به هوا در نیروی دریایی امریکا پیشرفت کرده است.تعدادی از آنها نیز در حین پیشرفت کرده اند.
پیشرفت رم-جت ها درNAWC (قبلاNWC NOTS) به میانه های سال 1950 بر میگردد.
وقتی که راکت هایی با سوخت جامدRAREبوجود آمدند و در سال های بین 1955تا1960آزمایش شدند.موشکRAREیک موشک 5-in-diaبوده و یا موشک های بزرگتر قوی تر با ظرفیت بیشتری برای هدف های هوا به هوا به نام AAAMطراحی شده اند.
3 پرواز موفق حمالRAREدر سال های 1959 تا 1960 در ماخ 2.3 آزمایش شدند بعد از (CROW)یک تحقیق خلاقانه بر روی اسلحه های MUGUبوسیلهNAWC انجام شد.
(به صورت رسمی.مرکز موشک های نیروی دریاییNMC) در سال های 1956 شروع شد.هدف های اولیه این تلاش ها برای به اثبات رساندن بود که یک راکت رم-جت با سوخت جامد با حداکثر بازده از یک لانچر هواپیما برای رسیدن به هدف خود بود.این یک IRRمتقارن بود که بوسیله سوخت جامد شکل گرفته بود و بوسیله یک خرج تکمیلی موشک در محفظه احتراق آن بود بوجود آمد.CROWبرای پرتاب هوایی در 50000 فوت با سرعت ماخ 1.1 تا 1.4 و بوسیله بوستر تا ماخ 3 طراحی شده بود و بوسیله خرج کمکی موشک از ماخ 3 تا 3.4 با مسافت 97nmi. آزمایش موشک های زمینی CROW نشان داد میتوانند در ماخ 2.5 در ارتفاع 45000 تا ماخ 3.3 تا ارتفاع 65000 حرکت کنند.6 پرواز هدایت شوندهCROWنتایج بسیار خوبی داشت. 2 پرواز موشک بالستیک حمال در سال 1962 امتحان شدند و 4 موشک حمال کنترل شونده در سال 1962 امتحان شدند.و 4 موشک حمال کنترل شونده ( با LFIRRو هدایت اتوماتیک و هدایت IRR) بعد از آن در سال های 1963 تا 1964 تست شدند.
فقط یک برنامه جهت بهتر شدن موشک ها بودند و پتانسیل بسیار دیگر در کارهای عملی را داشت که میتوانست باشد.
کلیه موشک های CROWبه صورت مختصر در اداره اسلحه های دریایی (هم اکنون سیستم های هوایی نیروی دریایی) برای استفاده هوا به هوا در سرعت های هوایی بوجود آمد اما هیچگاه کاربردی نشد. ورود این گونه موشک ها در پشت کشتی ها با سوخت مایع LFIRR در میانه های سال های 1960 با شروع یک رم-جت با حجم کوچکترALVRJ آغاز شد.(شکل 7).
این موشک با ورودی صلیبی شکل و راکت های فقط با سوخت جامد با بوستر و راکت و نازل قابل خروج که بوسیله APL طراحی و ساخته شد.
این برنامه قرار داد بین دولت و شرکت NWAC/CLبو د که بسته شده بود نهایتا منجر به گسترش آن و ساختن رم-جت ها و سیستم های پروازی ALVRJ و نازل های قابل پرتاب شد.
در فاز تحقیقات پیشرفت برنامه های موفق منجر به ساخت بوستر راکت ها و حمل کننده موشک ها و لوله های متصل آنها و نمونه های پروازی شد.
تا سال 1967 مراحل پیشرفت خود را طی کرد و در سال 1967 به حد اکثر خود رسید.7 حمل کننده پروازی در طی این برنامه ساخته شدند که 6 تای آن بین سال های 975 تا 1979 به پرواز در آمدند.پرواز ها درNMC/Pt در مقیاس موشک های اقیانوس پیما آزمایش شدند.تمامی محتویات و زیر سیستم ها به خوبی سیستم های قبلی جواب مثبت دادند.و تمامی هدف ها و اجسام مورد نظر و اطلاعات خاص به خوبی ذخیره شدند.گستره فعالیت موشک ها بین 28 و 2.5 ماخ تا 108nmiو 3 ماخ بودند در ارتفاع 30000 فوتی.
حمل کننده هفتم هیچکاک پرواز داده نشد و در خزانه گاه NAWC/CL باقی ماند.
تعداد بسیاری از تلاش های پیشرفته موشکی در رِنج موشک های مافوق صوت موازی با تولیدALVRJساخته شدند.تعداد زیادی از برنامه های موشکی موفق به عنوان هدایت کننده موشک های بزرگتر و به عنوان حمال کلاهک های موشکی استفاده شدند.و تعدادی از آنها در موارد مورد نیاز دیگر نتیجتا استفاده از موشک های ما فوق صوت در خارج امریکا برای مناطق تاکتیکی بوسیله کنگره آمریکا در سال 1971 تصویب شد.
یک ستاره جدید مهندسی در سال 1980 به موشک های STMما فوق صوت اهدا گردید.پروژه دستیابی به این موفقیت در سایه نیروی دریایی امریکا بدست آمد. به هر حال آینده آن بستگی به تامین نیاز های تکنیکی و مسائل متعلّقه دارد.
البته مدت زمان تاخیر در پیشرفت آنها در نتیجه منحل شدن آن بوسیله مجلس امریکا بود.در دهه 1970 ساخت موتور رم-جت های معمولی مجددا در گسترش یافتند.موشک های مکنده هوایی که در سرعت بالا کار می کردند و رادار گریز بودند. و ساخت آنها بر اساس رم جت های موازی و رم-جت های درون خالی بود.بعد از گسترش آزمایشات آنها موتور رم-جت ها بوسیله بوستر های مکمل تکمیل شد و موشک های تقریبا احتراق آزاد تست شدند ولی مشکل لرزش های بحرانی در آنها پر رنگ تر شدند.و این در حالی بود که لرزش های بحرانی در لبه ورودی موشک رخ میداد به همین دلیل در آنها یک لوله متصل شونده اختیاری در پرواز های تقریبا آزاد رم-جت ها اضافه شدند. این آزمایش ها روش های جلوگیری از لرزش ورودی محفظه سوخت رم-جت ها را طبقه بندی میکند.البته این برنامه ها ادامه پیدا نکرد تا 1976 بدلیل کمبود مالی.
در سال 1973 احتیاج به گسترش موشک هایMRE شد.بدلیل افزایش قابلیت ها در بقیه کشور ها و رم جت های مدرن به نام MREگسترش یافتند.
رم جت MRE از یک موتورIRRاستفاده میکرد و به عنوان موشک ضد هوایی استفاده شد.این موشک دارای یک دماغه و دو ورودی و یک بالک کنترل کننده داشت همانند یک هواپیما و یک بوستر راکت تکمیل کننده برای شتاب گرفتن آن و افزایش سرعت آن وجود داشت. MREتحت شرکت NAWC/CLگسترش یافت و در سال های آزمایش شدند.
در میانه های سال های دهه 1970 تعدادی از موشک ها و حمال آنها برای ضد هوایی در مسافت های طولانی ساخته شدند.و هر دو نوع سوخت مایع و سوخت جامد را درNAWC/CLمورد تحقیق قرار گرفتند.و هدف هر دوی آن طی مسافت 150 در ماخ بیش از 3 بود. در نزدیکی دهه 1980 به دنبال موفقیت آزمایش نسل جدید راکت های مکمل و رم-جت هایی با سوخت مایع و موشک ها با قابلیت پرواز های طولانی گسترش یافتند و به موشک های هوا به هوا مشهور شدند.AAAM .
که نتیجه آن موشک های پیشرفته (شکل 8) شد.بکار بردن یک سوخت راکت بوستری جامد از الومینیوم و سوخت JP-10برای رم-جت ها یک مدیریت مصرف سوخت نیز بوجود آورد که شامل والو کنترل کننده توربو پمپ برای آنها طراحی شد.به هر حال پروازAAAMدر سال 1984 قبل از تست منحل شد.یک سوخت جامد دیگر بین سال های 1984-1986 طراحی و ساخته شد که یک سوخت سرعت بالا بود که در ماخ 2.5 و در سطح دریا یا حدود 50 و یک کلاهک در حد خود را میتوانست حمل کند.IRRسوخت جامد مصرف میکرد و ورودی هوای خود را از دو ناحیه تامین میکرد و بوسیله یک بای پاس به هم متصل بودند که در جلوی محفظه احتراق قرار داشتند. محفظه احتراق بوسیله یک لوله متصل کننده و در سایز اصلی خود در بهترین حالت کارکرد عددی گسترش یافته بود.و در دمای بین 14- تا 45- فارنهایت بهترین کارکرد را داشت. دریچه ورودی طراحی و ساخته شده در یک تونل باد.
بوستر آن در یک بازده بالایی بکار رفت و دود آن را کاهش می داد.
در گذشته نیروی دریایی وندال (تولاس تغییر یافته)را به عنوان هدف های کم ارتفاع و موشک سوپر سونیک از سال 1980 بکار برد.
به دلیل کمبود سازنده ناوگان دریایی شروع به گسترش موشک های سوپر سونیک در ارتفاع کم کرد.(شکل 9) و در سال 1986یک موتورSLAT استفاده نمود. که میتوانست در ماخ تا مسافت 50nmi حرکت کند و جایگزینVANDALشده بود که بوسیله شرکت NAWC/CLگسترش یافتند.(تحت نیروی هوایی ناوگان دریایی امریکا).
تامین تکنیکال موشک های ساخته شده را تحت الحمایه خود قرار داد.
موتور آنها بر اساس تکنولوژی LFIRRچند سال زودتر از برنامه موتور های ساخته شده 5 پرواز آنها با موفقیت بود ولی این پرواز ها نمیتوانستند مسافت هایی مانند رم-جت ها را طی کنند.این مشکل بدلیل بالک های پروازی و مشکلات سطحی ای بود که وجود داشت.به همین دلیل در سال 1992 منحل شد.در حال حاضر فقط رم-جت هایی با درگ پایین بوسیله نیروی دریایی امریکا طراحی و ساخته میشوند.این رم-جت ها یک بازده بالا با سیستم موتورLFIRRدارندکه با ماخ 4 حرکت میکنند.و شامل یک درگ پایین و باله های پروازی یک دماغه متقارن و یک سیستم کنترل کننده بود و به همین دلیل باله ها و یا سطح کنترل خاصی نداشتند و تحت نام های FY97-FY99 و تکنولوژی پیشرفته گسترش یافتند.
پیشرفت موتور های اسکرم جت:
تحقیق روی موتور های احتراقی رم-جت ها (و اسکرم جت ها) و موتور های مشتق شده از آنها از سال 1950 در NASAشروع شد و نیروی دریایی امریکا موشک های هایپر سونیک را مدت کوتاهی بعد از شروع آن (اواسط دهه 1950) در شرکت تحت الحمایه خود قرار داد.
در سال 1958 این تلاش ها منجر به ساخت یک اسکرم جت در ماخ 5 شد که با سوخت تریتل آلومینیوم (سوخت مایع) در شکل 10 نشان داده شده است.کار میکرد این پروژه تا سال 1961 ادامه یافت تا اینکه با موفقیت آزمایش شد. در پی این موفقیت نیروی دریایی تصمیم به پیشرفت اسکرم جت ها گرفت این موشک ها و موتور های آن ها به نام موتور های سوپر سونیک احتراقی یا اسکرم جت (شکل 11) شناخته شده اند.
اسکرم جت ها با بوستر پست سر هم با ماخ 4 با قدرت طی مسافت 350 تا ماخ 7.5 پرواز و تا ارتفاع 100000 فوتی یا با طی 47 با ماخ 4 و یا سوخت مایع و از سال های 1960 تا 1977 کارایی داشتند.تعداد زیادی از سوخت های ورودی و سوخت های گازی در این زمان آزمایش شدند و از ماخ 3 تا 8 متغیر بودند.یک موشک به قطر 10 اینچ و طول 360 اینچ در سه مدل اسکرم جت با موتور آنها در سال های 1968-1974 با ماخ 7.1 با سوخت بور و مخلوطی از هیدروکربن ها و بوران ها آزمایش شدند.
این موتور ها اولین موتوری بودند که در جهت مثبت از آنها استفاده میشد و برنامه اسکرم جت ها در پرواز ها به صورت موفق آزمایش شدند.
به هر حال در سال 1977 برنامه تولید ها تمام شد ولی پروژه جدید بوسیله از شرکت به نام بشقاب پرنده شکل گرفت که دارای 2 محفظه احتراق و با بکار بردن یک هدایت کننده ی محفظه سوخت به نسبت سوخت کمتر.
و به عنوان موشک های دفاعی در یک ناحیه بزرگ در طی سال های 1970-1980 بکار رفتند.این موشک قدرت پرواز تا ماخ 6 را داشتند و سوخت جامد سرد استفاده میکرد و میتوانستنند ماخ این موشک ها را از 4 تا 6 متغیر نمود.
یک نوع آنها که دارای 2 مخزن سوخت بود و در پهنه های وسیع دفاعی بکار میرفت WADM نامیده میشد.و یا WADMهایپر سونیک Hy WADM که در شکل 12 شکل شماتیک آن نشان داده شده است.
و قابلیت پرتاب از روی سطح را دارد.و فقط موتور و متعلقات آن مورد بررسی قرار نگرفت بلکه انژکتورهای سوخت تامین کننده ی سوخت ساختار راهنما و کنترل کننده بوستر ها و قدرت آنها نیز مطالعه شدند ولی متاسفانه این برنامه تا سال 1986 بیشتر ادامه پیدا نکرد.
و به دلیل موفقیت های زیاد این اسلحه ها به عنوان اسلحه های رسمی بسیاری از کشور ها میباشد.
نتیجه گیری
امیدواریم که این مقاله یک تاریخچه 50 ساله از قدرت و عمق و گسترش موتور رم-جت های سوپر سونیک و هایپر سونیک از نیروی دریایی امریکا ارائه کرده باشد.از جنگ جهانی دوم تا بحال پیشرفت بوده اند.و دیگر ملت ها مانند فرانسه آلمان و روسیه و ژاپن در حال ادامه و گسترش دادن این سیستم های اسلحه ای هستند.ولی زمان تشخیص خواهد داد که زمان ساخت نسل جدید رم-جت ها کی فرا خواهد رسید
منبع: http://www.iaumg.com/forum/forum_viewtopic_1602.html