امام زمان شریک قرآن است!؟
شاید شما هم این تعبیر را شنیده باشید که امام عصر عجل الله فرجه شریک قرآن گفته میشود. این تعبیر واقعا به چه معناست؟ و چرا به ایشان «شریک القرآن» گفته میشود؟ پاسخ این سوال و معنای این اصطلاح را همراه ما بیاموزید:
1. خواندن?امام زمان،علیه?السلام، با تعبیر زیبا و گرانسنگ «شریکالقرآن» برگرفته از سخنان ائمه معصومین، علیهمالسلام، است. این تعبیر در چند زیارت معتبر خطاب به امام حسین و حضرت مهدی،علیهماالسلام، وارد گردیده است:
«السلام علیک یا امین الرحمان، السلام علیک یا شریکالقرآن» (1) «السلام علیک یا صاحبالزمان، السلام علیک یا خلیفة الرحمان، السلام علیک یا شریک القرآن، السلام علیک یا قاطع البرهان» (2)
از طرفی چون تعبیر «شرکاء القرآن» در زیارت مجموعه ائمه معصومین، علیهم السلام، مورد استفاده قرار گرفته، یقینا مفرد آن «شریکالقرآن» در مورد شخصیت ممتاز این سلسله، یعنی حضرت مهدی،علیهالسلام، صادق خواهد بود:
«السلام علیک ائمة?المؤمنین... و عباد الرحمان?و شرکاءالفرقان و منهجالایمان» (3) «السلام علیک ائمة المؤمنین و سادة المتقین... و شرکاءالقرآن» (4)
2.علاوه براین، اگر «شریکالقرآن» بودن به معنای «همپا و همراه بودن با قرآن» باشد، کلام جاودانه پیامبر،صلیالله علیه وآله، بر آن دلالت دارد که فرمود: «انی تارک فیکم الثقلین کتابالله و عترتی ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا ابدا» (5) «من کتاب خدا و خاندان خودم را به عنوان دو ودیعت گرانبها در بین شما باقی می?گذارم، تا زمانی که به آن دو چنگ?زده باشید، هرگز گمراه نخواهید شد.»
اگر عترت و خاندان معصوم پیامبر، صلیاللهعلیهوآله، قرین قرآن و همراه و همپای آن شمرده شدهاند، به یقین در روزگار ما این عنوان در وجود شریف تنها باقیمانده آنان امام زمان،علیهالسلام، تجلی مییابد.
تنها اوست که در این دوران همیشه با قرآن و در کنار قرآن بوده و خواهد بود. اگر قرار باشد امت اسلام به حفظ امانتهای پیامبر بزرگوار خویش پایبند باشند باید در ضمن تمسک به قرآن، همواره به ولای شریک القرآن، حضرت مهدی، علیهالسلام، نیز متمسک باشند.
3. اگر «شریکالقرآن» بودن امام، علیهالسلام، در تلازم با «شریکالامام» بودن قرآن قرار گیرد و مشارکت هر دو را در ابعاد مختلف اعجاز و هدایتبرساند، باز هم همان سخن پیشین پیامبر،صلیالله علیه وآله، بر آن دلالت دارد که فرمود:
«تا زمانی که به هر دو ودیعه چنگ زده باشید، هرگز گمراه نخواهید شد.»
تمسک به قرآن در کنار تمسک به امام زمان،علیهالسلام، است که اثربخش و حیات آفرین است، چنانکه تمسک به امام زمان علیهالسلام، درکنار تمسک به قرآن است که از ضلالت و سرگشتگی باز میدارد.
قرآن و امام علیهالسلام، اگر هر دو با هم در زندگی فرد یا ساختار جامعهای مورد توجه و اقتدا قرار گرفتند، هدایت آن فرد یا جامعه تضمین شده خواهد بود، چنانکه امام و قرآن اگر هر دو با هم مورد بیتوجهی?و غفلت واقع شدند، ضلالت و سقوط آن?فرد وجامعه قطعی خواهد بود.
حال اگر امام بدون قرآن، یا قرآن بدون امام،علیهالسلام، در حیات فرد یا جامعهای مطرح گردید، نقش هدایتی هر دو عقیم خواهد ماند و دیگر رشد و حرکت و پویایی را به ارمغان نخواهند آورد.
مثال چنین شراکتی را در مشارکت آب و آفتاب برای رشد گیاه میتوان جست، گیاه با بهرهگیری از آب و آفتاب است که رشد میکند و به برگ و بار مینشیند.
با توجه به همین مشارکت طرفینی بین «قرآن و امام» است که میتوان گفت در منطق پیامبر،صلیالله علیه وآله، که منطبق بر وحی است - قرآنی که شریک امام معصوم نباشد، قرآن هست، اما «معجزه جاودانه اسلام» و «کتاب هدایت» و «یگانه قانون سعادت» نیست و نیز امامی که شریک قرآن نباشد، امامت میکند، اما «امام معصوم» و «یگانه پیشوای راه نجات» نیست. در همین راستاست که پیامبر،صلیالله علیه وآله، می?فرماید: «علی مع?القرآن و القرآن مع علی» (6) «علی،علیهالسلام، با قرآن است و قرآن با علی،علیه?السلام»و اگر بپذیریم که علی،علیهالسلام، و حضرت مهدی، علیهالسلام، به عنوان آغازگر و پایانبخش سلسله وصایت و امامت هر دو یک نورند و دو جلوه یک حقیقت ناب به شمار می?آیند، میتوان سخن پیامبر،صلیالله علیه وآله، را عمومیت داد و گفت: «مهدی،علیهالسلام،با قرآن است و قرآن با مهدی،علیه السلام» که این بیانی دیگر از همان تعبیر شریف و شگفت «شریک القرآن» بودن امان زمان،علیه السلام، است.
4. اگر «شریک?القرآن?» بودن، ناظر به نقش امام زمان،علیه?السلام، در استمرار و ادامه حیات قرآن باشد، باز هم شواهدی در روایات و زیارات وجود دارد، که از آن جمله است: «اللهم جدد به ما امتحی من دینک و احی به ما بدل من کتابک» (7)
خدایا آنچه از دینت?به نابودی گراییده، به وسیله او تجدید فرما و آنچه از کتابت دگرگونی و تبدیل پذیرفته به وسیله او احیا کن. «... و احی بولیک القرآن?» (8)
و قرآن را به ولی خویش - امام زمان،علیهالسلام حیاتی دوباره بخش. «و احی به میت الکتاب والسنة» (9)
خداوندا! امام زمان،علیه?السلام، را احیاگر قرآن و سنت پیامبر،صلی اللهعلیهوآله، قرار ده.
با توجه به اینکه این زیارتها و دعاها برگرفته از کلام معصومین، علیهم?السلام، و حتی برخی از آنها وارد شده از ناحیه مقدسه خود امام زمان،علیهالسلام، است، نشانگر نقش قطعی آن بزرگوار در حیات قرآن و آثار حیات?بخش آن است، که خود می?تواند جلوه?ای دیگر از «شریک?القرآن?» بودن به شمار آید.
5. تعابیری دیگر همچون:
«الناطق عن?القرآن» (10) کسی که از قرآن و بر پایه قرآن سخن میگوید.
«تالی کتاب?الله و ترجمانه» (11) تلاوت کننده و بیان کننده معارف قرآن.
«ملقن احکام القرآن» (12) تلقین و تعلیم دهنده احکام قرآن.
«اولی?الناس بکتاب?الله» (13) شایستهترین و سزاوارترین مردم به کتاب خدا.
«الحاکم بین اهل القرآن?بالقرآن» (14) کسی که بین اسلامیان که اهل قرآناند بر اساس قرآن حکومت میکند.
«القائم بکتاب جدید» (15) کسی که قیامش بر پایه قرآنی تازه و تجدید شده صورت میگیرد.
که همگی آنها در ضمن روایات و زیاراتی مخصوص امام زمان، علیهالسلام، وارد شدهاند، بیانگر کیفیت عملکرد قرآنی امام زمان، علیه?السلام، و جلوههای گوناگون قرآن در سیرت و سنت آن بزرگوار هستند و از طرفی تلاوت و ترجمه و تعلیم قرآن و حاکمیت و پیاده شدن آن در زندگی انسانها را وابسته به امام زمان،علیهالسلام، میشمارند.
دقت در اینگونه تعابیر نیز میتواند در راستای فهم «شریک القرآن» بودن امام زمان،علیهالسلام، به گونهای دیگر ما را یاری دهد.
تنظیم : گروه دین و اندیشه - حسین عسگری
1. بحار، ج?97، ص?336، چاپ بیروت. 2. مفاتیح?الجنان، جامع?الزیارت. 3. بحار، ج?97،ص?207. 4. بحار، ج?99، ص?16. 5. کنزالعمال، ج 1، ص 44 6. ینابیع?المودة، ص 90. 7. صلوات ابوالحسن ضراب اصفهانی 8. مفاتیح?الجنان، زیارت امام زمان، علیه?السلام. 9. همان?جا. 10. همان?جا. 11. همان، زیارت آل یس. 12. همان، زیارت امام زمان،علیه?السلام. 13. بحار، ج 52، ص?341. 14. همان، ص 351. 15. همان، ص 354.