آموزش و کارهای زنبور داری در بهمن ماه 94

کارهای زنبور داری در ماه بهمن

کارهای زنبور داری در ماه بهمن
در نیمه دوم بهمن ماه معمولا در ایران گل های درختان بیدمشک باز می شوند. در شمال ایران متاسفانه همه ساله پس از باز شدن شکوفه ها سرما دوباره برمی گردد و باران و برف شکوفه ها را خراب و زنبورها را از گرده های پر ارزش آن محروم می کند. برای احتراز از آن روشی پیشنهاد شده که بهتر است آن را بخوانید.
همراه باز شدن گل های درختان بیدمشک زنبورها نیز در یک روز آفتابی خوشه زمستانی را بهم زده دوباره فعالیت سالیانه اشان را از سر می گیرند یعنی از زندگی غیرفعال به زندگی فعال قدم گذاشته و زندگی عادیشان را دوباره شروع می کنند. کارگران که تاکنون در گرمای حدود 20 درجه زندگی می کردند با خوردن عسل زیاد گرمای داخلی کندو را بالا برده و به 35 درجه می رسانند. در این وضع ملکه اولین تخم ها را داخل سلولها گذاشته و طبق روال کار از این به بعد هم هر روز به تعداد تخم هائی که می گذارد می افزاید. در کندوهای خودم که در کرج مسقتر بودند در 24 بهمن تخم ها را دیدم. در این تاریخ گل های بیدمشک نیز در این منطقه باز شده و زنبورها از آن استفاده می کردند.
ملکه زمانی تخمگذاری می کند که گرمای داخلی به 35 درجه برسد. زنبورها با خوردن عسل فراوان قادرند گرمای داخلی کندو را تا این حد بالا ببرند. نتیجه ای که می توان گرفت اینست که در اواخر این ماه مصرف عسل ناگهان خیلی زیاد می شود. برای کمک به جمعیت اگر قاب عسل موجود نبود که داخل کندو آویزان کرد مقداری خمیرشیرین روی قاب ها می گذارند ولی بهتر است روی قاب ها یک صفحه نایلونی پهن کرد تا اگر خمیرشیرین در اثر گرمای داخلی کندو شل شد روی کف کندو نریزد. و در صورت لزوم این کار را چندبار تکرار نمود.
این ماه مهمترین کار زنبور دار باید سعی در گرم نگهداشتن کندوها باشد تا ملکه بتواند روزانه هر چه بیشتر تخم بگذارد. گذاشتن پارچه روی قابها لازم است. این کمک بزرگی به جمعیت در گرم شدن و گرم ماندن است که زنبورها حق الزحمه زنبور دار را سه ماه با بار آوردن و عسل دادن از شکوفه های درختان میوه حداکثر در اردیبهشت و خرداد ماه می پردازند و بدین وسیله از وی تشکر می کنند. زنبور دارانی که از گرم کردن و تغذیه زنبورها در این ماه کوتاهی می کنند خودشان را از یک محصول عسل جالب عقب می اندازند چون در اثر عدم تغذیه در این ماه جمعیت ها ضعیف مانده و ناچار می شوند که شهد شکوفه های درختان میوه را صرف رشد و نمو داخلی خودشان کنند تا قوی شوند و بتوانند از گل هائی که از اردیبهشت ماه به بعد شهد می دهند عسل بیاورند. بنابراین تکرار می کنم که زمان تغذیه تقویتی جمعیت ها بهمن ماه و اسفند است همان طوری که زمان تغذیه تحریکی و زمستانی آنها مرداد و شهریور می باشد. نه طبق رسم ایران آبان و آذر و یا حتی زنبور دار تنها زمان کافی داشت به تغذیه جمعیت هایش بپردازد.
در این جا این سوال پیش می آید که در بهمن ماه تنها گیاهی که گل می دهد بیدمشک است که معمولا باید تمام مواد غذایی را در اختیار کارگران بگذارد تا با آن بتوانند به وسیله غده شیری که در سرشان وجود دارد ژله رویال برای تغذیه نوزادان درست کرده و ترشح کنند ولی در نقاطی مثل شمال ایران اغلب سال ها باران و برفی که بعد از شکفتن گل های بیدمشک سر می رسند باعث خراب و غیر قابل استفاده شدن گرده ها و شهد آن می گردد. بنابراین زنبور عسل در این حالت از چه منبعی قادر است شهد به ویژه گرده گل را که در این ماه تنها منبع پروتئینی طبیعی برای زنبور عسل است و بدون آن ترشح ژله رویال و در نتیجه تغذیه و رشد لاروها غیرممکن می باشد تهیه نماید.
جوابش همان طوری که قبلا هم کم بیش داده شده اینست که همه زنبورهائی که از اواخر مرداد به بعد متولد می شوند مقدار زیادی گرده گل، چه از طبیعت و چه از ذخایر موجود درشان ها می خورند. این گرده های گل در بدنشان تبدیل به مواد پروتئینی و چربی شده در زیر جلدشان ذخیره می گردد در بهمن و اسفند که مورد نیاز است این مواد از راه خون به سمت غده های شیری حرکت کرده و در آنجا پس از پرورش یافتن تبدیل به ژله رویال به رنگ شیری شده از راه دهان و خرطوم داخل سلول ها ریخته می شوند تا لاروها با آن تغذیه شوند. حدود 50 درصد از مواد متشکله ژله رویال یا ژله شاهانه مواد پروتئینی است 15 درصد آن انواع چربی ها و 20 درصدش را قندها تشکیل می دهند. بقیه اش از اسیدهائی هستند که هنوز ناشناخته مانده اند. در ژله ی رویال انواع ویتامین ها و مواد کانی که برای رشد طبیعی لاروها لازم هستند وجود دارند.
هرگاه سوراخ پرواز کندو سراسری باشد و به موقع یعنی در مهر ماه یک صفحه نایلونی و یا بهتر یک تخته سه لا در کف کندو گذاشته شده باشد حالا با بیرون کشیدن آن از داخل کندو تمام تاریخ زندگی زمستانی جمعیت را می توان به راحتی خوانده و از وضع کنونیش آگاه شد و بدون اینکه نیازی به باز کردن باشد.
1- با دیدن تعداد زنبورهای مرده در روی تخته از ضعف و یا قدرت جمعیت ها آگاه شد.
2- آخرین نقطه ای که موم های ریز ریز شده ریخته اند محلی است که زنبورها هم اکنون در آن نقطه اقامت دارند.
3- مقدار موم ریز ریز شده نشان دهنده مقدار غذائی است که زنبورها تاکنون خورده اند. هر چه بیشتر باشد جمعیت غذای بیشتری مصرف نموده و چه بسا به تغذیه فوری نیاز داشته باشد. در این وضع یک الی دو کیلو خمیرشیرین روی یک صفحه نایلون گذاشته و درست همانجائی که زنبورها هستند روی قاب ها می گذارند. نایلون نباید تمام قاب ها را بپوشاند تا زنبورها امکان دسترسی به خمیرشیرین داشته باشند. جمعیت آن را در مدتی حدود 2 الی 3 هفته می خورد. بعد از آن می توان جمعیت را با شربت و یا شان عسل نسبتا گرم شده تغذیه نمود.

4- پیدا شدن مقدار زیادی شکرک نشان آنست که جمعیت تشنه است و به آب نیاز دارد.
5- دیدن جسد ملکه زنبور دار را از بی ملکه بودن آگاه می نماید. در این زمان از سال و در این حال 2 کار می توان کرد:

الف: اگر ملکه هائی ذخیره شده باشند یکی از آنها را در قفسه گذاشته در اختیار جمعیت قرار داد.
ب: در اولین فرصت جمعیت را با جمعیت دیگر متحد کرد.
6- پیدا شدن جسد زنبورهای نر روی تخته می تواند نشان دهنده یکی از این دو وضع باشد.
الف: نطفه موجود در کیسه ذخیره ملکه تمام شده و وی به ناچار تخم نر می گذارد. در این صورت ملکه باید هر چه زودتر حذف و به وسیله یک ملکه جفتگیری کرده جوان با استفاده از روش بهاری جانشین گردد.
ب: ملکه مدتهاست مرده و کارگران تخمگذاری می کنند. چنین جمعیتی معمولا دیگر قابل بهره برداری نیست و به محض گرم شدن هوا باید آن را از بین برد بدین طریق که کندو را به فاصله حدود 100 متر برده و از زنبورها خالی نمود. در نقطه ای که سابقا همین کندو قرار داشت کندوئی نگذاشت تا زنبورهای جمعیت نر جایی برای اقامت پیدا نکرده و کاملا متفرق گردند و از بین بروند و هم از شرشان راحت شود
اگر در هوای نسبتا ملایم جلوی سوراخ پرواز زنبورها سرگردان این طرف و آن طرف بدوند و نتوانند پرواز کنند احتمال مبتلا بودن جمعیت به بیماری نوزما وجود دارد. بررسی زیادتر و آزمایشگاهی لازم است و یا زنبور دار می تواند از راه تشخیص این بیماری بدون میکروسکوپ استفاده کند.
به محض بالا رفتن گرمای هوای 8 درجه در سایه به سرعت و مثل ماه های قبل پرواز دفع مدفوع انجام می گیرد. چنانچه زنبورهای بعضی از جمعیت ها کندوهایشان را ترک ننمایند معمولا جای نگرانی باید باشد. آنها قبلا این کار را انجام داده و دیگر نیازی به آن ندارند.
در بهمن ماه اگر روی تخته پرواز زنبورهائی در حال آوردن گرده گل به کندو دیده شوند علامت آنست که ملکه آن جمعیت در حال تخمگذاری است و این کار را مدتی است که شروع نموده. این موضوع مهمی است که زنبور دار باید همیشه در زنبور داری یادش باشد.
پس از پایان پرواز دفع مدفوع هنگام غروب همان روز زنبور دار بررسی خوبی از وضع داخلی جمعیت ها می تواند انجام دهد به صورت زیر:

1- با گذاشتن و چسباندن گوش به یکی از دیواره های کندو شنیدن صدائی آرام معرف سلامت و رضایت جمعیت است.
2- اگر از راه سوراخ پرواز به داخل کندو کمی فوت شود و یا به دیواره کندو ضربه ای نسبتا ملایم با پشت انگشت ها وارد گردد شنیدن صدائی کوتاه از زنبورها علامت سالم بودن آنها است.
3- در صورت دیده شدن تعدادی زنبور به صورت سرگردان که روی تخته پرواز بی هدف به این طرف و آن طرف می روند باید گوش به دیواره کندو چسباند. هرگاه صدای گریه زنبورها شنیده شد آن جمعیت معمولا ملکه ندارد. به چنین جمعیتی باید یک ملکه داد و یا آنکه وی را با جمعیت دیگری متحد کرد.
از وزن کردن هر 2 هفته یک بار غفلت نگردد که خود کلید کلی از معماها در شغل زنبور دار است.
مطالعه کتب مفید زنبور داری در این ماه هم ممکن است، چه هنوز کارهای وقت گیر و پر مشغله زنبور داری شروع نشده. گواینکه مطالعه در عین شدت کار هم برای زنبور دار ممکن است چون مطالعه نوعی تفریح است نه نوعی کار.
در بهمن ماه یک کنترل دقیق وسایل کار لازم است. همه ابزار کارها باید تمیز و شسته و آماده شروع فعالیت دوباره باشند. برای اینکه در هنگام شدت کار زنبور دار دائم دنبال آنها نگردد باید این شعار را در زندگی زنبور داریش همیشه مد نظر داشته باشد. ( یک جا برای هر یک از ابزارها و هر یک از ابزارها بجای خودشان ) .
چکیده کارهای زنبور داری در ماه بهمن:

1- در خیلی از نقاط ایران اولین گیاهی که پس از پاییز گل می دهد بیدمشک است و همراه آن ملکه نیز اولین تخم ها را می گذارد.

2- هرگاه جمعیت غذای کافی نداشت باید با خمیرشیرین یا شان های پر از عسل تغذیه گردد.
3- پارچه های کتانی روی قاب ها را کنترل و در صورت لزوم آنها را عوض کنید و رویشان مقداری روزنامه بگذارید تا به زنبورها در گرم شدن کندویشان کمک موثری کرده باشید.
4- بیماری نوزما به ویژه در نقاط مرطوب در این ماه شدت می یابد. مواظب آن باشید.
5- به محض اینکه گرمای هوا از 8 درجه بالاتر رفت زنبورها به خارج پرواز می نمایند و پس از دفع مدفوع به سرعت به کندویشان برمی گردند.
6- مثل ماه گذشته تخته پرواز متحرک سراسری کمک بزرگی به آگاه شدن وضع داخلی زنبورها و جمعیت در این ماه می نماید.
7- تعمیر کندوهای کهنه و شکسته در ماه های بیکاری مثل بهمن ماه و ماه های آذر و دی  آنها را آماده بهره برداری در سال آینده می کند.

منبع : کتاب زنبور عسل و پرورش آن از دکتر شهرستانی, پدر زنبور داری ایران