پاسخ امام رضا علیه السلام به سه سئوال در مورد ماه رمضان

محدث عالیقدر شیخ صدوق به روایت از فضل بن شاذان (از یاران خاص امام رضا) پاسخ امام رضا علیه السلام را به سه سئوال در باره ماه رمضان بدین شرح مطرح می کند:    
اگر سئوال شود چرا مردم به روزه گرفتن امر شده ‏اند؟ در جواب گفته می ‏شود: تا درد گرسنگی و تشنگی را بیابند و درک نمایند و با درک این درد، بر فقر و نیاز خود در آخرت استدلال کنند. و بدین وسیله روزه ‏دار خاشع و ذلیل و خاکسار و در ضمن به خاطر آنچه از ناحیه گرسنگی و تشنگی به وی متوجّه می‏ گردد، صاحب اجر و عارف و صابر گردد، و در نتیجه مستحقّ ثواب می ‏شود. مضافا به این که روزه، شخص را از شهوات و امیال نفسانی حفظ و نگهداری می‏ کند. و روزه در دنیا برای روزه‏ داران واعظی بوده و راضی‏ کننده ایشان است بر ادای تکالیف و در آخرت دلیل و راهنما(بر بهشت) می‏ باشد. و بدین وسیله روزه ‏دار سختی گرسنگی و تشنگی بر اهل فقر و مسکنت را نیز در دنیا لمس می ‏کند و این باعث می ‏گردد که آنچه حقوق مالی و طلب فقرا از او هست را بپردازد. 
اگر سؤال شود: چرا روزه در ماه رمضان واجب شده نه ماههای دیگر؟ در جواب گفته می‏شود: به خاطر اینکه ماه رمضان ماهی است که خداوند متعال در این ماه قرآن را نازل فرموده و بین حقّ و باطل تفرقه انداخته، چنان که خود در قرآن فرموده: «شَهرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنزِلَ فِیهِ القُرآنُ، هُدیً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الهُدی‏ وَ الفُرقانِ‏»، (ماه رمضان [همان ماه‏] است که در آن، قرآن فرو فرستاده شده است، [کتابی‏] که مردم را راهبر، و [متضمّن‏] دلایل آشکار هدایت، و [میزان‏] تشخیص حق از باطل است.)و در این ماه حضرت محمّد صلّی اللَّه علیه و آله به نبوّت برانگیخته شد. و در این ماه لیلة القدر می ‏باشد که از هزار ماه بهتر بوده و در آن هر فرمان حکیم، تفریق و توزیع می‏ گردد و آن ابتدای سال بوده و آنچه از خیر و شرّ، ضرر و منفعت، روزی و مرگ است در آن برای انسان مقرّر می‏ شود، و از این جهت به آن لیلة القدر می‏ گویند. 
اگر سؤال شود: چرا مردم فقط به روزه ماه رمضان امر شده ‏اند نه به کمتر و نه به بیشتر از آن؟ در جواب گفته می ‏شود: این متناسب با نیرو و توان بندگان بوده اعمّ از قوی و ضعیف، و همگان تا این اندازه با هم مشترک هستند و حقّ ـ عزّ و جلّ ـ واجبات را بر اساس اغلب اشیاء و توان عمومی منظور می ‏دارد، سپس به اهل ضعف تخفیف داده و آنها را مرخّص می ‏نماید، چنانچه اهل قوّه و آنان را که توان دارند ترغیب در اضافه بر آن می‏ نماید و اگر بر کمتر از آن صلاحیّت داشته باشند، البته تکلیف را در حقشان کاهش داده، همان طوری که اگر محتاج به بیش از آن باشند، تکلیف را نسبت به آنها افزایش‏ می ‏دهد.                                  
  منبع: علل الشرایع ج 1 ص 256 و عیون الاخبار ج 2 ص 116