زندگی نامه حضرت معصومه (علیها السلام) از آغاز تا شهادت

زندگی نامه حضرت معصومه (علیها السلام)

در این فصل نظر شما را به طور فشرده به زندگی حضرت فاطمه معصومه (علیها السلام) جلب می‏کنیم:

پدر بزرگوار حضرت معصومه (علیها السلام)

پدر حضرت فاطمه معصومه (علیها السلام) امام هفتم شیعیان حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) است که او را ابوالحسن اول نیز می‏گویند، و از القاب مشهور آن حضرت کاظم، باب الحوائج و صالح می‏باشد.

آن بزرگوار روز یک شنبه هفتم ماه صفر سال 128 هجری در روستای ابواء که بین مکه و مدینه واقع شده، دیده به جهان گشود.

آن حضرت بیش از سایر امامان (علیهم السلام) فرزند داشت که بعضی سی، و برخی شصت فرزند برای او نام برده‏اند.

عالم بزرگ شیخ مفید (رحمه الله) (وفات یافته سال 413 هجری قمری) می‏نویسد: آن بزرگوار سی و هفت فرزند از همسران متعدد داشت که نام‏های آنها به این ترتیب بود:

1-پسران:

1- حضرت علی بن موسی الرضا 2- ابراهیم 3- عباس 4- قاسم 5- اسماعیل 6- جعفر 7- هارون 8- حسن 9- احمد 10- محمد 11- حمزه 12- عبدالله 13- اسحق 14- عبیدالله 15- زید 16- حسن 17- فضل 18- حسین 19- سلیمان.

2-دختران:

1- فاطمه کبری 2- فاطمه صغری‏(155) 3- رقیه 4- حکیمه 5- ام ابیها 6- رقیه صغری 7- ام جعفر 8- لبابه 9- زینب 10-خدیجه 11- علیه 12- آمنه 13- حسنه 14- بریهه 15- عایشه 16- ام سلمه 17- میمونه 18- ام کلثوم‏

آن بزرگوار در سال 148 هجری قمری زمان خلافت منصور به امامت رسید و در زمان خلافت مهدی عباسی و هادی عباسی نیز امام بود، وقتی که هارون الرشید به خلافت رسید پس از پانزده سال، در زندان شهید مشهور بین تاریخ نویسان آن است که آن بزرگوار در روز 25 رجب سال 183 هجری از دنیا رفت‏(156).

هارون الرشید آن بزرگوار را در سال 179 هجری قمری در مدینه دستگیر کرده و به طرف عراق آورد و از آن وقت تا آخر عمر در زندان به سر می‏برد.

مادر حضرت معصومه (علیها السلام)

آن طور که شواهد و قرائن و بعضی از روایات‏(157) استفاده می‏شود، مادر حضرت معصومه (علیها السلام) همان مادر اما رضا (علیه السلام) است برای مادر حضرت (علیه السلام) نام‏های متعددی ذکر کرده‏اند، مانند: خیزران، ام البنین، نجمه... روایت شده پس از آنکه حضرت رضا (علیه السلام) از او متولد شد، به اوطاهره گفتند.(158)

روز ولایت حضرت فاطمه معصومه (علیها السلام)

مطابق پاره‏ای از مدارک، حضرت معصومه (علیها السلام) در روز اول ماه ذیقعده سال 173 هجری قمری، در مدینه چشم به جهان گشود.

محدث گرانقدر مرحوم آیت‏الله شیخ علی نمازی (وفات یافته در دوم ذیحجه سال 1405 هجری قمری که مرقدش در یکی از حجره‏های صحن رضوی در کنار بارگاه ملکوتی امام رضا (علیه السلام) قرار دارد) در کتاب پربار مستدرک سفینه البحار (که ده جلد است) در جلد هشتم چنین می‏نویسد:

فاطمه المعصومه المولوده فی غره ذی القعد سنه 173

فاطمه معصومه (علیها السلام) در آغاز ماه ذیعقده، دیده به جهان گشود.(159)

مرحوم فیض در کتاب انجم فروزان و گنجینه آثار قم از کتاب لواقح الانوار فی طبقات الاخیار (تألیف عبدالوهاب شعرانی شافعی وفات یافته در سال 937 هجری قمری) و کتاب نزهه الابرار فی نسب اولاد الائمه الاطهار (تألیف سید موسی برزنجی شافعی مدنی) چنین نقل می‏کند:

و لا فاطمه بنت موسی بن جعفر، فی مدینه المنوره غره ذی العقد الحرام، سنه ثلاث و ثمانین و مأه بعد الهجز النبویه، و توفیت فی العاشر من ربیع الثانی فی سنه احدی و مأتین فی بلده قم؛

حضرت فاطمه (معصوم) دختر امام کاظم (علیه السلام) در مدینه منوره، در آغاز ماه ذیقعده سال 184 هجری قمری دیده به جهان گشود، و در دهم ما ربیع الثانی سال 201 در قم وفات یافت.(160)

مدرک دیگری نیز در مورد روز ولادت آن حضرت (در آغاز ذیقعده) در دسترس است مانند:

1- عوالم العلوم، تألیف علامه بحرانی، ج 21، ص 328.

2- حیاه الست، تألیف شیخ مهدی منصوری، ص 10.

3- فاطمه بنت الامام موسی الکاظم، تألیف دکتر محمد هادی امینی (فرزند علامه امینی صاحب الغدیر) ص 21 و 5.

4- زندگانی حضرت موسی بن جعفر، تألیف عماد زاده، ج 2، ص 375.

بررسی و شرح کوتاه:

در بعضی از مدارک فوق، سال 183 ذکر شده، که صحیح که در مستدرک سفینه آمده 173 است، زیرا با توجه به این که امام کاظم (علیه السلام) در 25 رجب سال 183 هجری قمری در زندان هارون رد بغداد به شهادت رسید، و کمترین مدت زندانش، چهار سال بود، در این مدت از خانواده‏اش که در مدینه ساکن بودند دور بود، بنابراین ممکن نیست ولادت حضرت معصومه (علیها السلام) در سال 183 رخ داده باشد، و ظاهرا در این شماره اشتباه شده و به جای 173، 183 نوشته شده است.

از این رو محقق کاوشگر، مرحوم عمازداه اصفهانی، بدون ابهام می‏نویسد: حضرت معصومه (علیها السلام) در مدینه در ماه ذیقعده سال 173 متولد شد، و در ربیع الثانی 201 (در قم) دیده از جهان فرو بست.(161)

بنابراین باید پرونده این مطلب را در همین جا بست، و از باب تسامح در ادله سنن، تاریخ ولادت حضرت معصومه (علیها السلام) را همان آغاز ذیقعده سال 173 هجری قمری اعلام کرد، چنان که اخیرا آستانه مقدسه قم همین اعلام را نموده است، به امید آنکه با توجه به ولادت با سعادت حضرت رضا (علیه السلام) که در روز 11 ذیقعده سال 148 در مدینه رخ داد، این ده روز بین روز ولادت حضرت معصومه (علیها السلام) و روز ولادت امام رضا (علیه السلام) را به عنوان دهه نور یاد نموده و از آن دو برزگوار یاد کرد، و خاطره سازنده و پربار زندگی درخشان آنها را تجدید نمود.

شادی و سرور ولادت

آغاز ماه ذیقعده برای حضرت رضا (علیه السلام) دودمان نبوت، پیام آور شادی مخصوص و پایانه یک انتظار عمیق و استثنایی است، زیرا حضرت نجمه (علیه السلام) فرزندی جز حضرت نداشت، و مدت‏ها پس از حضرت رضا (علیه السلام) صاحب فرزندی نشد (زیرا حضرت رضا (علیه السلام) در سال 148 هجری قمری متولد شد، ولی حضرت معصومه (علیها السلام) در سال 173، یعنی با 25 سال فاصله) با توجه به اینکه امام صادق (علیه السلام) به ولایت چنین بانویی، بشارت داده بود، بنابراین پس از آنکه حضرت معصومه (علیها السلام) دیده به جهان گشود، آن روز برای حضرت نجمه (علیه السلام) و حضرت رضا (علیه السلام) روز شادی و سرور و صفت‏ناپذیر و روز نهم از ایام الله بود، چرا که دختری از آسمان ولایت و امامت، طلوع کرده بود، که قلب‏ها را جلا و صفا می‏داد و چشم‏ها را روشن می‏کرد و کانون مقدس اهل بیت (علیه السلام) را گرم می‏نمود.

به راستی توصیف عظمت هلهله و غریو شادی از دودمان رسالت را به خاطر اینکه امام رضا (علیه السلام) داری خواهری شده که سال‏ها قبل در خبرهای غیبی به وجود او مژده داده شده بود نمی‏توان ترسیم کرد، چرا که فروغی از کوثر، و گلی تابناک از گلشن آل محمد به جهان گشوده بود، و جهان ملکوت و معنی را صفای دیگری بخشیده بود.

تاریخ وفات حضرت معصومه (علیها السلام)

مدارک متعددی وجود دارد که حضرت معصومه (علیها السلام) در سال 201 هجری قمری در قم، وفات نموده است،(162)

1- طبق پاره‏ای از مدارک، دهم ربیع الثانی بوده است.(163)

2- مطابق بعضی از مدارک، دوازدهم ربیع الثانی بوده است.(164)

3- و بر اساس مدرک دیگر، هشتم شعبان بوده است.(165)

هیچ یک از این سه قول، آن گونه که باید، مورد اطمینان نیست.

ولی همان گونه که بعضی از بزرگان گفته‏اند: انصاف این است که برای جمع بین دو قول اول و دوم، برای بزرگداشت مقام آن بزرگ بانوی دو عالم جهان، سه روز (10 و 11 و 12 ماه ربیع الثانی) را به عنوان سوگواری معصومیه، مراسم سوگورای برقرار کرد، چنان که در سال‏های اخیر مسوولین و دست اندر کاران آستانه مقدسه حضرت معصومه (علیها السلام) همین کار را شروع نموده، و این سنت خوب به جریان افتاده است، و این سه روز به عنوان ایام معصومیه، جا افتاده است، به امید آنکه در این ایام در آستانه مقدسه قم، و در سایر مساجد و محافل، از آن بانوی با عظمت، تجلیل شایان گردد، و خاطره زندگی درخشان آن شفیعه روز جزا، تجدید شود.

از آنچه در بالا خاطر نشان شد نتیجه می‏گیریم که سن حضرت معصومه (علیها السلام) هنگام وفات، در حدود 28 سال بوده است (از سال 173 تا 201 هجری قمری) پس اینکه در زبان عوام، آن حضرت به عنوان 18 یا 23 ساله، معروف شده، مدرک و سند محکمی ندارد.