تورکجه قیز آدلاری (ایکینجی بولوم)

تورکجه اینسان آدلاری (بیرینجی کیتاب)

تالیف: فرهاد جوادی(عبداله اوغلو) یکان سعدی

آ - حرفیله باشلانان  قیز لار آدلارینا "سوزلوک "

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

آ                                                            A    

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

آقتام ..............................................AQTAM

قصر و کاخ سفید (ترکی ترکمنی)

آق توقای .......................... AQTUQAY

نام محلی است که مقبره شاعر بزرگ و

» مختومقلی فراغی « گرانمایه خلق ترکمن

در آن قرار دارد. این محل در شمال گنبد

بین مراوه و کرند قرار دارد و هنوز بنائی در

خور شأن و عظمت آن شاعر بزرگ و نامی

ترکان جهان که دویست و پنجاه سال از

سالگرد آن مرحوم می گذرد بر سر قبر وجود

ندارد.(ترکی ترکمنی)

آق ته ره ک ........................ AQTƏRƏK

سپیدار (ترکی ترکمنی)

آقچای ..........................................AQÇAY

رودِسپید، سپید رود، نام رودیست در منطقه

قره داغ آذربایجان، همچنین نام رودیست

در منطقه ماکو از بلاد آذربایجان

آقراق ........................................... AQRAQ

سفیدتر

آقری ................................................. AQR

نوعی پارچه که زنهای قوم ساریق از خلق

ترکمن در بافتن آن مهارت بسزا دارند. این

پارچه را از پشم نوزاد شتر که چند روز

متوالی می جوشانند و مانند ابریشم نرم و

کشدار می گردد و پس از کلاف و صیقلی

کردن بسیار قشنگ می شود، می بافند. (ترکی ترکمنی)

آقسو ................................................. AQSU

نام یکی از آبهای گرم و معدنی کوهستان

سبلان در نزدیکی مشکین شهر

آقشور ......................................... · AQŞUR

نام رده فرعی از تیره فرعی « سنگریگ »

از طایفه گوگلان ترکمن (ترکی ترکمنی)

آق غیز ............................................ AQĞIZ

نام همسر مختومقلی فراغی شاعر بزرگ

خلق ترکمن (ترکی ترکمنی)

آق قیز ............................................. AQQIZ

دختر سپید، نام همسر مختومقولو شاعر

پرآوازه ترکمن

آق کونگول .................... AQKUNGUL

دارای قلب روشن و صاف (ترکی ترکمنی)

آقلیق .............................................. AQLIQ

خلعت، انعام (ترکی ترکمنی)

آق نقش .................................. AQNƏQŞ

از اسامی نقوش قالی ترکمن (ترکی ترکمنی)

آقیاجی ...................................... AQYACI

نام طایفه ای از ایل « بایندر » گروه حلقه

داغلی ترکمنهای گوگلان (ترکی ترکمنی)

آقیز ..................................................... AQIZ

نام رده فرعی از تیره فرعی « یانقاق » از

طایفه گوگلان ترکمن (ترکی ترکمنی)

آقیم .................................................... AQIM

مسیر جریان آب رود یا رودخانه (ترکی ترکمنی)

آق یوراک ......................... AQYURAK

سپیدقلب، دارای قلب صاف (ترکی ترکمنی)

آق یوره کلی ................ AQYÜRƏKL

خوش طینت، خوش قلب (ترکی ترکمنی)

خوب و زیبا و نیکو (ترکی ترکمنی)

آکاسما ..................................... AKASMA

نوعی گل پیچک سپید رنگ (ترکی آناطولی)

آکاسیا ...................................... AKASYA

گیاه یا درخت اقاقیا (ترکی آناطولی)

آکاک ...............................................AKAK

آبی که همیشه روان و جاری است (ترکی

آناطولی) فیروزه (ترکی قرقیزی)

آکالتین .................................. AKALTIN

طلای سفید، پلاتین (ترکی آناطولی )

آکان پینار ..................... AKANPINAR

چشمه جاری و روان (ترکی آناطولی)

آکان ............................................... AKAN

جاری و روان (ترکی آناطولی)

آکان ییلدیز ................ AKANYILDIZ

شهاب، شهابسنگ (ترکی آناطولی)

آکبال .......................................... AKBAL

عسل سفید (ترکی آناطولی)

آکپان .......................................... AKPAN

ماه فوریه،دوّمین ماه از سال میلادی (ترکی قزاقی)

آک پینار .............................. AKPINAR

چشمه سپید

آکچا ................................................ AKÇA

سفید مانند، سفیدوش، درخت افرا (ترکی آناطولی)

آکچه ................................................. AKÇE

سکّه، پول فلزی (ترکی آناطولی )

آکداری ..................................... AKDARI

از گیاهان گندمگونه (ترکی آناطولی )

آکداغ ......................................... AKDAĞ

کوه سپید

آکدنیز ..................................... AKDENZ

دریای مدیترانه

آکرا ...................................................AKRA

نام رودخانه ایست در سرزمین آذربایجان

شمالی که به رود ارس می ریزد

آکسئدیر ..................................AKSEDR

درختی است سخت و مقاوم به رنگ

قهوه ای روشن(ترکی آناطولی)

آکسارای .............................. AKSARAY

خانه و سرای سفید، کاخ سفید

آکسارماشیک ........... AKSARMAŞIK

پیچک سفید، ارجالون (ترکی آناطولی)

آکسویَک .............................AKSÜYƏK

با نجابت، نجیب و اصیل زاده (ترکی اویغور، قزاقی و تاتاری)

آکسؤک ..................................... AKSÖK

با نجابت، نجیب زاده و اصیل (ترکی قرقیزی)

آکشین ............................................ AKŞIN

سفیدوش (ترکی آناطولی)

آککانات ............................... AKKANAT

پرسفید، بال سفید، دارای بالهای سپید(ترکی آناطولی)

آک کوبا .................................AKKUBA

بلوند، به رنگ زرد، متمایل به زرد(ترکی قزاقی)

آک کوش ................................. AKKUŞ

پرنده سفید

آک کیشلا .............................. AKKIŞLA

نام قصبه ایست در ولایت کایسری آناطولی

آک یازی .................................. AKYAZI

نام قصبه ای در ولایت ساکاریای آناطولی

آکیجی ............................................ AKICI

جاری و روان (ترکی آناطولی)

آکینتی .......................................... AKINTI

سیلان، روان (ترکی آناطولی)

آکینچا ......................................... AKINÇA

شاعرانه (ترکی قرقیزی)

آکینشا .......................................... AKINŞA

شاعرانه (ترکی قزاقی)

آکیورت .................................. AKYURT

سرزمین سپید

آک ییلدیز .......................... AKYILDIZ

ستاره ونوس (ترکی آناطولی)

آلئو .................................................... ALEV

زبانه و شعله آتش (ترکی آناطولی)

آل آلما ................................... ALALMA

سیب سرخ

آلاباختا ............................. ALABAXTA

کبوتر صحرایی، کبوتر جنگلی

آلاباهار ..............................ALABAHAR

روزهای اوّل بهار، نوبهار (ترکی ترکمنی)

آلاتوبا ................................... ALATUBA

پرنده قُمری (ترکی باشقیرتی)

آلاتوغان ........................... ALATOĞAN

بلبل پاییز، مرغ صعوه (ترکی ترکمنی)

آلاجاگؤز ......................... ALACAGÖZ

از رده های فرعی ایل وطایفه تکه ترکمن

(ترکی ترکمنی)

آلاچام ..................................... ALAÇAM

کاجِ سپید و سیاه

آلاچیق ..................................... ALAÇIQ

چادر، خیمه، اُوبه

آلادانگ ............................. ALADANG

هوای گرگ و میش(ترکی ترکمنی)

آلار داغ ............................. ALARDAĞ

شفقِ سرخ و طلاییِ کوهستان

آلارگول ............................. ALARGÜL

گل سرخ و طلایی

آلار ..................................................... ALAR

شفق، سرخ، طلایی

آلارود ..................................... ALAROD

آتش سرخ و طلایی

آلاریار ................................... ALARYAR

یار طلایی من، یاری که چون شفق است

آلازداغ ................................. ALAZDAĞ

شعله کوهستان

آلاز ...................................................... ALAZ

شعله آتش (ترکی آناطولی )

آلازود ....................................... ALAZOD

شعله آتش

آلاسئیوان ..................... ALASEYVAN

چادر الوان، آلاچیق بزرگ

آلاسار ........................................ ALASAR

سار سیاه و سپید (ترکی ترکمنی)

آلاشا ............................................... ALAŞA

از رده های فرعی ایل ساریق ترکمن (ترکی

ترکمنی)

آلاشگول .............................. ALAŞGÜL

گل رنگارنگ

آلاشیار ................................... ALAŞYAR

یار رنگارنگ من

آلاغار ........................................ ALAĞAR

حساس (ترکی ترکمنی)

آلاگون .................................... ALAGÜN

وضعیت سایه روشنی که در گذرِ ماه از برابر

خورشید بوجود می آید

آلاگؤز ..................................... ALAGÖZ

چشم شهلا

آلاله ................................................ ALALƏ

لاله سرخ

آلالی ............................................... ALALI

نام تیره ای از ترکمن ها (ترکی ترکمنی)

آلانگول ................................ ALANGÜL

گل شفق، گل صبح پیش از وقت

آلان .................................................. ALAN

شفق، صبح زود

آلاوود .......................................ALAVOD

شعله آتش

آلایاز ......................................... ALAYAZ

شادی و سرور (ترکی ترکمنی)

آلای داغ ............................. ALAYDAĞ

ماهِ سرخِ کوهستان

آلای شَن ............................ ALAYŞƏN

ماه سرخ وشاد، فوج شادی و سرور

آلایگول ............................... ALAYGÜL

گلی چون ماه سرخ

آلایلی ...........................................ALAYLI

دختر همچو ماه سرخ و طلایی

آلای ................................................... ALAY

ماهِ سرخ

آلای یار ................................ ALAYYAR

ماه سرخ و طلایی، یاری که همچو ماه

طلایی می باشد

آلبئنی ......................................... ALBEN

جذابیت، گیرایی، دلربائی(ترکی آناطولی)

آلبالی ........................................... ALBALI

آلبالو

آلتانداغ ............................ ALTANDAĞ

شفق سرخ کوهستان

آلتانگول ............................ ALTANGÜL

گل سرخ چون شفق

آلتان .............................................. ALTAN

شفق سرخ

آلتانود .................................. ALTANOD

شفق سرخ و آتشین

آلتانیار ................................ ALTANYAR

یاری که همچو شفق طلایی و سرخ

می باشد

آلتونداغ ....................... ALTUNDAĞ

کوهِ طلا، کوه سرخ و طلایی رنگ

آلتونسارای ............... ALTUNSARAY

کاخ طلایی

آلتون شَن ......................... ALTUNŞƏN

شادی طلائی، طلای شادی، طلای شاد

آلتونگول .......................... ALTUNGÜL

گل طلایی

آلتونود ................................. ALTUNOD

آتش طلایی، طلای آتشین

آلتونیار ............................... ALTUNYAR

یار طلایی و گرانقدر

آلتونی .......................................... ALTUNI

زرّین فام، زرفام

آلتونی .......................................... ALTUN

به رنگ زرد طلایی (ترکی آناطولی )

آلتینای .......................................ALTNAY

ماه طلائی

آلتین تئللی .................... ALTINTELLI

زرتار، گیسو طلایی

آلتین تئل ............................ ALTINTEL

گلابتون (ترکی آناطولی)

آلتین ساچان ............. ALTINSAÇAN

زرافشان

آلتین سو ................................ ALTNSU

آبِ طلا (ترکی آناطولی)

آلتین کاپ ........................ ALTINKAP

جام طلایی (ترکی آناطولی)

آلتین گیبی ........................ ALTINGB

زروار، همچون طلا (ترکی آناطولی)

آلتینلی ........................................ ALTINLI

طلایی

آلتینیار .................................. ALTNYAR

یار طلایی

آلتین یایلا .................. ALTINYAYLA

دشتِ طلا

آلجیین(آلجی یین) ............ ALCYIN

زن تاتار منسوب به قوم آلجی تاتار

آلچاقلی ................................. ALÇAQLI

خوش رفتار (ترکی ترکمنی)

آلچا ................................................... ALÇA

آلبالو (ترکی قرقیزی)

آلچین ..............................................ALÇN

سرخ، قرمز

آلداواچ ............................... ALDAVAÇ

افسونگر (ترکی ترکمنی)

آلساک ......................................... ALSAK

خنده رو (ترکی باشقیرتی)

آلسو ................................................... ALSU

به رنگ گل سرخ (ترکی تاتاری)

آل شال ........................................ ALŞAL

شال قرمز

آلکا ................................................... ALKA

گوشواره (ترکی باشقیرتی، تاتاری) گردنبند(ترکی قزاقی)

 

آلکیم .............................................. ALKIM

رَخش، درخشان، پرتو، رعد و برق (ترکی آناطولی)

آلگول .......................................... ALGÜL

گل سرخ

آلگونشَن ........................... ALGÜNŞƏN

روز خوش و شاد

آل گون .................................... ALGÜN

آفتاب سرخ

آللی - گوللو ............. ALLI-GÜLLÜ

رنگارنگ، پرگل و ریحان

آللی ..................................................... ALLI

از پوشیدنیهای قرمز، آنچه قرمز و

چشمگیرتر است (ترکی آناطولی)

آلماباغ ................................. ALMABAĞ

درخت سیب (ترکی ترکمنی)

آلماگول ............................ ALMAGÜL

گل سیب، نام یکی از نقش های گلیم های

قشقایی (ترکی قشقایی)

آلمالیق ................................... ALMALIQ

باغ سیب

آلما ................................................... ALMA

سیب

آلنار .............................................. ALNAR

انارِ سرخ

آلنی آچیق ........................ ALNIAÇIQ

روسفید، سربلند

آلووا .............................................. ALUVA

حلوا (ترکی قزاقی)

آل یاشیل ................................... ALYAŞIL

سبز طلایی، زرد و سبز

آل یاناق ............................... ALYANAQ

گونه سرخ

آلیانس ....................................... ALYANS

حلقه نامزدی (ترکی آناطولی)

آلیشان ......................................... ALIŞAN

علف آهو

آلیملی .......................................... ALIMLI

جاذب، جذاب، زیبا و دلربا (ترکی آناطولی )

آلین دانگی ................... ALINDANG

تاج عروس ترکمنی که از نی های بسیار

ریز شبیه به جارو بافته شده را گویند (ترکی ترکمنی)

آلین شای .............................. ALINŞAY

پارچه ای که دور تاج عروس کشیده و زیور

پیشانی را بدان وصل کنند (ترکی ترکمنی)

آلینقان ................................... ALINQAN

دل نازک، دلرحم، شفیقه، حساس،

احساساتی (ترکی آناطولی)

آماتلی ........................................ AMATLI

مناسب و برازنده (ترکی ترکمنی)

آمات ................................................ AMAT

مؤدب (ترکی ترکمنی)

آما .......................................................... AMA

مادر در زبان ترکی سومری

آمانلیق .................................. AMANLIQ

عافیت (ترکی ترکمنی)

آمانلی ........................................ AMANLI

سالم و تندرست، سلامت (ترکی قزاقی)

آمیتیدا ...................................... AMTDA

نام دختر کیاکسار پادشاه حکومت ماد

آناآری ..................................... ANA ARI

سیم ساز، دارای گیسوانی زیبا، خوب و سالم

آناپارام ........................... ANAPARAM

سرمایه من، همه دار و ندار من، همه هستی

من (ترکی آناطولی)

آناتورپاق ................... ANATORPAQ

سرزمین مادری، خاکِ وطن

آناتورک ............................ ANATÜRK

مادر ترک

آناجان .................................... ANACAN

مادر عزیز و گرامی

آناج ................................................... ANAC

دختر کوچکی که درک بزرگترها را دارد

آناچ ................................................. ANAÇ

بزرگ (ترکی آناطولی )

آناخاتون ........................ ANAXATUN

مادر بزرگوار

آناخانم .............................. ANAXANIM

خانمی که لایقِ مادری باشد

آناداغ ....................................... ANADAĞ

مادری که همچو کوه سخت و پرصلابت

است، کوهِ بزرگ

آنادنیز ................................. ANADENZ

دریای پهناور، اقیانوس (ترکی آناطولی)

آنادوللو ............................. ANADOLLU

اهل سرزمین آناطولی (ترکی آناطولی)

آنارود ..................................... ANAROD

آتشین، با فهم و باشعور

آناژورت ................................ ANAJURT

موطن، وطن، میهن (ترکی اویغوری)

آناشَن ...................................... ANAŞƏN

مادر شاد و مسرور

آناقیز .......................................... ANAQIZ

دخترِ مادر، دختری که لایق مادر بودن باشد

آناکا ............................................. ANAKA

دایه

آنا گول ................................. ANAGÜL

مادر گل، گل مادر

آناگؤزه لی .....................ANAGÖZƏL

زیبای مادر (ترکی ترکمنی)

آنالی ............................................... ANALI

لایق مادری، مادردار، نام همسر مرتضی

قلی خان اقبال السلطنه سردار معروف ماکو

آنا ............................................................ANA

مادر

آنامالیم ............................. ANAMALIM

سرمایه من، همه دار و ندار من، همه هستی

من (ترکی آناطولی)

آنام تکین ..................... ANAMTƏKN

همچو مادرم

آنام داغ ............................. ANAMDAĞ

نام یکی از قله های سه گانه کوه سبلان و

بزرگترینِ آنها

آناوطن ............................. ANAVƏTƏN

وطن و زادگاهِ مادری

آنایار ........................................ ANAYAR

دوست و یار مادر

آنایورت .............................. ANAYURT

سرزمین مادری (ترکی آناطولی)

آنایورد ................................ ANAYURD

سرزمین مادری

آنداچ .......................................... ANDAÇ

خاطره، یادگار، چیزی که موجب بیاد آوردن

شخصی باشد (ترکی آناطولی)

آندای ......................................... ANDAY

خاطره، خاطر (ترکی آناطولی)

آنکوت ......................................... ANKUT

یکی از انواع پرندگان دریاچه ارومیه که در

قسمتهای باتلاقی جزیره شاهی و سواحل

پوشیده از نیزار آن زندگی می کنند.

آنلامداش ...................... ANLAMDAŞ

هم فکر، هم عقیده، هم رأی (ترکی آناطولی)

آنلام ........................................... ANLAM

معنا، مفهوم (ترکی آناطولی)

آنلی شانلی ...................... ANLIŞANLI

خوب و قشنگ، به وجه عالی و نمایان،

برجسته و زیبا (ترکی آناطولی)

آنلی .................................................... ANLI

عاقل، فهمیده

آنناج ......................................... ANNAC

آماج، نشان، هدف

آننا ................................................ANNA

جمعه، آدینه (ترکی ترکمنی)

آنوش ............................................ ANUŞ

نام ملکه آژدهاک آخرین سلطان قوم ماد

آنو .................................................. ANU

نام یکی از خدایان ثلاثه ترکان سومری، آنو

در بان ترکی سومری به معنای مسئول و

صاحب و سلطان آسمان است

آننه بولاغی .............. ANNEBULAĞI

از رده های فرعی ایل سالور ترکمن (ترکی ترکمنی)

آنّنه سولطان ........... ANNESULTAN

سلطان مادران، مادر معظم

آننه گول ............................ ANNEGÜL

نام معشوقه و دلداده شاعر مشهور و نامی

خلق ترکمن آنا قلیچ ماتاجی در قرن سیزده

هجری (ترکی ترکمنی)

آنیتسال ................................... ANITSAL

یادواره ای، یادبودانه (ترکی آناطولی )

آنیت .................................................... ANIT

یادبود، پیکره (ترکی آناطولی )

آنیرلی ........................................... ANIRLI

دختر فهمیده و بادراکه

آنیر ....................................................... ANIR

با فهم، با دراکه

آنیکتیک ................................... ANIKTIK

روشنی، وضوح، صراحت (ترکی قزاقی، قرقیزی)

آنیکلیک ................................... ANIKLIK

روشنی، وضوح، صراحت (ترکی باشقیرتی،

تاتاری، ازبکی، ترکمنی)

آنیک ................................................... ANIK

صریح، واضح و روشن (ترکی باشقیرتی،

قرقیزی، قزاقی، ازبکی،تاتاری)

آنیلار ............................................ANILAR

خاطرات (ترکی آناطولی)

آنی .......................................................... ANI

خاطره (ترکی آناطولی)

آنیمساما ............................. ANIMSAMA

خاطره (ترکی آناطولی)

آوادان .................................... AVADAN

مه جمال، مهرو (ترکی ترکمنی)