آیا امام علی با مردگان سخن گفته است؟

سخن گفتن امیر المؤمنین علی(ع) با مردگان: امیرالمؤمنین(ع) هنگام بازگشت از صفین به قبور کوفه رسید و با آنان این‌گونه سخن گفت:

ای ساکنان خانه­های وحشتناک و مکان‌های خالی و قبرهای تاریک، ای خاک­نشینان، ای غریبان، ای تنهایان، ای وحشت‌زدگان! شما در این راه بر ما پیش‌قدم شدید و ما نیز به شما ملحق خواهیم شد. اما خانه­هایتان را دیگران ساکن شدند، همسرانتان به ازدواج افراد دیگر درآمدند و اموالتان تقسیم شد. این خبری است که در نزد ماست. در نزد شما چه خبر است؟ سپس رو به اصحابش کرد و فرمود: هر گاه به آنها اجازه سخن داده می‌شد، به شما خبر می‌دادند که بهترین زاد و توشه در سفر آخرت پرهیزکاری است.[1]

روایات بالا که با الفاظ مختلف در کتب صحاح و سنن وارد شده، به وضوح بر این مطلب دلالت می‌کنند که مردگان صدای زندگان را می‌شنوند و چون این روایات اصل شنیدن را اثبات می‌کنند و آن‌را مقید به مکان و زمان خاصی نمی‌کنند، ثابت می‌شود که مردگان در هر حال می‌توانند سخن زندگان را بشنوند، چه سلام باشد یا غیر آن، یا دفنشان در هفته اول باشد یا بعد از آن. در این صورت سخن آلوسی، صاحب تفسیر روح المعانی که سماع را مختص موارد مذکور در روایات می‌داند،[2] دلیلی ندارد.

شریف بن‌عبدالله حازمی در پاسخ به آلوسی می‌گوید: خدایی که می‌تواند روح را هنگام سؤال و جواب قبر برگرداند، در هنگام سخن گفتن نیز می‌تواند آن را برگرداند تا کلام آنها را که با او سخن می‌گویند، بشنود.[3]