تابناک: در حالی كه دریاچه ارومیه به عنوان بیستمین دریاچه بزرگ جهان با مساحتی حدود 483 هزار هكتار یكی از مهمترین و با ارزش‌ترین اكوسیستم‌های آبی و بزرگترین دریاچه داخلی ایران به شمار می‌آید، جدیدترین آمارها نشان می‌دهد 250 هزار هكتار از این دریاچه كه از سال 1354 در فهرست كنوانسیون حفاظت از تالابها (رامسر) ثبت شده است، به شوره‌زار تبدیل شده، سطح تراز آبی آن نیز به پایین‌ترین حد ممكن طی چند دهه قبل رسیده و شوری آن نیز با گذشتن از حد فوق اشباع به 340 گرم بر لیتر رسیده است كه همین امر موجب شده «آرتمیا» به عنوان مهمترین موجود این دریاچه در آستانه نابودی كامل قرار گیرد. تمامی این مسایل حاكی از مرگ تدریجی و البته دردناك این دریاچه بزرگ ایران و بروز یك فاجعه زیست‌محیطی در این منطقه است این در حالیست كه به گفته كارشناسان پیش‌بینی می‌شود سطح آب دریاچه ارومیه تا 2 ماه آینده از حداقل تراز سال گذشته نیز پایین‌تر بیاید!

دریاچه ارومیه و جزایر متعدد آن به لحاظ ویژگی‌های منحصر به فرد اكولوژیكی از سال 1346 به عنوان منطقه حفاظت شده و از سال 1349 به عنوان پارك ملی مورد حفاظت قرار گرفته است. این دریاچه از سال 1354 به عنوان ذخیره‌گاه بیوسفر در برنامه انسان و كره مسكون سازمان یونسكو معرفی و در آن ثبت شده است و در سال 1354 دریاچه ارومیه و تعدادی از دریاچه‌های آب شیرین جنوبی آن به علت دارا بودن معیارهای جهانی كنوانسیون حفاظت از تالابها (رامسر 1971) در لیست تالاب‌های كنوانسیون قرار گرفته است و هم اكنون به دلیل مشكلات زیست محیطی در لیست فهرست تالاب‌های در معرض تغییرات شدید اكولوژیكی این كنوانسیون جهانی قرار دارد.

به گفته كارشناسان بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی و سطحی كه عمدتا با هدف گسترش فعالیت‌های كشاورزی صورت می‌گیرد، كاهش نزولات آسمانی و ورودی صفر آب از رودخانه‌های حوضه آبخیز در كنار احداث سازه‌های سدی و احداث میانگذر ارومیه موجب شده كه وضعیت این دریاچه بحرانی شود.


شوری دریاچه ارومیه به حد فوق اشباع رسید

به گزارش ایسنا، وزارت جهاد كشاورزی به جای آن كه عرصه‌های كشت آبی موجود را به آبیاری تحت فشار یا قطره‌ای تبدیل كند، عرصه‌های جدیدی در پای كوه‌ها با سیستم‌ تحت فشار ایجاد كرده است!

مهندس حسن عباس‌نژاد، مدیر كل محیط زیست آذربایجان غربی كه مدیریت پارك ملی دریاچه ارومیه را نیز بر عهده دارد با اشاره به این كه هم اكنون سطح آب دریاچه «ارومیه» 45/1271 متر از سطح دریاهای آزاد است كه نسبت به خرداد ماه حدود 55 سانتیمتر تبخیر داشتیم به ایسنا گفت: شوری دریاچه به حد فوق اشباع رسیده و هم‌اكنون 340 گرم بر لیتر شده است. از سوی دیگر 250 هزار هكتار از اراضی دریاچه به شورزار تبدیل شده است.

وی با اشاره به این كه ورودی آب دریاچه ارومیه هم اكنون صفر است، افزود: در خصوص مدیریت زیست بومی دریاچه ارومیه در سطح ملی تصمیمات خوبی گرفته شده و ستاد اجرایی آن در سطح ملی تشكیل شده و حق آبه دریاچه ارومیه 1/3 میلیارد مترمكعب در سال تعیین شده است كه سه استان آذربایجان غربی، شرقی و كردستان موظف به تامین این حق‌آبه شده‌اند. از سوی دیگر موضوع انتقال بین حوضه‌ای نیز در حال پیگیری است كه در این خصوص گزینه‌های مختلفی مطرح شده است.

مدیر كل محیط زیست آذربایجان غربی با اشاره به این كه باروری ابرها نیز از دیگر تصمیمات اتخاذ شده در این زمینه است، افزود: در عین حال مطلع شدیم كه رییس‌جمهوری دستور انتقال 2 میلیارد مترمكعب آب را به این حوضه صادر كرده است كه با توجه به حق‌آبه تعیین شده در این خصوص پیش‌بینی می‌كنیم وضعیت دریاچه ارومیه بهبود یابد.

وی با اشاره به این كه مجموعه اقدامات انجام شده مثبت بوده است، گفت: اگر شرایط جوی به حالت عادی باز گردد قطعا وضعیت دریاچه ارومیه بهتر از سال‌های 81 و 82 خواهد شد.

مدیر كل محیط زیست آذربایجان غربی مهمترین مشكل دریاچه ارومیه كاهش نزولات آسمانی، استفاده بی رویه از آب‌های زیرزمینی و ورودی صفر آب از رودخانه‌های حوضه آبخیز دریاچه ارومیه عنوان كرد و به ایسنا گفت: كاهش نزولات آسمانی موجب افزایش فشار بر آب‌های زیرزمینی شده و همین امر موجب شده با تخلیه آب‌های زیرزمینی، آب شور جایگزین آن شود.

وی با اشاره به این كه هم اكنون 21 رودخانه با 39 مسیل وارد دریاچه ارومیه می‌شوند گفت: در حال حاضر بر روی تمامی این رودخانه‌های منتهی به این دریاچه یا سد احداث شده و یا در دست احداث است.

مدیر كل محیط زیست آذربایجان غربی تاكید كرد: یكی از مشكلات عمده بهره‌برداری از سدهای احداث شده بر روی دریاچه ارومیه است كه پیش‌بینی می‌شود 4 میلیارد متر مكعب آب از این سدها برای كشاورزی و سایر مصارف طی سال‌های آینده بهره‌برداری شود كه این امر فشار مضاعفی را بر دریاچه ارومیه وارد می‌كند.




وی در خصوص تاثیر میانگذر دریاچه ارومیه بر خشك شدن آن گفت: به اعتقاد بنده احداث این میانگذر هیچ گونه تاثیری بر خشك شدن دریاچه ارومیه نداشته و تنها چرخه آب را بر هم زده و این امر موجب شده است رسوبات در بخش جنوبی دریاچه ارومیه انباشته شود.

مدیر كل محیط زیست آذربایجان غربی به افت شدید جمعیت آرتمیا در دریاچه ارومیه اشاره كرد و گفت: بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد میزان آرتمیا در دریاچه ارومیه به شدت كاهش یافته و تقریبا به صفر رسیده است، اما سیست آن تا 50 سال باقی می‌ماند كه امید داریم با آبدار شدن مجدد دریاچه ارومیه شاهد حضور آرتمیا به عنوان مهمترین موجود این دریاچه باشیم.

وی در خصوص جزایر دریاچه ارومیه گفت: از سالیان قبل آب انبارهایی در این جزایر برای حیوانات آن احداث شده است و هر چند دبی چشمه‌ها در این جزایر بسیار كاهش یافته است، اما مشكل كم آبی در آن‌ها نداریم.



مدیر كل محیط زیست آذربایجان غربی افزود: در عین حال در صورت اتصال جزایر به خشكی و احتمال خروج قوچ و میش با توجه به مهاجرپذیر بودن این گونه، تهمیدات لازم در این خصوص اندیشیده شده، اما در عین حال نیازمند تقویت تجهیزات فیزیكی برای حفاظت هستیم.

وی در خصوص اقدامات وزارت جهاد كشاورزی برای افزایش راندمان آب كشاورزی در منطقه گفت: متاسفانه در این خصوص اقدامات موثری صورت نگرفته به شكلی كه 70 درصد آب كشاورزی در این منطقه هدر می‌رود كه در این راستا باید وزارت جهاد كشاورزی نسبت به اصلاح سیستم‌ آبیاری اقدام كند.







مدیر كل محیط زیست آذربایجان غربی تاكید كرد: وزارت جهاد كشاورزی به جای آن كه عرصه‌های كشت آبی موجود را به آبیاری تحت فشار یا قطره‌ای تبدیل كند، عرصه‌های جدیدی در پای كوه‌ها با سیستم‌ تحت فشار ایجاد كرده است كه این امر فشار مضاعفی بر حوضه وارد می‌كند.

وی در خصوص بروز توفان «نمك» در منطقه نیز گفت: خوشبختانه در این خصوص هنوز مشكلی بوجود نیامده است.

اگر ذرات بلورین نمك به آلودگی ذرات معلق استان اضافه شود با مشكلات جدی مواجه خواهیم شد

مهندس بیوك رئیسی، مدیركل محیط زیست آذربایجان شرقی نیز با اشاره به این كه ارتفاع آب دریاچه ارومیه نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود 40 سانتیمتر كاهش داشته است، افزود: دولت تمهیدات مناسب و مصوبات خوبی در دوره سوم سفر رییس جمهوری به استان‌های آذربایجان غربی و شرقی داشته و كارهای تخصصی و مطالعات میدانی لازم صورت گرفته، علل و عوامل و راهكارهای مدیریتی پیش‌بینی شده و مورد تصویب قرار گرفته است و تمامی مسوولان معتقدند كه خطر جدی است.

وی افزود: در حوضه شرقی دریاچه ارومیه 150 هزار هكتار از اراضی تبدیل به شوره‌زار شده است.

مدیركل محیط زیست آذربایجان شرقی با اشاره به این كه متاسفانه مهمترین پارامتر آلودگی هوا در استان آذربایجان شرقی ذرات معلق است، گفت: اگر این به این ذرات معلق، ذرات بلورین نمك نیز اضافه شود، حتما با آسیب‌های جدی در منطقه مواجه خواهیم شد.

وی تاكید كرد: زمان مطالعه و تشكیل جلسات در خصوص دریاچه ارومیه به اتمام رسیده است و هر كاری كه باید انجام می شده تمام شده و هم اكنون زمان اقدام عملی ، تامین منابع مالی و مشاركت مردمی برای نجات دریاچه ارومیه است.

مدیركل محیط زیست آذربایجان شرقی با اشاره به این كه وزارت جهاد كشاورزی باید نسبت به تغییر الگوی كشت اقدام كند، افزود: متاسفانه 67 درصد از كاهش آب حوزه آبخیز دریاچه ارومیه مربوط به تغییرات اقلیمی، 25 درصد راندمان پایین آب كشاورزی و مابقی سایر اقدامات و ایجاد سازه‌های آبی در منطقه است.




وی با اشاره به این كه احداث میانگذر دریاچه ارومیه و سایر پروژه‌های عمرانی، مخاطرات زیست محیطی جدی به دریاچه ارومیه و آسیب‌های جدی به آن وارد كرده است، گفت: سهم استان آذربایجان شرقی در تامین منابع آبی مشخص شده است و مدیریت ارشد استان هم پیگیر موضوع است، اما برخی طرح‌ها در این زمینه نیازمند تامین منابع مالی است.


وضعیت دریاچه ارومیه بحرانی است

مهندس خیر الله مرادی، مدیركل محیط زیست كردستان نیز با اشاره به این كه وضعیت دریاچه ارومیه بحرانی است و هم اكنون این دریاچه روزهای سختی را سپری كرده و با مشكلات زیادی دست و پنجه نرم می‌كند به ایسنا گفت: مهمترین بحث آب ورودی دریاچه ارومیه است كه متاسفانه تمامی راه‌های آن بسته شده است.

وی با اشاره به ایجاد سازه‌های سدی بر روی دریاچه ارومیه افزود: در حالی كه تنها 10 درصد ورود حوضه آبخیز ارومیه به استان كردستان صورت می‌گیرد، اما 30 درصد حق آبه ارومیه را ما می دهیم؛ ‌این در حالیست كه تحویل حق‌آبه دریاچه تا مرز استان صورت می‌گیرد، اما هیچ آبی به دریاچه ارومیه نمی‌رسد!

مدیركل محیط زیست كردستان مهمترین مشكل در این زمینه را عدم نظارت بر برداشت غیرمجاز از حق‌آبه دریاچه ارومیه عنوان كرد و گفت: زمانی كه استان كردستان حق‌آبه خود را پرداخت می‌كند، این سوال مطرح است كه چه عاملی باعث می‌شود كه هیچ آبی وارد دریاچه ارومیه نشود؟

وی با اشاره به این كه در خصوص افزایش راندمان آب كشاورزی عملا هیچ اتفاقی نیافتاده است، گفت: در این زمینه نه تنها اقدامی صورت نگرفته، بلكه توسعه نیز انجام شده است، به شكلی كه هم‌اكنون كاشت درختان مثمر در اراضی شیب‌دار صورت گرفته كه این امر در شرایط كم آبی به هیچ عنوان توجیهی ندارد.

مدیركل محیط زیست كردستان با اشاره به این كه باید تغییر در نوع و الگوی كشت در منطقه صورت گیرد، تصریح كرد: در عین حال دولت باید خرید محصولات جدید را تضمین كند تا كشاورز نسبت به تغییر نوع كشت خود اقدام كند.

وی با اشاره به این كه بیشترین سدسازی در حوضه دریاچه ارومیه در دو استان آذربایجان شرقی و غربی صورت گرفته است، خاطرنشان كرد: این در حالیست كه تنها یك سد در استان كردستان بر روی حوضه آبخیز احداث شده كه آب آن نیز برای مصارف دو استان آذربایجان شرقی و غربی فرستاده می‌شود.

مدیركل محیط زیست كردستان با تاكید بر این كه باید آب سدها رهاسازی شود و مسیر آب تا دریاچه ارومیه مورد حفاظت قرار گیرد تا بهره‌برداری غیرقانونی از آب صورت نگیرد، گفت: علیرغم نگاه ویژه به دریاچه ارومیه، اما در عمل می‌بینیم اتفاق خاصی رخ نمی دهد.

وی با اشاره به این كه مسوولان عالی دولت وضعیت دریاچه ارومیه بحرانی می دانند، گفت: اگر می‌خواهیم دریاچه ارومیه را نجات دهیم، باید جهاد كشاورزی، توسعه باغات را محدود كند.

مدیركل محیط زیست كردستان با اشاره به این كه وضعیت دریاچه ارومیه رو به بحرانی‌تر شدن است، گفت: مركز تغییرات اقلیمی در شمال غرب واقع شده است كه این امر موجب تاثیرات شدید بر روی دریاچه ارومیه شده است.

وی در عین حال در خصوص انتقال آب از حوضه‌های دیگر به دریاچه ارومیه گفت: باید در این خصوص علاوه بر ارزیابی اثرات زیست محیطی، ارزیابی استراتژیك نیز صورت گیرد.

مدیركل محیط زیست كردستان در عین حال تاكید كرد: «معضلات زیست‌محیطی» به كندی شكل می‌گیرد، اما رفع آن‌ها بسیار زمان‌بر و هزینه‌بر است.

هماهنگ كننده دبیرخانه شورای منطقه‌ای دریاچه ارومیه: كاهش آب دریاچه ارومیه حدود 20 میلیارد متر مكعب است

مهندس حجت جباری، هماهنگ كننده دبیرخانه شورای منطقه‌ای دریاچه ارومیه نیز با اشاره به این كه این دریاچه 102 جزیره دارد، به ایسنا گفت: مهمترین جزایر این دریاچه «كبودان» با سه هزار و 200 هكتار به دلیل وجود قوچ و میش، «اشك» با دو هزار و 500 هكتار به دلیل وجود گوزن زرد و پس از آن «اسپیر» و «آرزو» به دلیل پوشش مناسب گیاهی و جزایر 9 گانه به دلیل محل زادآوری پرندگان به خصوص پلیكان سفید از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

وی با اشاره به این كه سند مدیریت یكپارچه دریاچه ارومیه امضا و در هیات دولت تصویب شده است، گفت: این طرح با مشكلات اجرایی مواجه است كه امیدواریم با تشكیل ستاد ملی دریاچه ارومیه در تهران و شورای منطقه‌ای این دریاچه، برنامه مدیریت یكپارچه دریاچه ارومیه اجرا شود.

هماهنگ كننده دبیرخانه شورای منطقه‌ای دریاچه ارومیه با تاكید بر این كه آبیاری سنتی در حوضه آبخیز دریاچه ارومیه باید به آبیاری مدرن تبدیل شود، افزود: دریاچه ارومیه 13 تا 14 سال طول كشیده كه به وضعیت كنونی رسیده است و احیای آن حتی در شرایط ترسالی و وضعیت نرمال حداقل 5 سال زمان نیاز دارد.



وی با اشاره به این كه در حالت عادی دریاچه ارومیه 32 میلیارد متر مكعب آب داشته است، گفت: هم‌اكنون كاهش سطح تراز آب دریاچه ارومیه از متوسط دراز مدت سطح تراز در حدود 4 متر كه با احتساب حدود 5 هزار كیلومتر مربع مساحت دریاچه ارومیه حجم كاهش آب در حدود 20 میلیارد متر مكعب برآورد می‌شود.

به گفته هماهنگ كننده دبیرخانه شورای منطقه‌ای دریاچه ارومیه در عین حال سطح آب دریاچه ارومیه هم‌اكنون از حداكثر سطح تراز آن 7 متر كاهش یافته است.

وی با اشاره به این كه امسال دریاچه ارومیه وضعیت بسیار وخیمی را خواهد داشت، گفت: پیش‌بینی می‌شود تا دو ماه آینده سطح آب دریاچه ارومیه از حداقل تراز آبی سال گذشته نیز پایین‌تر بیایید.

هماهنگ كننده دبیرخانه شورای منطقه‌ای دریاچه ارومیه با اشاره به این كه 92 درصد آب مصرفی در حوضه آبخیز دریاچه ارومیه صرف مصارف كشاورزی می‌شود، تصریح كرد: این در حالیست كه راندمان آب كشاورزی در منطقه تنها 30 درصد است كه با افزایش این راندمان می‌توان حداقل 50 درصد آب صرفه‌جویی شده را وارد دریاچه كرد.

وی با اشاره به این كه 72 پروژه برای نجات دریاچه ارومیه در نظر گرفته شده است، خاطرنشان كرد: این پروژه‌ها باید در ستاد ملی دریاچه ارومیه تصویب شود.

بدین ترتیب باید منتظر ماند و دید كه آیا ارومیه در تصمیمات كاغذی مسوولان نفس‌های آخر خود را می‌كشد یا این كه اقدام عملی برای نجات این دریاچه رو به مرگ صورت می‌گیرد؟





گفتنی است حوضه آبریز دریاچه ارومیه با وسعتی معادل 51 هزار و 876 كیلومتر مربع در محدوده تقسیمات كشوری سه استان قرار دارد به شكلی كه 51 درصد از حوضه در استان آذربایجان غربی، 39 در آذربایجان شرقی و 10 درصد در استان ك