شئل سیلوئر استاین

شئل سیلوئر استاین

 

 

(او «منی ایچ» شوشه­سینی باشینا چکدی

بیردن بیره بؤیودو

«منی تامسین» بوشقابیندان یئدی

بیردن بیره خیردالدی

بئله­لیکه او ده­ییشیلدی

آنجاق باشقالاری

هئچ نه­یی سینامادیلار)

«شئل سیلوئر استاین»

 

رامین جهانگیرزاده

 

شاعیر، یازیچی، کاریکاتورچو و آمئریکالی موغنی، شئل سیلوئر استاین 1932 ـ جی ایل، سپتامبرین 25 ـ ده شیکاگودا دونیایا گؤز آچیر. 1999 ـ جی ایل دونیاسینی ده­ییشیر.

سیلوئر استاین اوشاقلیق چاغیندان رسم چکمه­یی و یازماغی یاخشی­جاسینا باجاریردی. او اؤزونو بئله تانیتدیریر:

«12 ـ 13 یاشیمدا گوجلو بیر بئیس بال اویونچوسو اولماق آرزیسیندایدیم. سئویردیم قیزلار منی خوشلاسینلار. آنجاق نه بئیس بال اویناماغی باجاریردیم نه ده رقص ائتمه­یی خوشباختلیقلا قیزلار دا منی خوشلامیردیلار. بونا گؤره کاریکاتور چکمه­یه و یازماغا اوز گتیردیم. هئچ بیر کسدن تأثیر آلمادیم، اؤزوم یازیب، اؤزومو یامسیلادیم. هئچ بیر اؤرنه­ییم ده اولمادی.

باشقا یازیچیلار و صنعتکارلارلا هئچ بیر ایلگیم اولمادان یئنی بیر فضادا یئنی بیر رسم­لر و یازیلار یاراتدیم. اؤزومه مخصوص اولان یازیلار و رسملر. 30 یاشیمدا باشقا یازیچی­لارین یازیلارینی اوخویوب، اونلارلا تانیش اولدوم.

اومیدیم وار بوتون اوخوجولار هر یاشدا اولور اولسون منیم یازیلاریمدان لذت آپاریب و اؤز ایستکلرینی بورادا تاپسینلار. بو چوخ ماراقلی اولار ، منیم اوچون یوخ بلکه اوخوجولار اوچون.

ایسته­ییرم باشقالاریلا ایلگی­ده اولام آنجاق اوره­ییم ایسته­دیی کیمی»

شئل سیلوئر استایننین یازیلاریندا اولان گؤزللیک اؤزونه مخصوص اولان بیر خاراکتئر داشیییر. او دونیایا یئنی­دن باخیب، هر نه یی اؤزونه مخصوص اولان یئنی بیر باخیشلا یازماغا باشلاییر.

سیلوئر استاینین ان مشهور یازیلاری اوشاقلارا گؤره یازدیغی اثرلردی. او اوشاقلارا گؤره یازسا دا، یازیلارین هر بیر یاشدا اولان اوخوجو اوخویارکن لذت آپاریر. اونون یازیلاریندا اولان یئنی بیر فلسفی باخیش اونو باشقا یازیچیلارلا تام فرقلی گؤستریر.

سیلوئر استاین اؤزونو هئچ نه­یه باغلی بیلمه­ییب، هر ندن آزاد اولماغی ایسته­یرکن، اؤزونه مخصوص اولان یئنی بیر فورم یارادیر. ساده و ساتریک بیر دیل ایله اوخوجولارینین اوره­یینی اوولاییر. بو اووچو هرنه­یی دوزگون آنلاییب اوخوجولارینین یاشینا باخمایاراق اونلاری یازیلارینی اوخوماغا مجبور ائدیر. هر بیر یاشدا اولان اوخوجو شئل سیلوئر استاینین یازیلارینی اوخویوب اؤزونون سیماسینی اورادا گؤررکن لذت آپاریر.

سیلوئر استاین ساتریک و ساده سطیرلرله اؤز ایچینده اولان صداقتی و صمیمیتی اوخوجولارلا پایلاشیر و بونا گؤره اوخوجولار اؤزونو راحات حیس ائدیب اؤزونو اونونلا ایلگی­ده بیلیرلر. بو سیلوئر استاینین یازی اسلوبوندا اولان گوجونه قاییدیر. او اوخوجولاری اؤزلرینه قایتاریب اوخوجولاری یئنی­دن اؤزلرینی اوخوماغا مجبور ائدیر. بو مجبوریت زورلا یوخ بلکه صمیمیت و صداقت و ساده­لیکله اولور.

بورادا ان سئودییم شاعیلردن بیری اولان  شئل سیلوئر استاینین بعضی شعرلرینی چئویررکن اوخوجولارا یئنی بیر لذت باغیشلانسین دئیه اونلاری بو سطیرلری اوخوماغا دعوت ائدیرم.

   

1

گئجه قوشو بالاسی

 

چیغیردی قورخودان

گئجه قوشو بالاسی:

« قورخورام ایشیقدان

قارانلیغین کیلیدینی وورون یانسین»

  

 

 2

باش آغری

 

آدامین باشیندان

ایری ـ مویرو، تیکانلی، لومبه­لن لوت بور بوداقلی آغاج بیتسه

بؤیوک بیر باش آغری­دیر

آنجاق بیر آز دؤز

منی باهاردا گؤر

 

 

3

آغاج دلن

 

ان نیسگیللی گؤردویوم بیر شئی

نایلون بوداغین اوستونده اوتوران آغاج دلن ایدی

من باخارکن:

«یوخ یولداش داها آغاجلار دا

قدیمکی آغاجلار دئییللر» دئدی.

 

 

 4

باشلی آغا ایله پاپاقلی آغا

 

ایییرمی بیر پاپاغی وارییدی

پاپاقلی آغانین

هر بیری بیر جورا

آنجاق باشلی آغانین اییرمی باشی اولسایدی دا

یالنیز بیری اؤزونون ایدی

باشلی آغا هر واخت

پاپاقلی آغانی گؤرنده

پاپاغین آلیش وئریشیندن دانیشیردیلار

سونوندا پاپاقلی آغا

باشلی آغانین باشیندا اولان بیر پاپاغینی دا آلدی!

بئله بیر عجیبه حئکایه

 ائشیتمیشدینمی ایندی­ییه قدر؟

 

 

 5

بیر نفر گرک

 

بو اولدوزلارین اوستونه بیر نفر گرک دستمال چکمه­لی­دیر

توز تورپاق اوستلرینه قونوب.

بو اولدوزلارین اوستونه بیر نفر گرک دستمال چکمه­لی­دیر

قارتاللار، قوشلار

دنیز قوشلاری

هامیسی اولدوزلارین باتیق اولدوغوندان گیلئی­له­نیرلر

هامی یئنی اولدوزلار ایسته­ییر.

بیزیم کی پولوموز اؤده­مز

گؤتور دستمالینی لوطفن

قولتوغونا وور سو دولچاسینی

بو اولدوزلارین اوستونه بیر نفر گرک دستمال چکمه­لی­دیر

  

 

 6

چؤله چیخماق ایسته­میرم

 

یومورتانین ایچینده بیر جوجه­یم

آنجاق چیخماق ایسته­میرم چؤله چیخماق ایسته­میرم

تویوقلار یالواریرلار، خوروزلار یالواریرلار

آنجاق چیخماق ایسته­میرم چؤله چیخماق ایسته­میرم

او قدر موحاریبه­دن ائشیدیرم

او قدر هاوا بولانیقدیر

او قدر هامی چیغیر باغیر سالیر

طیاره­لر باغیریر

بوردا قالماغی سئویرم

بورداکی هم ایستی هم دینج بیر یئردیر

چیخماق ایسته­میرم چؤله چیخماق ایسته­میرم

  

 

 7

هئچ بیر فرقی یوخ

 

بیر دئو کیمی اولسام اگر

یا بیر خیردا بادام کیمی

چیراقلار سؤنن چاغی

هامی بیر بویدا اولور

 

پادشاه کیمی پوللو اولساق

یولچو کیمی کاسیبلاساق

چیراقلار سؤنن چاغی

هامی بیر سیرادا اولور

 

قارا، قیرمیزی، بنؤوشه

آغ، ساری، نارینجی

چیراق سؤنن چاغی

هامی بیر بویادا اولور

 

یاخش­سی اودور کی

چیراقلاری سؤندورسون

 بیزلره گؤره تانری

 

  

8

آغاج اوستونده ائو

 

آغاج اوستونده ائو، آزادلیق ائوی

سنینله منیم دینج ائویم

یارپاقلی بوداقلارین آراسینداکی ائو

دلی­لیک ائوی

 

خیبانداکی ائو، ساهمانلی تمیز ائو

ایچه­ری کئچنده باشماقلارینی تمیزله­مه­لی­سن

یوخ هئچ واخت سئومیرم

دور گئدک آغاج اوستونده­کی ائوه

 

 

9

کیم؟

 

کیم بوردان افغانیتانا قدر

بیر توپو شوتلایا بیلر

من ائله­یه بیلرم!

اوندا کی پولیسلر هامیسی قورخولاریندان اکیلمیشدیلر راسینداکی ائو

کیم خیابانداکی قافلانلارین قاباغیندا دایانا بیلر؟

من ائله­یه­ بیلدیم!

کیم گؤزلری شوعالارلا دولارکن گؤیه اوچسا دا، گؤوده­سینه هئچ بیر گولـله باتماز؟

من!

کیم بوتون گئجه­نی اوتوروب گولایار.

بلکه من!

 

 

 10

یاغیش

 

گؤزلریمی آچارکن

باخدیم یاغیشا

یاغیش باشیما تؤکولرکن

بئینیمه گیردی.

ایندی یاتاغیمدا یاتاندا

باشیمدا یاغیشین شالاب شولوب سسی

آددیملاییرام آستا آستا

یول گئدیرم یاواش یاواش

اللریمی ترپه­ده­بیلمیرم

یوخسا سو تؤکولر.

باغیشلایین بیر آز زایواخلادیم

باشیما یاغیش دولاندان بری چوخ ده­ییشمیشم.

 

  

 11

سنین یاشیندا اولاندا

 

عمیم دئدی:«سن نه جور گئدیرسن مدرسه­یه؟»

دئدیم: «اوتوبوسلا» عمیم گولرکن دئدی:

«سنین یاشیندا اولاندا

اون کیلومتر پیادا گئدیردیم»

 

عمیم سوروشدو:«سن نئچه کیلو گؤتوروب آپارا بیلرسن؟»

دئدیم: «بیر تای دویونو» عمیم گولرکن دئدی:

«سنین یاشیندا اولاندا من بیر واقونو چکیب، بیر اینه­یی قالدیریردیم»

 

عمیم دئدی: «ایندی­یه قدر نئچه دؤنه داوا ائدیبسن؟»

دئدیم:«ایکی دؤنه، هر ایکی­سیمنده ده دؤیولموشم»

عمیم دئدی:«سنین یاشیندا اولاندا،

هر گون داوا ائدیردیم ف هئچ کیمین الی ده منه دیمیردی»

عمیم دئدی: « نئچه یاشین وار سنین ؟»

دئدیم: «دوققوز ایل یاریم»

عمیم پوفله­ییب دئدی:«سنین یاشیندا اولاندا، منیم اون ایل یاشیم وارییدی»

 

 

12

تایی اولمایان بیر اؤلکه

 

تایی اولمایان بیر اؤلکه­یه گئدیرم

جنت گؤلونون قیراغیندا

خوشباختلیق داغلارینین او تاییندا

یاخشیلیق دره­سینده یئرله­شن.

دئییرلر گونشلی، سرین و یاشیل بیر اؤلکه­دیر

دئییرلر ملکلر اونو تیکیبلر.

شوعارلاری بودور: «یاخشی اولارکن یاخشیلیق ائت»

بیلیرم هئچ واخت بو اؤلکه­دن خوشوم گلمه­یه­جک.

 

  

13

مومیائی

 

توالئت کاغیذی ایله بوروندوم

آیاقدان باشا

آداملاری گولدورمک بهانه­سی ایله

تولئت کاغیذی ایله بوروندوم

دئدیم: «من مومیائی دئیه­جکلر حتمن»

توالئت کاغیذی ایله بوروندوم

آنجاق منه هامی گای دئدی

 

 

 14

دئییرلر من…

 

دئییلر بورنوم آتاما چکیب

گؤزلریم باباما

توکلریمی آناما

دییه­سن گؤتوم یالنیز تکجه بیر یئدیر کی

اؤزوموندور

 

  

 15

باغبان

 

سندن ایسته­دیک

سو وئره­سن چیچکلره

داها بئله دئمه­میشدیک

یاخشی بسدی

شالوارینین زیبینی چک

 

 

 

16

داش طیاره

 

داشدان دوزلتدیم بیر طیاره

هئچ واخت وطنیمدن چؤله چیخماغی اوره­ییم ایسته­مه­دی

 

 

 17

عجیبه قوش

 

قیشدا قوشلار گونئی­یه گئدیر

بو عجیبه قوش، قوزئی­یه گئدیر

قاناد چالیب، دیمدیکلرینی ترپه­دیر

باشینی دال قاباغا آپاریر سویوقدا.

دئییر: «ائله بیلمه­یین کی سویوغو،

قارلی یئری، توفانی، یا دا کی بوزو سئویرم.

یالینز بیر شئی­دن ائله بئله خوشوم گلیر

بو شهرین یالنیز تکجه قوشو من اولام.»

 

 

 18

دجل

 

آتام منه یوز تومنلیک کاغاذ پول وئردی

نییه کی من ان دجل اوغلو ایدیم

من ده اونو پاریلدایان ایکی ده­نه پارلدایان دمیر اییرمی بئش تومنلیکله ده­ییشدیم

نییه کی ایکی ده­نه بیر ده­نه پولدان چوخدو!

 

سونرا ایکی ده­نه او دمیر پولو آپاردیم دوستومون یانینا

اوچ ده­نه اون تومنلیک دمیر پول ایله ده­ییشدیم

حتمن عاغلی باشیندا یوخ ایدی

نییه کی اوچ ده­نه ایکی­ده­نه­ئن چوخدو

 

سونرا گئتدیم او کور آدامین یانینا

دؤرد ده­نه بئش تومنلیک وئردی عوضینه اوچ ده­نه اون تومنلیک وئردیم

بئچارانین گؤزو یوخویدو کی گؤرسون

دؤرد ده­نه اوچ ده­نه­دن چوخدو

 

بئش تومنلیکلری آپاردیم گؤیرچین ساتان

هیرامین یانینا

آخماق بئش ده­نه بیر تومنلیک وئردی منیم دؤرد ده­نه بئش تومنلییمه

التده بئش دؤردن چوخدو.

 

سونرا اونلاری آتاما گؤستردیم

یاناقلاری قیزاردی

گؤزلرینی باغلایی باشینی ترپتدی

دیلی توتولموشدو منیم بو قدر دجللییمدن!