مسجد سنگی شهر ترک

نگاهی بر تاریخچه مسجد سنگی ترک

مسجد سنگی ترک نمادی از معماری ایران است؛ این مسجد در 2۹ کیلومتری شمال شرقی میانه قرار دارد و بیش از ۶قرن است که تصویر زیبایی از معماری  را به نمایش گذاشته است. این مسجد که بیشتر آن با سنگ بنا شده است؛ 300متر زیر بنا دارد و در بخش جنوبی 4محراب سنگی دارد. محراب اصلی که بزرگتر و گنبد آن بلندتر از سایر گنبدهاست مُقرنس های (نقش و نگار)زیبا و ستون های سنگی قرمز با نقوش هندسی شکل دارد. در اطراف محراب اصلی دو محراب سنگی کوچک وجود دارد که طرح هر کدام متفاوت است. محراب چهارم مسجد نیز در پایین شبستان ودر ضلع غربی قرار دارد. سرستونها مُقرنس (نقش و نگار) شده هستند و فاصله پایه ستونها 2مترو60سانتی متر است و در گوشه شمال شمال شرقی مسجد نیز مناره ای سنگی بنا شده است. محقّقان رعایت تناسب؛ قطر ستون ها کشیدگی و فاصله آنها ازهم و روشنی فضا را در معماری ایران در مقایسه با معماری ملتهای دیگر از جمله در مصر و یونان بسیار ستوده اند و مسجد سنگی شهر ترک نمونه ای از این ویژگیهاست. شگفـتـیهای منحصر به فـردی و شیوه معماری و مصالح ساختمانی که در آن به کار رفته است باسـتان شناسان را به تحیر واداشته است ودر عین حال تاریخ درخشان هنر معماری اسلامی را در قرون گذشته به تماشای علاقمندان می گذارد.

نمای مسجد و نمای بیرونی آن همه یکپارچه از سنگ ساخته شده است کنده کاری های با شکوه و کتیبه های زیبـای آن به خط زیبای نستعلیق تزئین شده موضوع دیگری است که حکایـت از دقت؛نبـوغ و ظریفکاری معماران آن دوران دارد. همچنین محراب و ستــونهای این مسجـد بگـونه ای زیبا و حیرت انگیـز با سنگهای یکپارچه و قرمـز که هر بیننده ای را به تحیـر و تفکر وا می دارد. یکی از این ستونها که تفاوت اساسی با ستون های دیگر دارد نشان میدهد که این ستون بعدها به هنگام تعمیر بجای ستو اصلی به کار رفته است.این مسجد 10قسمت متمایز دارد ساختمان اصلی آن تمامآ از سنگ بنا شـده و شبستانهای آن بعدها با آجر ساخته شده است. در ضلع جنوبی این مسجد آرامگاهــی وجود دارد که منسـوب به بانـی یا معمـار مسجد می باشد تاریـخ بنای این مسجـد کهـن بر کسی آشکار نیست هیچ کتیبه ای نیز در مورد بانی آن نتـوانستـیـم  پیـدا کنیـم بعضـی ها  آن را به زمـان امـام حسـن (ع) نسبـت می دهند برخی دیگر زمان احـداث آن را در قر ششـم می داننـد و بعضـی ها معتقدند که این مسجد در قرن هشتم ودوران حکـومت خانان مغول به دسـت سلطان محمد خدابنده(اولجاتیو) بنا شده است.بردر دیـوارهـای سنگی این مسجـد تاریخـهای 1016و1282 قمـری بـه چشم می خـورد کـه تنـها نشـان معتـبر از تعمیـر این مسجـد در زمـان شـاه عبـاس  صفـوی و ناصـرالدین شاه قاجـار دارد . در کتیبـه دیگری که بر روی سنگـهـای مـیـان دو پنجـره قرار دارد اسـامی کار فرمـا; بانـی; کنـده کار و معمـار مسجد بـه تـرتـیـب: حاجــی مـراد ترکـی;عـباس کـربـلایی; محـمد صـادق تبـریـزی و عبدالوهاب به چشم می خورد.در حیاط این مسجد نیز حوضی به چشم می خورد که بنا به ضرورت محلی برای وضو گرفتن نماز گزاران بوده است.این مسجد در طول زمان بدفعات مورد مرمت  و بازسازی قرار گرفته است و اداره ای حفظ آثار باستانی استان آذربایجان شرقی وظیفه حفظ و مرمت آن را بر عهده گرفته است .شبستان مسجد به صورت مستطیل شـکل به ابعـاد 90/17* 5/21متـر است که از در ورودی که در شمال شرقی آن قرار دارد می توان وارد شبستان شد یک گنبـد بـزرگ بر فـراز جلـو خـان محراب و12گنبد کوچکتر بر روی ستونهای سنگی حجاری شده است .در گوشه جنـوب شرقی شبستان اتاق کوچکی به ابعاد 2۵ /2 *70 /2 وجــود دارد که به آرامگاه امامزاده و یا به قـولی مدفـن بانی بنا اختصاص داده شده است که به وسیلـه ی دو پنجـره مشبـک سنگی از شبستان و صحـننور میگیرد.