چرا رهبر انقلاب، نایب امام زمان (عج) هستند؟

 

اینکه گفته می شود ولی فقیه (امام خمینی یا آیت‌الله خامنه‌ای) نائب امام زمان هستند، مبتنی بر ادله ولایت فقیه در دیدگاه فقهاست؛ منظور نیابت عام است، نه نیابت خاص .بنا بر این اثبات نیابت ولی فقیه مبتنی بر اثبات ادله ولی فقیه است که در ذیل خواهد آمد.

اکثر فقها عقیده دارند که در زمان غیبت امام زمان(عج)، فقهای واجد شرایط، نائبان امام می‌باشند. برای اثبات آن به دلائل متعدد مانند روایات تمسک کرده‌اند. بر این اساس در عصر حاضر ایشان و دیگر فقیهان جامع الشرایط نائب عام امام زمان(عج) محسوب می‌شوند .

ولایت مطلقه فقیه به معنای این است که در زمان غیبت امام مهدی(عج)، فقیهان و اسلام شناسان با داشتن یک سری شرایط و ویژگی ها و لیاقت ها امور سیاسی و رهبری امت مسلمان را برعهده بگیرند. ولایت به معنای حکومت و تصدّی امر و سرپرستی و صاحب اختیاری کاری است .
غیر از دلایل عقلی بر اثبات ولایت فقیه ، در قرآن آیات متعددی یافت می شود که می توان از آن ها برای رهبری فقیه بر جامعه اسلامی استفاده کرد که به برخی اشاره می شود:

آیاتی که هرگونه حکم و داوری را که بر اساس قوانین الهی نباشد، کفر و فسق و ظلم معرفی می‏کند:
۱- «وَ مَن لَم یحکم بِما أَنزَلَ اللَّهُ فَأُولئِک هُمُ الکافِرُونَ؛ کسانی که به موجب آن چه خدا نازل کرده، داوری نکرده‏اند، آنان خود کافرانند»
۲- «وَ مَن لَم یحکم بِما أَنزَلَ اللَّهُ فَأُولئِک هُمُ الظَّالِمُونَ؛ کسانی که به موجب آن چه خدا نازل کرده، داوری نکرده‏اند، آنان ستمگرانند»
۳- «وَ مَن لَم یحکم بِما أَنزَلَ اللَّهُ فَأُولئِک هُمُ الفاسِقُونَ؛ کسانی که به آن چه خدا نازل کرده، حکم نکنند، آنان فاسق اند»

آیاتی که به حکمرانی و داوری بر اساس احکام الهی حکم می‏کند، مانند:
« فَاحکم بَینَهُم بِما أَنزَلَ اللَّهُ وَ لا تَتَّبِع أَهواءَهُم عَمَّا جاءَک مِنَ الحَقِّ؛ برای شان بر اساس آنچه خدا نازل کرده، حکم ‏کن و در برابر آنچه از حق بر تو نازل گشته، از خواسته‏های آنان پیروی مکن!»

آیاتی که هر گونه ولایت‏ پذیری غیر الهی را نفی می‏‌کند:
« اتَّبِعُوا ما أُنزِلَ إِلَیکم مِن رَبِّکم وَ لا تَتَّبِعُوا مِن دُونِهِ أَولِیاءَ قَلِیلاً ما تَذَکرُونَ؛ از چیزی که از طرف پروردگارتان بر شما نازل‏شده، پیروی کنید. از اولیا و سرپرستان دیگر جز او، پیروی نکنید، اما کم تر متذکر می‏شوید!»

دسته دیگر از آیات ضرورت اجرای احکام الهی در عصر غیبت را بیان می دارد. این احکام در آیات زیادی آمده است؛ مانند:

۱- اجرای حدود الهی که فقها در کتاب حدود به صورت مفصّل ذکر کرده‌اند.
۲- اجرای معروف ها و چیزهایی که در اسلام، انجام آن ها لازم و ضروری است.
۳- جلوگیری از منکرات و کارهایی که در اسلام حرام است؛ مانند: قماربازی، شراب‌خواری، رباخواری، رشوه‌خواری و …
۴- اجرای اقتصاد اسلامی. اسلام دارای اقتصاد است که با اجرای دقیق آن، ضمن تعدیل ثروت، عدالت اقتصادی نیز اجرا شده، به محرومان و نیازمندان رسیدگی می‌شود.

۵- حمایت و دفاع و کمک نسبت به مسلمانان و محرومان مظلوم جهان. اسلام افزون بر اصلاح مملکت اسلامی، حمایت از مسلمانان جهان در حد مقدور و با توجه و ملاحظه جهات مختلف را، لازم و ضروری می‌داند . این امر به صورت مطلوب با تشکیل حکومت دینی و اسلامی و حاکم بودن فردی آگاه و فقیه امکان‌پذیر است.
۶- اعتلا و تقویت اسلام در جهان به عنوان یک مکتب مترقی و سازنده، این امر نیز با تشکیل حکومت دینی محقق می‌شود.

اجرای آن ها، بدون تأسیس حکومت دینی ممکن نیست. این بخش از احکام بسیار گسترده و چندین برابر احکام عبادی فردی است.

* مبنای ولایت فقیه در روایات

تعداد روایاتی که برای اثبات ولایت فقیه، مورد استدلال قرار گرفته اند و مباحث مربوط به آن ها، به اندازه ای است که نیازمند تدوین کتاب و یا مقاله ای گسترده است. در این مجال، امکان پرداختن به این مبحث وسیع وجود ندارد. تنها برای آشنایی کلّی با برخی ، نخست تعدادی را به صورت مختصر نقل می کنیم :

۱- در روایات زیادی، از جمله روایت صحیح ابوالبختری از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است:
«العلماءُ ورثهُ الانبیاء؛ علما وارثان انبیا و پیامبران الهی هستند»

۲- در روایت معتبری، سکونی از امام صادق و ایشان از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) روایت می کنند:

«الفُقَهاءُ اُمناءُ الرُّسُلِ مالَم یَدخُلُوا فی الدُّنیا؛ فقیهان تا زمانی که دنیا زده نشده اند، امین و مورد اعتماد پیامبران هستند»

۳- شیخ صدوق، با سندهای متعدّد، از امیرمؤمنان، از پیامبر نقل می کند:
سه بار فرمودند: «اللّهم ارحَم خُلفایی؛ خدایا جانشینان مرا مورد رحمت خود قرار ده!» ؛ پرسیدند : جانشینان شما چه کسانی هستند؟ فرمودند:

«اَلَّذینَ یَأتُونَ بَعدی وَ یَروُونَ حَدیثی وَ سُنَّتی؛ کسانی که بعد از من می آیند، حدیث مرا روایت می کنند و سنّت مرا به مردم می رسانند»

۴- شیخ کلینی، از امام هفتم (علیه السلام) نقل کرده است که در قسمتی از سخنان خود درباره منزلت دانشمندان دینی فرمود:

«الفُقَهاءُ حُصُونُ الاِسلامِ کَحِصنِ سُورِ المَدینَهِ لَها؛ فقیهان دژهای مستحکم اسلام هستند، همچون دژهای شهر که حفاظت از آن را بر عهده دارند»
۵- از امام صادق نقل شده است:

«المُلُوکُ حُکّامٌ عَلَی النّاسِ وَ العُلَماءُ حُکّامٌ عَلی المُلُوکِ؛ پادشاهان حاکم بر مردم اند و علما بر پادشاهان حاکم اند»

۶- شیخ صدوق، توقیع شریفی را از امام زمان نقل می کند؛ در آن توقیع، حضرت نگاشته‌اند:
« و اَمّا الحَوادِثُ الواقِعَهُ فَارُجِعُوا فیها اِلی رُواهِ اَحادیثِنا فَأِنَّهُم حُجَّتی عَلَیکُم وَاَنَا حُجَّهُ اللّهِ عَلَیهِم…؛ امّا حوادث جدیدی که اتفاق می افتد، درباره آن ها به راویان حدیث ما رجوع کنید! زیرا آن ها حجّت من بر شمایند و من حجت خدا بر آن ها هستیم»

۷- در روایت مشهور ابو خدیجه از امام صادق نقل شده است:
«اُنظُرُوا اِلی رَجُل مِنکُم یَعلَمُ شَیئاً مِن قَضایانا، فَاجعَلُوُهُ بَینَکُم فَاِنّی قَد جَعَلتُهُ قاضِیاً، فَتَحاکَمُوا اِلَیهِ؛ میان دوستان خود، کسی را که با احکام ما آشناست، پیدا کنید . او را میان خود (حاکم) قرار دهید، چون من او را قاضی قرار داده ام ؛ پس برای رفع اختلاف به او مراجعه کنید!»

۸- در مقبوله عمر بن حنظله، نقل شده است :

از امام ششم پرسیدم: در صورتی که دو تن از دوستان و یاران شما در مسئله ای مثل: ارث یا دِین، اختلاف داشتند، آیا می توانند برای داوری به حاکم و قاضی دستگاه خلافت رجوع کنند؟ فرمود: نزاع را نزد طاغوت مطرح کرده اند . هر آن چه که به نفع آنان حکم کند، هرچند حق مسلّم شان باشد، حرام است ! زیرا حقّ خود را با حکم طاغوت ستانده اند، درحالی که، خداوند در قرآن کریم، فرمان داده است که به طاغوت کفر ورزند. پرسیدم: پس چه کنند؟

فرمود: «یُنظُرانِ اِلی مَن کانَ مِنکُم، قَد رَوی حَدیثِنا وَ نَظَرَ فی حَلالِنا وَ حَرامِنا وَ عَرَفَ اَحکامَنا فَلیَرضُوا بِهِ حَکَماً فَاِنّی قَد جَعَلتُهُ عَلَیکُم حاکِماً، فَاِذا حَکَمَ بِحُکمِنا فَلَم یَقبَلهُ مِنهُ، فَاِنَّما بِحُکمِ اللّهِ استَخَّفَ وَ عَلَینا رَدَّ وَ الرّادُّ عَلَینا اَلرّادُّ عَلَی اللّهِ فَهُوَ عَلی حَدِّ الشِّرکِ بِاللّهِ؛ از میان خود کسی را پیدا کنند که راوی حدیث ماست. در حلال و حرام، صاحب نظر است، حکم خود را به او واگذار کنند، تا میان ایشان داوری نماید! چرا که من، چنین شخصی را بر شما حاکم قرار داده ام . هرگاه او به حکم ما داوری نمود و حکم او پذیرفته نشد، یقیناً حکم خداوند را کوچک شمرده و ما را انکار کرده اند . کسی که ما را انکار کند و نپذیرد ،خدا را انکار کرده ، و این در حدّ شرکِ به خداست».

۹- در کتاب تحف العقول، روایتی طولانی از، امام حسین نقل است که فرموده:

« … مَجاری الاُمُورِ وَ الاَحکامِ عَلی اَیدِی العُلَماءِ بِاللهِ اَلاُمَناءِ عَلی حَلالِهِ وَ حَرامِهِ…؛ ... مجاری امور و حکم ها در دست عالمان به خدا و امینانِ بر حلال و حرام الهی است…».