کفش کوه

کفش کوه

کفش مهم‌ترين وسيله يک کوهنورد است. به موازات رشد و گسترش تمام ملزومات کوهنوردي، کفش نيز ساليان گذشته به دليل اهميت بسيار دستخوش تغييرات قابل توجهي شده است. به طوري که اگر يکي از کفش‌هاي مدرن امروزي را بهترين کفش بيست سال گذشته مقايسه کنيم متوجه اين فاصله بسيار زياد خواهيم شد.

از قديم معروف بوده است که پا، قلب دوم انسان و مخصوصا کوهنوردان است. بنابراين کفش که محافظ پا ست از مهمترين وسايل و پوشاک کوهنوردي به شمار مي‌رود. کفش‌هاي قديم از چرم ساخته مي‌شد که بنا به شرايط مورد استفاده ضخامت و تعداد لايه‌هاي چرم متفاوت بود. يکي از اشکالات کفش‌هاي چرمي زمستاني وزن بالاي آنها بود که با اختراع لايه‌ها و پارچه‌هاي جديد با عناوين گورتکس، سيمپاتکس و تينسوليت تا حدي اين نقيصه جبران گرديده است. لايه گورتکس که در انواع پوشاک زمستاني کوهنوردي نيز به کار مي‌رود داراي خاصيت يک طرفه بودن است. يعني تنها از يک طرف کاملا ضد آب و باد است و در نتيجه از داخل بخار و گرماي ناشي از تعرق و فعاليت را بخارج مي‌فرستد و از خيس شدن پوشاک زير و سرمازدگي جلوگيري مي‌کند. لايه سيمپاتکس نيز مانند گورتکس ضد آب و ضد باد و داراي قابليت تنفسي است. لايه تينسوليت نيز گرمازا بوده و در کفش‌هاي زمستاني و سنگين به کار مي‌رود. زيره کفش کوهنوردي نيز از لايه‌هاي مخصوصي ساخته مي‌شود که معروف‌ترين آن ويبرام ايتاليا است. همچنين اخيرا لايه‌اي شوک‌گير نيز ساخته شده که فشار ضربه‌هاي وارده به کف پا را کاسته و پا ديرتر خسته مي‌شود و در سرازيري زانوها کمتر آسيب مي‌بيند.

با توجه به پيشرفت‌هايي که در زمينه ساخت کفش‌هاي کوهنوردي به دست آمده و به برخي از آنها در بالا اشاره شد، امروزه براي هر نوع برنامه کوهنوردي و براي هر فصل و منطقه کفش خاصي ساخته شده و مورد استفاده قرار مي‌گيرد و ديگر عنوان کفش‌هاي چهار فصل يا همه کاره دور از ذهن مي‌باشد. به عنوان مثال در کفش‌هاي مخصوص سنگنوردي نوع کفش براي مرد و زن و همچنين بسته به جنس و نوع سنگ متفاوت مي‌باشد.

بطور کل مي‌توان کفش‌ها را به ۶ دسته بزرگ به شرح زير تقسيم کرد:

کفش صعودهاي هيماليايي كه دوپوش يا سه‌پوش هستند. نوع دوپوش از يک کفش کوچک و تنگ مثل کفش رشته کشتي که به جاي بند داراي چسبک است تشکيل مي‌شود و اين کفش درون کفش اصلي که بزرگتر است قرار مي‌گيرد. مي‌توان شب در داخل چادر و کيسه خواب کفش بيروني را از پا درآورد و از پوش داخلي به عنوان جوراب و يا کفش داخل چادر استفاده کرد. در نوع سه‌پوش علاوه بر اين دو کفش يک لايه گتر بلند نيز بر روي کفش قرار مي‌گيرد که به دور کفش دوخته شده و تمام رويه و اطراف کفش را در بر مي‌گيرد. پوش دوم کفش يا از جنس چرم است و يا از جنس فايبرگلاس که نوع اخير شبيه کفش‌هاي اسکي است.

كفش كوهنوري سنگين در صعودهاي بلند زمستاني مانند ارتفاعات ايران به کار مي‌روند و داراي يک يا چند لايه فوق‌الذکر مي‌باشند و قابليت نصب کرامپون را هم دارند.

كفش كوهنوردي يا کفش نيمه سنگين که براي سه فصل اول سال مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

كفش كوهپيمايي يا تركينك کفش‌هايي سبک است و براي صعودهاي يک روزه يا چند روزه سبک و کم ارتفاع به کار مي‌رود.

كفش راهپيمايي براي مسيرهاي ساده و کفي استفاده مي‌شود. شبيه کفش‌هاي معمولي ورزشي و يا اسپرتکس‌هاي معروف مي‌باشند.

كفش سنگنوردي يا کتان سنگ جهت صعودهاي داخل سالن و يا سنگنوردي طبيعي به کار مي‌رود.

نکات:

بعد از هر برنامه کفش را کاملا تميز کرده و داخل آن را با روزنامه پر کنيد تا هم رطوبت آن گرفته شود و هم حالت و فرم خود را حفظ کند.

هيچگاه کفش خيس را براي خشك شدن در برابر حرارت مستقيم مثل آفتاب و آتش قرار ندهيد.

اول فصل زمستان کفش چرمي را کاملا با پيه شتر و يا گوسفند چرب کنيد و محل دوخت‌ها را نيز با موم عسل بپوشانيد تا آب وارد کفش نشود. هنگام شب خوابي در برنامه زمستاني کفش‌ها را با روزنامه پر کرده و داخل يک کيسه نايلني قرار داده و در انتهاي کيسه خواب قرار دهید تا يخ نزند. در غير اينصورت صبح روز بعد به پا کردن کفشي مانند آهن غير ممکن است.

یک جفت كفش مناسب امكان اجراي تكنيك‌هاي ظريف و حركات متناسب را فراهم آورده و همزمان سلامت پا و بدن كوهنورد را نيز تضمين مي كند.

بدون ترديد بسياري از آسيب‌هاي ورزشي دشوار وقت‌گير و پر هزينه است و در بسياري از موارد برگشت به سلامت كامل تحقق نمي‌يابد. اين واقعيت اهميت پيشگيري از بروز آسيب‌هاي ورزشي را به خوبي آشكار مي‌سازد. در ورزش كوهنوردي شايع‌ترين آسيب‌هاي ورزشي، صدمات اندام‌هاي تحتاني و ناحيه كمر هستند. مفاصل زانو و مچ پا در اندام تحتاني بسيار حساس و آسيب‌پذير هستند و نياز به توجه خاص دارند. ماهيت ورزش كوهنوردي وارد آمدن نيروهاي مختلف در جهان و بردارهاي گوناگون در زواياي متغير مفاصل بدن از اندام تحتاني به بالاست. كنترل نيروهاي كه بدين شكل در طي راهپيمايي و كوهنوردي به اندامهاي بدن وارد مي‌شوند نياز به درك صحيحي از بيومكانيك بدن دارد و البته طرح اين مسئله از حوصله اين بحث خارج است.

نتيجه كلي آنكه براي پيشگيري از آسيبهاي ورزش كوهنوردي در وهله اول نخست به سلامت و بهداشت پا توجه نمود و در اين بين اهميت كفش مناسب و تاثير آن بر سلامت بدن به وضوح قابل درك است.

با تكنيكي شدن روز افزون ورزشها الزاما در تجهيزات و لوازم خاص آن رشته نيز همگام با نيازهاي ورزشكاران تغييراتي ايجاد مي‌گردد تا بهترين نتايج در مطمئن‌ترين شرايط به دست آيند.

يك جفت كفش مناسب امكان اجراي تكنيك‌هاي ظريف و حركات متناسب و موزون را فراهم آورده و همزمان سلامت پا و بدن كوهنورد را نيز تضمين مي‌كند.

امروزه با بهره‌گيري از تكنولوژي جديد تهيه و توليد كفش‌هاي كوهنوردي و سنگنوردي از چنان طيف گستردهاي برخوردار است كه هر كوهنورد براي هر منظور و مقصد و اجراي هر تكنيك مي‌تواند كفش مورد نظر او خواهد بود و در اين مرحله شرط اساسي دقت خود کوهنورد است.

اگر كوهنورد شرايط تخصصي يا حرفه‌اي خود را از لحاظ مسير صعود طول مسير آهكي، شني يا سنگي بودن مسير شرايط اقليمي عوامل موثر خاكي و اجراي فنون لازمه در هر مسير را بررسي كرده و در نظر داشته باشد راحت‌تر می‌تواند كفش خود را با توجه به نيازهايش تهيه نمايد. در ادامه اين مقاله صرفا به ويژگي‌هاي كفش و مسايلي اشاره مي‌شود كه كوهنورد براي انتخاب كفش بايد آنها را مد نظر قرار دهد.

كفش كوهنوردي از يك رويه پلاستيكي و يك لايه داخلي گرم كننده تشكيل شده‌اند كه اين كفش‌ها اصولا براي كوهنوردي‌هاي طولاني و يخ‌نوردي‌هاي جدي طراحي شدند ولي پس از آن در ميان علاقمندان به صعود در برف و يخ محبوبيت پيدا كرد. رويه پلاستيكي اين كفش‌ها معمولا از پلاستيك سخت تشكيل شده است كه مناسب بستن كرامپون و يا زير كفشي براي روي برف است. چرا كه شما مي‌توانيد بندهاي كرامپون را هر چه قدر كه مي‌خواهيد بكشيد و سفت كنيد و بدون اينكه فشاري به پاهاي خود بياوريد. اين كفش‌ها براي ايستادن روي لبه‌ها و ضربه زدن با پا مناسب هستند. از آنجا كه اين كفش‌ها واقعاً ضد آب هستند بنابراين براي شرايط سخت و رطوبتي بسيار مناسب هستند. پوش دروني پا را كاملا گرم و جدا از برف و آب نگه مي‌دارد. در جان‌پناه‌ها مي‌توان پوش داخلي را بيرون آورد تا نم حاصل از عرق پا زودتر خشك شود. متاسفانه عواملي مثل سفتي و ضد آب بودن و گرم بودن كه باعث استفاده ايده‌آل از اين كفش‌ها بر روي برف و يخ مي‌شوند در استفاده از اين كفش‌ها بر روي مسيرهاي پاكوب نكات ضعيف و كم اهميتي هستند.

انتخاب درست يك كفش كوهنوردي

سفتي يك كفش روي فني بودن آن هم تاثير مي‌گذارد كه لبه‌هاي سفت‌تر باعث ايستادن بهتر روي گيره‌ها مي‌شوند.

طرح آج كفش‌هاي كوهنوردي و كوهپيمايي:

يكي از اصلي‌ترين و مهم‌ترين تجهيزاتي است كه در كوهنوردي از آن استفاده مي‌شود، و بايد در نهايت دقت انتخاب شود. شرايط يك كفش خوب سبكي، مقاوم بودن و حفظ پا در مقابل عواملي چون دما، رطوبت و فشار ناهمواري‌ها مي‌باشد و داراي زيره محكم ويبرام باشد.

پاها مهم‌ترين عضو در كوهنوردي مي‌باشند، زيرا تمامي فشار كوهنوردي به پاها وارد مي‌شود. از همين رو بايد قبلا پاها را براي كاري كه مي‌خواهد انجام دهد آماده كند. پادرد، تاول، ميخچه و سرمازدگي پا خيلي سريع مي‌تواند يك برنامه لذت‌بخش را به يك ناراحتي و راه‌ماندگي دردناك تبديل كند. براي مقابله با اين حالت هيچ راهي جز آماده‌سازي وجود ندارد.

كفش ورزشي به ويژه كوهنوردي از عوامل مهم و اساسي در بهبود كيفيت و نحوه انجام برنامه مي‌باشد. در برخي موارد علت بروز حوادث ناگوار در كوه نتيجه استفاده نكردن از كفش مناسب كوه است. كفش كوه نامناسب تا كنون باعث بروز پيش‌‌آمد‌هاي ناگوار و حتي به قيمت جان كوهنورد شده. خيلي ديده شده است كه افراد با كفش نامناسب به كوه مي‌آيند و قبل از لذت بردن از طبيعت با پاهاي آسيب ديده به منزل برمي‌گردند.

بايد قبل از اجراي برنامه از انتخاب صحيح كفش براي آن برنامه اطمينان حاصل كنيد و از افراد باتجربه كمك بگيريد. سلامت و زندگي كوهنورد در بسياري از موارد به طور مستقيم به كيفيت و كارائي كفش بستگي دارد.

اندازه كفش كوهنوردي:

اندازه كفش كوه براي راحتي بايد به گونه‌اي باشد كه كوهنورد بتواند ساعت‌ها كفش را به راحتي و آساني بپوشد. اندازه كفش مناسب تنها با پوشيدن و راه رفتن مشخص مي‌شود.

در اين حالت نبايد هيچ گونه فشاري بر انگشتان و به‌ويژه در اطراف و گوشه‌هاي پا وارد شود. كفش نه بايد آن قدر تنگ باشد كه جريان خون كند شود و نه آن قدر گشاد كه از فرمان كوهنورد خارج شود. كفش تنگ موجب بروز ناراحتي و تغيير شكل پا و محدوديت در حركات كوهنورد و باعث ايجاد زخم‌هاي دردناك و ميخچه و نارسائي گردش خون، درد و خشكي شده و همچنين به بروز سرمازدگي كمك مي‌كند. كفش گشاد و بزرگ به اندازه كفش كوچك مي‌تواند ايجاد ناراحتي كند چرا كه پا در داخل آن مي‌لغزد و ايجاد اصطكاك مي‌كند و در نتيجه آن اصطكاك موجب بروز ميخچه مي‌شود.

جلوي كفش بايد به اندازه كافي پهن باشد تا انگشتان پا داخل آن حركت كند. هنگام خريد كفش بايد جورابي را بپوشيد كه هنگام اجراي برنامه از آن استفاده مي‌كنيد. كفش از مدلي انتخاب شود كه مورد علاقه فرد مي‌باشد چرا كه مي‌خواهيد به طور مرتب بپوشيد.

به‌طور كلي براي كفش دقت كنيد تا اندازه آن ۱ نمره از پاي شما بزرگتر باشد و اين فضا را توسط جوراب پر كنيد، هيچگاه براي اولين بار كفش نو را در يك برنامه سنگين استفاده نكنيد.

انواع كفش‌هاي كوهپيمايي:

كفش هاي چرمي: عاملي كه بعضي از كوهنوردان كفش هاي چرمي را ترجيح مي‌دهند امكانات چند منظوره آنهاست. يك كفش كوهپيمايي بايد فصل مشتركي از سفتي و سر سختي در برخورد به سنگ‌ها محكم بودن در هنگام ضربه زدن به برف و يا زماني كه كرامپون به پا داريد وراحتي كامل در طول صعود باشد. در يك روزه ممكن است كه كفش‌ها با چيزهاي مثل گل و پاكوب و جريانات اب و علف‌ها و سنگ‌ريزه‌ها و برف سفت و صخره هاي با شيب تند و يخ در حال مبارزه و تماس باشند. »

مشخصات اكثر كفش‌هاي چرمي:

* ساق بلند جهت محافظت و محكم نگهداشتن مچ پا در زمين هاي سفت

* تخت ويبرام كه روي مسيرهاي لغزنده (برفي) توليد استحكاك مي‌كند

* لايه‌اي مابين تخت و قسمت روكش

* يك لايه نسبتا سفت از جنس پلاستيك يا فلز كه در تخت كفش قرار دارد

* يك زبانه روي كفش و در قسمت زير بند كه باعث عدم ورود برف به درون كفش مي‌شود

* دو يا سه لايه چرم در قسمت انگشتان و يا پاشنه پا كه باعث محافظت انگشتان و استحكام كفش مي‌گردد * قسمت رويه كه خيلي عريض باز می‌شود و حتي در حالت‌هاي يخ زده هم مي‌توان كفش را از پا در آورد »

كفش هاي الياف مصنوعي :پيشرفت در فن اوري باعث شده است كه بخشي از رويه چرمي كفش ها ازپارچه هاي الياف مصنوعي پوشيده شده باشد و بعضي از اين كفش ها مناسب فعاليت هاي كوهنوردي هستند و از لحاظ ساختاري مانند كفش هاي چرمي هستند و اغلب اين كفش ها بيشتر مناسب راه رفتن روي مسير هاي پاكوب هستن. 

مزيت هاي كفش هاي الياف مصنوعي :

1. وزن كمتر

2. راحتي بيشتر و زمان كمتر براي جا باز كردن يا اب بندي شدن

3. قيمت پايين تر 

امتيازات منفي كفش هاي الياف مصنوعي نسبت به كفش هاي چرمي :

1. ثبات كمتر روي مسير ها

2. قابليت ضد اب كمتر

3. استحكام و دوام كمتر

4. سفتي و سختي كمتر در هنگام ضربه زدن با پا در برف هنگامي كه كرامپون به پا داريد

اندازه مناسب كفش در هنگام خريد :

جهت امتحان كفش كوهنوردي در فروشگاه يك جفت جوراب از نوعي كه در فعاليت هاي خود به پا مي كنيد همراه داشته باشيد. پاي بسياري از افراد در طول روز باد مي كند بنابراين خريد خود را در بعدازظهر يا غروب كه پا در بزرگترين اندازه خود است انجام دهيد. 

استفاده از كفي كفش :

انداختن كفي اضافه در كفش باعث ايجاد عايق اضافه و سطح اتكاء بهتري مي شود. كفي ها مصنوعي قابليت جذبرطوبت را ندارند و زماني كه خيس شوند از اب اشباع نمي شوند و تركيبي منبسط دارند كه به تهويه پا كمك مي كند. كفي هايي كه از چرم و يا پوست بره درست شده اند همگي قابليت جذب رطوبت را دارند و در هنگام خشك كردن پا بايد انها را بيرون در اورد.

کفش در تمام رشته هاي کوهنوردي، يخ نوردي، سنگ نوردي، جنگل پيمائي، کوهپيمائي سبک و سنگ نوردي سالني بدون ترديد اولين و مهمترين وسيله بحساب مي آيد.

براي يک کوهنورد به دليل ذات پيمايش، اولين نکته راحتي پا و در مرحله بعد قابليت فني براي منظور و هدف در درجه اهميت قرار مي گيرد و بر خلاف گذشته امروزه ديگر به دوام يک کفش اهميت چنداني داده نمي شود بلکه به راحتي و قابليت هاي فني آن بيشتر توجه مي شود.

براي توليد کفش، چرم همواره مورد توجه انسان قرار داشته و اينک نيز همچنان جايگاه خود را حفظ نموده است. اما بدليل دستيابي به تکنولوژي مدرن، امروزه از لايه هاي جايگزين ديگري نيز در ساخت کفش سود مي برند. پس از انقلاب خيره کننده اي که پروفسور ويليام الگور (W.L Gore) با ساخت لايه اي که به احترام نام او بعد ها لايه هاي گورتکس ناميده شده به راه انداخت، ابتدا پوشاک هاي مختلف از اين محصول به بازار آمد و طي چند سال اصلاحاتي که در توليد آن به عمل آوردند موجب شد که از اين لايه ها براي کفش نيز استفاده شود. از لايه هاي ديگري که طي ساليان اخير در توليد کفش به کار رفته است مي توان به sympatex با قابليت تنفسي و ضد آب و باد بودن آن اشاره کرد، که درست مانند گورتکس عمل مي کند. همچنين لايه گرما زاي Thinsulate در ساخت کفش هاي زمستاني و قوي استفاده مي شود. استفاده از اين لايه تحولي اساسي در توليد کفش ها ايجاد کرد. به اين که چرم نقش کمرنگ تري را ايفا مي کند. در عين حال قابليت تنفس پا نيز مورد نظر قرار گرفت. همچنين اين موضوع به توليد کفش هاي سبک تر نيز بسيار کمک کرد. امروزه کفش هايي توليد مي شود که يک لنگه آن با ساق بلند در سايز 43 با 625 گرم وزن از کارايي نسبتا قابل توجهي برخوردارند. اين تنوع توليد و ساخت کفش ها همچنين ارتباط کاملا تنگاتنگي با نوع نياز هاي مختلف انسان داشته و دارد. امروزه در کوهنوردي صحبت از کفشي که بتوان از آن در برنامه هاي مختلف بهره مند شد کاملا بيهوده است و بايد براي هر برنامه خاص کوهنوردي کفش مخصوص آن را تهيه کرد.

گاهي اوقات در بين کوهنوردان صحبت از کفش هاي 4 فصل به ميان مي آيد به کار بردن عبارت 4 فصل براي يک کفش بدين معني است که آن را مي توان در تابستان به دليل عدم تعرق پا و در زمستان از قابليت ضد آب و باد بودن آن استفاده کرد. اين مفهوم استفاده عمومي کفش است و کاربرد تخصصي ندارد بديهي است کفشي که براي زمستان استفاده مي شود قابليت هاي خاص خود را دارد و کفشي که در تابستان استفاده مي شود، کاملا با آن متفاوت است و نبايد انتظار چند منظوره از يک کفش داشت.

امروزه در توليد کفش به صورت تخصصي در حدي توجه مي شود که کفش هاي مخصوص بانوان به صورت مجزا توليد عرضه مي شود.

براي تهيه کفش بايد به کارايي خاص آن توجه داشت. کفش ها را براساس قابليت و کارايي تقسيم بندي مي کنند، که اين نوع تقسيم بندي از جانب کليه کمپاني هاي توليد کننده کفش براي معرفي توليدات خود، هر ساله مورد توجه قرار مي گيرد:

1. کفش صعود هاي هيماليائي (Expedition) اين بخش شامل کفش هاي 3 پوش و 2 پوش است که بيشتر کاربرد زمستاني دارد.

2. کفش کوهنوردي سنگين (High Mountain) اين بخش شامل کفش هاي سنگين و بسيار قوي کوهنوردي است که تمام آن ها قابليت نصب گرامپون را دارند و برخي به دليل ويژگي لايه هاي مصرف شده در توليد آن ها قابل استفاده در صعود هاي بلند زمستاني نيز مي باشد.

3. کفش کوهنوردي (Mountaineering) اين بخش شامل کفش هاي نيمه سنگين کوهنوردي است. براي صعود هاي چند روزه در 3 فصل قابل استفاده است و برخي از آن ها که لايه گورتکس يا سيمپاتکس دارند براي صعود زمستاني کاملا سبک کاربرد دارند.

4.کفش کوهپيمائي ( Trekking) شامل کفش هاي سبک کوهپيمائي است و از آن ها بايد در حد صعود هاي يک روزه انتظار داشت و به دليل داشتن دوخت در روي کفش نبايد از آن ها در مسير هاي سنگ لاخي يا فرود از شن اسکي استفاده کرد.

5 .کفش هاي راهپيمائي Walking شامل کفش هايي است که در مسير هاي ساده قابل استفاده بوده و عموما در کفه آن از شکوک گير استفاده شده است. 6 . کفش سنگ نوردي (Climbing) اين کفش ها که اصطلاحا کتاني سنگ نيز ناميده مي شودند کفش هايي است که فقط براي صعود هاي سالني و يا ديواره‌هاي سالني استفاده مي شود.