یولداش و یول

یول و یولداش

یول دئدیییمیزده؛ شوسا، قیرتؤکولموش، تورپاقلی یوخسا تیللی-داشلی بیر اوزون و قیسا قاییریلمیش (اینسان دوزه‌لتمیش) نسنه‌دن دانیشمیریق. اینسان گوندن‌گونه چوخلو یول‌لار آراسیندان چوخلو یول‌لارین سئچمه‌سینه مجبوردور. بو هر زامان اینسان اوغلونو سیخینتی‌یا قویور؛ دوغرو-ایچین، دوز – یالان، ساغ-سول، اوزون-قیسا و بو کیمی قاورام‌لارین آراسیندا چابالامایا ایسه دوشونمه‌یه سوروکله‌ییر.

هر حال‌دا یولون دوشونجه‌وی بیر ساحه‌سی‌ده واردیر. یعنی یول دوشونجه‌ آلانیندا‌دا آراشدیریلیر. دوشونورلره گؤره، دوشونجه‌ده سئچیلمیش و اینانیلمیش یول، بیر سویوت تئرمین‌دیر (اینتیزاعی‌دیر). بو اینتیزاعی یول یالان آنلامینا گلمیر؛ ترسینه، بیر دوغرو دوزگون آماج کیمی دوشونجه‌یه اوتورور.

«آزربایجانچیلیق» بیر یول‌دور. اوزون ایللر بویو آزربایجانچیلیق دالغین و آست‌دوشونجه‌لرده‌ یاشاسادا: نئچه کره بیر گئرچه‌یه چئوریلمیشدیر. بو یول آزربایجان میللتین تاریخسل ذئینینده، بایقین (آرشیو) حالدا قالیبدیر و بو گونوموزده اونون اویانیشینا تانیق (شاهید) اولموشوق.

آتالار دئمیشکن هر «یولا یولچو گره‌کلی‌دیر و یولچویا یولداش.» بو یازی‌ چالیشیر «یولچو» و «یولداش» قاورام‌لاری؛ یولچولوق ایچینده تارتیشیلسین. یالین (ساده) دئمکله؛ اؤزگونلوک (اصالت) یولا وئریلیر یوخسا یولچولارا!؟

یولچو و یولداش

هر یولون یولچوسو گره‌کیرسه؛ یولچویا یولداش گره‌کلی‌دیر. یولچو - یولداش قارشیلیقلی بیر ایلیشکی‌دیر. ایکی یولچو یبری‌بیرینه یولداش ساییلیرلار. یولداش‌لار اینسان‌اوغلو اولاراق اؤزلرینه اؤزگو (منحصر) دوشونجه‌لری، داورانیش‌لاری و باخیش‌لاری واردیر. ائله بوردا یولون بیر دوغال و یارانیشدان اولان اؤزه‌للییی اوزه چیخیر. یول «بیرلیک» یارادیر یولچولار آراسیندا. بیرلیک هم گوج‌دور هم حرکت‌ائتدیریجی. یول نه قدر اوزون، چتین، تیل‌تیل و گوجلو سونوجلو و سونسوز (دالی هدفلی)‌ گؤرونسه: کسین بیرله‌شدیریجی گوجو چوخدور و البت کی ایناملی یولچولار بئله‌نجی بیر یولا هر ندن‌دن چوخ لازیم‌دیرلار.

آراشدیرمالارا گؤره؛ ایران‌دا یاشایان خالقین چوخونلوغو؛ چئشیدلی روحسال – ذهنسئل خسته‌لیک‌لرله بولاشمیش‌لار و سونوج‌دا هر کیمسه‌ایله اوزاوزه اولاندا چئشیدلی خسته داورانیش‌لارلا اوزله‌شیریک. یعنی هر اینسان اؤز آچیشقاسی‌ایلا (پنجره‌سی‌ایله) یولا باخیب یولو خریطه‌لندیریر؛ یولو دوزه‌نه سالماغی دوشونور. یانلیش دوشونمه‌دن دئییم کی بو به‌یه‌ن (سلیقه) فرقلی‌لیییندن تام آیری‌دیر. بوردا خسته اینسانلار سؤز قونوسودورلار. «خسته‌لر باخیشی»، «خسته‌لر یولو» یارادار. خسته‌لر، یولو اوزادارلار؛ یولدان آزدیرارلار و چولادان قویو قازدیرارلار.

بو گونلر میللی حرکتین دوزگون و صداقتلی چالیشقانلارینین اؤنملی بیر گؤره‌لری خسته‌لری اینجیتمه‌دن ساخلاماق‌لاریلا یاناشی ساغالتماق و داورانیش‌لارینی آریندیرماق تکلیف ائتمه‌ بویونلارینا دوشوبدور. بو باخانلیق (نظارت) حرکت ایچینده گئنل اولاراق یاییملانمالیدیر.

باشقا بیر آچیدان؛ دوغرو دوزگون یولداشلار (اوخویون فیکیرداشلار) اوستون‌ده‌ده بوتونجول حسابلامالار: عاقیل‌دان اوزاق‌ ساییلیر. بعضا بیر سیرا میللتچی‌لر آدلیم بیر میللتچی‌یه حددن آرتیق گووه‌نیب؛ هر زامان او آدام حرکت‌دن قیراغا چکیلیر؛ یوخسا بیر یانلیش ایش گؤرورو؛ یوخسا مصلحت‌سیز سؤز دانیشیر؛ یولا یول گؤزو‌ایله باخمادان او آداما اوستونلوک وئریب؛ سوز او آدامین سؤزو؛ یول او آدامین یولو و او آدامین داورانیشینی باشقالارینا اؤرنک‌له‌ییرلر.

بو «یول میللت یولودور» دئیینلر؛ یولو بوگونکو میللته عایید گؤرمه‌لری یانلیش دوشونجه‌دیر. بو یول دوننیمیزی، بوگونوموزه و بوگونوموزو یارینلارا ساپلاییر. یول کیمسه‌ایله یوخسا قوروپ‌ایله تانینیلمیر و تانیملانمیر. کیمسه‌یه‌ده ( و هئچ قوروپادا) بو یولو سئچیب آیاق قویماغا کیمسه‌دن (هئچ قوروپ‌دان) چاغیریش گؤنده‌ریلمه‌ییبدیر.

کؤنوللو و ویجدانلی آدام‌لار یولداش کیمی بو یولا گیره‌جک‌لر؛ هر زامان‌دا ایسته‌سه‌لرسه کؤنوللو اولاراق دوروب یوخسا قیراغا چکیله‌‌جک‌لر؛ آنجاق کیمسه‌نین حاققی اولا بیلمز یولو اؤز یولو؛ اؤز بیلدییی کیمی  تانیتدیرسین.

منجه اؤزگونلوک یول‌ایله‌دیر و یول تام باغلی‌سیز بیر قاورام‌دیر. یولچو، یولداش و فیکیرداش کیمی گئرچک‌لر، یولا باغلی‌دیرلار و گؤره‌ولری یولو گئتمک؛ یولو گئنه‌لتمک؛ یولو سایخاشلاماق و داشلی یول‌‌للارا یولداشلیق ائتمک‌دیر.

بو یول تیل‌تیل دیر

داغا چیخماق چتین‌دیر

تورکجه‌دیر آنا دیلیمیز

دورودور؛ دیری‌دیر؛ دریندیر

                                      محمود اوجاقلو (تایماز)

                                     خزل آیی 1394