چند استفتاء از محضر آیت الله مکارم شیرازی درباره ی قائلین به وحدت وجود+چند لینک مفید

هر چند قبل ترها کمابیش مطالعات فلسفی و شاید هم عرفانی و اخلاقی داشته ام اما اطلاعات دقیقی از مسئله ی وحدت وجود نداشته ام و ندارم. الّا همان مختصری از کلیات بحث متواطی و مشکک که در منطق بحث می شود یا کلیات بحث تشکیک وجود و برخی مفاهیم دیگر که در کلیات فلسفه ی اسلامی موجود هست و امثالهم.

تا این که مطالب برخی دوستان در اکانت هایشان که شدیدا در این موضوع جبهه گیری کرده اند ذهن بنده را نیز مشوش کرد و برخی نقل قول ها از برخی بزرگان و معروفین باعث ناراحتی شدید این جانب شد که چطور این کلمات از دهان این بزرگواران خارج می شود و البته سعی کردم بنا را بر این بگذارم که یا این نقل ها کذب است و یا منظور ایشان چیز دیگری بوده که نتوانسته اند خوب بیان کنند و بر آن شدم تا اندکی بر اطلاعات خود در این باب بیفزایم و وظیفه ی شرعی خویش را در این رابطه بدانم.

بگذریم ، در هر صورت این چند استفتاء از حضرت آیت الله مکارم شیرازی که سایت ایشان نیز موجود است را نقل می کنم شاید که کمکی بکند زیرا معتقدم دوستان تقریبا تا جایی که من دیدم همگی در اظهار نظرهایشان گرفتار افراط و تفریط شده اند.والله تعالی اعلم.

1.لطفاً توضیح روشنی در مورد وحدت وجود بیان فرمایید؟

توضیح این که وحدت وجود گاه به معنای وحدت مفهوم وجود است که اشکالی ندارد و گاه به معنای وحدت حقیقت است مانند حقیقت نور آفتاب و نور چراغ که هر دو یک حقیقت است ولی مصداق متعدد است آن هم اشکالی ندارد و گاه به معنای وحدت مصداق وجود است به این معنا که در عالم هستی وجودی جز خدا نیست و همه چیز عین ذات اوست این سخن مستلزم کفر است و هیچ یک از فقها آن را قبول نکرده اند.

لینک اختصاصی استفتاء:

http://makarem.ir/Question/ViewQuestion.aspx?lid=0&mid=1107

2.وحدت وجود یعنی چه و معتقد به آن چه حکمی دارد؟

وحدت وجود معانی متعددی دارد ، آنچه به طور قطع باطل و به عقیده ی همه ی فقها موجب خروج از اسلام است این است که کسی معتقد باشد خداوند عین موجودات این جهان است و خالق و مخلوق و عابد و معبودی وجود ندارد همان طور که بهشت و دوزخ نیز عین وجود اوست ؛ و لازمه ی آن انکار بسیاری از مسلّمات دین است. هرگاه کسی ملتزم به لوازم آن بشود خارج از اسلام است و غالب فقهای معاصر ـ اعمّ از احیا و اموات (رضوان اللّه تعالی علیهم) این موضوع را پذیرفته و در حواشی عروة به آن اشاره کرده اند.

لینک اختصاصی استفتاء:

http://makarem.ir/Question/ViewQuestion.aspx?lid=0&mid=1106

3.بسیاری از بزرگان به وحدت وجود معتقد هستند، آیا طبق این مسأله احتیاطاً باید از این بزرگواران نیز اجتناب شود؟

هیچ یک از این بزرگواران (رضوان اللّه تعالی علیهم) قائل به وحدت وجود به معنای سوّم که در سؤال بالا آمد نبوده اند و هرکس چنین نسبتی به آن بزرگواران بدهد جسارت کرده است.

توضیح نگارنده ی مطلب:متاسفانه نه در کتاب استفتائات و نه در سایت رسمی ایشان متن این استفتاء به طور کامل درج نشده است که مخاطب بداند فرض سوم چه بوده است و شاید استفتاء بعدی اندکی کمک کند اما قدر متقین این است که بسیاری از بزرگانِ فعلی و پیشین که اسمائشان هم ممکن است سر زبان ها باشد ،به شکلی که درست است معقتد به وحدت وجود هستند نه شکلی که آنان را تا مرز کفر و نجس شدن ببرد! شایان ذکر است که وحدت وجود را حداقل چهار نوع می شود تفسیر کرد که وحدت شخصی وجود که همان مثال موج و دریاست یک فرضِ آنست که مسلّما غلط محض است و طبق فرمایش آیت الله مکارم شیرازی غالب فقهای معاصر بر غلط بودن آن متفقند.

لینک اختصاصی استفتاء:

http://makarem.ir/Question/ViewQuestion.aspx?lid=0&mid=1108

4. بنده از شاگردان حضرت استاد هستم ، در مورد وحدت وجود استفتائات را دیدم اما آنچه بسیار مهم است این است که در جواب ها حق مطلب اصلا ادا نشده است. وحدت مفهوم وجود که بحث اشتراک معنوی وجود است ، بحث وحدت حقیقت وجود که همان قول به تشکیک است و علامه طباطبایی در نهایه آن را منسوب به فهلویین کرده و قول حق شمرده است اما در رساله ی  محاکمات ایشان این قول را هم نپذیرفته و وحدت شخصی وجود چنانچه عرفا قائلند را پسندیده است. اما شق ثالث را که ایشان باطل دانسته چنین تقریر کرده اند یعنی قائل باشد جز خدا موجودی نیست و همه موجودات عین خدایند.
اول باید دانست لفظ عین اینجا به چه معناست؟ معنای عرفی؟ یا لغوی؟ یا چیز دیگر؟ و عین اصطلاحی است نزد اهل عرفان؟
نکته دوم اینکه عرفا معتقدند غیر از خداوند وجودی نیست و این کثرات را هم نفی نمی کنند اما قائلند اینها همه آیات حق اند، مظاهر حقند ، حق نما هستند. و جناب صدرالمتالهین هم این نظر را در جلد دوم اسفار پذیرفته است. و امثال امام خمینی و ... نظرشان چنین است. حال سوال اینکه این نوع وحدت وجود که از آن تعبیر به وحدت شخصی وجود می کنند چگونه است؟ آیا این نظر چه تفاوتی با آن نظر غلط و باطل دارد که احتیاط در اجتناب از قائلین به آنهاست؟ و آیا اینکه فرموده اند هیچ یک از بزرگان چنین عقیده ای ندارند یعنی عقیده غلط وحدت وجود را ، پس لطف فرمایند دو نفر از شاخصین نظر باطل را نام ببرند و برای اینکه تنش زا نباشد از گذشتگان دور باشد تا مشکلی پیش نیاید؟

البته اگر بخواهیم حق مطلب را درباره وحدت وجود ادا کنیم باید مقاله ای طولانی و حتی یک کتاب بنویسیم که استفتائات جای آن نیست و اگر کسانی اعتقاد به وجود خداوند و جهان ماده هر دو دارند و ماده را مظاهر وجود حق می دانند آنها قایل به وحدت وجود به معنی باطل نیستند.
اما کسانی که مثل آنچه در شرح قیصری بر فصوص آمده که موسی(ع) به هارون گفت: چرا نگذاشتی آنها گوساله را بپرستند یعنی گوساله هم عین خداست و بت پرستان از این جهت کارشان خلاف است که خدا را فقط در بت ها محدود می کنند و اگر همه چیز را عین خدا بدانند اشکالی ندارد؛ اعتقاد به وحدت وجودِ باطل دارند.

لینک اختصاصی استفتاء:

http://makarem.ir/Question/ViewQuestion.aspx?lid=0&mid=31601

توضیح نگارنده ی مطلب: البته در این استفتاء من متوجه نشدم که پرسشگر منظورشان از حضرت استاد کیست که فرموده اند من از شاگردان استاد هستم اما فروض قضیه و نکات آن را خوب اشاره کرده اند هر چند که تا تحقیق کافی نباشد نمی توان گفت مطالبی که پرسشگر مطرح کرده درست است یا برداشتی شخصیست ولی در هر حال پاسخ است که به کار ما می آید و پاسخ هم هر چند کامل داده نشده اما عده ای از مشکلات را حل می کند.

بگذریم ، امیدوارم مطلب مفید واقع شده باشد و مقبول نظر دوستان واقع شود.در لینک زیر نیز که سایت استاد حسن رمضانی است ، توضیح وحدت وجود و فروض آن به قلم دانشمند فرزانه مرحوم رفیعی قزوینی رحمة الله علیه بیان شده که توصیه می کنم دوستان علاقه مند حتما مراجعه کنند.

http://www.ostadramazani.ir/fa/index.php/%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AE-%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%AA/125-%D8%AA%D9%88%D8%B6%DB%8C%D8%AD-%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA-%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF-%D8%A8%D9%87-%D9%82%D9%84%D9%85-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%B1%D9%81%DB%8C%D8%B9%DB%8C-%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%B1%D9%87

به نظر حقیر قبل از هر گونه اظهار نظر درباره ی وحدت وجود باید از شخص قائل به وحدت وجود بخواهیم که منظورش را توضیح دهد و سپس جبهه گیری کنیم.چه بسا همه ی ما یک حرف بزنیم و دعوا سر عنب و انگور و اوزوم باشد.هر چند که باید اعتراف کرد گهگداری تعبیرات خیلی پیچیده می شود.والله اعلم.
لینک دیگری که می تواند بسیار مفید باشد و دوستان را توصیه به مراجعه می کنم مربوط به پرسش درباره ی نظر استاد حسن رمضانی از شاگردان علامه حسن زاده درباره ی استاد صمدی آملی است:

http://www.ostadramazani.ir/fa/index.php/%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AE-%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%AA/108-%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF-%D8%B5%D9%85%D8%AF%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D9%84%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F