کوره سونلو تورکلری

 کوره سونلو تورکلری

  گیره سونلو ، کیره سونلو و یا كوره سونلو  تورکمن-اوغوز توپلومو،

آذربایجانین خوی، سالماس و اورمییه بؤلگه لرینده، اورمییه گؤلونون باتی

قیسمیندا یاشاماقدادیرلار.  گونئی آذربایجاندا بو توپلومون قارادنیزین گیره

سون بؤلگه سیندن گلدیکلری دوشونولور.

 

گیره سونلو ، کیره سونلو ویا كوره سونلو تورکمن-اوغوز توپلومو آذربایجانین خوی، سالماس و اورمییه بؤلگه لرینده، اورمییه گؤلونون باتی قیسمیندا یاشاماقدادیرلار. گونی آذربایجاندا بو توپلومون قارادنیزین گیره سون بؤلگه سیندن گلدیکلری قناعتی حاكیمدیر. چپنی تورکمنلریندندیرلر. مذهبلری جعفری ویا حنفی دئییل شافعی دیرلر . لهجه لری قارادنیز و تبریز تورکجه سی آراسیندا بیر کاراکتئر داشیییر. 

       شافعی اولمالارینا رغمن گیره سونلولاردا 12 ایمام و محرملیك کولتلری اولدوقجا گوجلودور. بو ایکی کولت، جعفری اینانجلی تورکلرین یاشادیقلاری آنادولوداکی جعفری اولمایان قونشولاریندا دا جانلیلیغینی قیسمن موحافیظه  ائتمکده دیر. بو جانلیلیق گئچمیشده داها گوجلو ایمیش. شافعی لیک تورکمن تورکلری آراسیندا چوخ گؤرولمز. دوغو آنادولودا بیر قیسیم کیرمانچ و زازالار آراسیندا گؤرولور. قوزئی عیراقدا اربیل و کرکوک یؤره سی نین بیر قیسیم تورکمنلری آراسیندا شافعی اینانجلی عشیرتلر واردیر. بو دوروم سوننی اینانجلی اولان عوثمانلی و شیعه اینانجلی اولان ایران تورکلویو آراسیندا یاشانان بیر سیخیشمیشلیغین سونوجو، بیرلیکده یاشادیقلاری باهتینان و بارزان شافعی عشیرتلریندن ده ائتکیلنه رک، شافعی اولدوقلاری شکلینده ایضاح ائدیلمکده دیر. گونئی آذربایجان آیدینی نین قناعتینه گؤره گیره سون بویونون آنادولوداکی قسیمی ده بیرنئچه یوز اولینه قدر علوی اینانجلی ایدی. تورکییه چپنیلری نین بعضی کسیملری نین هله علوی اینانجلی اولدوقلاری گؤروشونون یانیندا، چپنیلرین اسکی علویلر اولدوقلاری گؤروشونو ساوونانلار دا واردیر.  

       تورکییه ده اوغوزلارین ان یئتکیلی اوزمان آدی بو آدلی اثرین یازاری رحمتلی فاروق سومردیر. بو اثرده گیره سون یؤره سی چپنیلری دوغال اولاراق یئر آلماقدادیر. آنجاق، آد بیر بوی آدی  اولاراق ذیکر ائدیلمه مکده دیر. بؤلگه چپنیلیغینی اینجه لین عالی چلیک ده گیره سون چپنیلرینی اوزون بویلو آنلاتیرکن اونلارین بیر بوی اولدوقلارینی بلیرتمه مکده دیر. عوثمانلی ایمپاراتورلوغونداکی اویماق، عشیرت و جماعتلری آنلاتیرکن جودت تورکای گیره سونلولاری ذیکرائتمه مکده دیر. اساسن قونوموز گیره سونلولار توپلومونا گیره سون شهری نین ویا بو توپلومون آنیلان شهره آد وئرمیش اولماسی دئییلدیر. بیز گونی آذربایجانداکی گیره سون ویا کیره سون چپنی تورکمنلری نین خالق اینانجلاری اوزرینده دوراجاغیق.

       گیره سونلولاردا اوزاق بیر یئردن کؤیونه گلن بیریسی، ائوینه گئتمه دن اول ایلکین مزارلیغا گئدر. اورادا یاتماقدا اولان عاییله سیندن بویوکلری زیارت ائدر. زیارت ائتدیگی مزارلارین توپراغیندان بیر پارچا آلیپ آغزینا آتار. بو اویقولاما  " آتا کولتو "  ایله ایلگیلیدیر. آتا روحلارینا سایقیلی داورانماق تورک اینانج سیستمینده اؤنملی بیر یئر توتار. گلنکسل ایسلامین تظاهورلریندن اولان بو اویقولاما تورک خالقلاری آراسیندا چوخ یایقیندیر و گؤک تورک دؤنمینه قدر اوزانان بیر اویقولاما درینلیگی واردیر. گؤک تورک دؤنمینده ایلین موعیین زامانلاریندا آتا روحلارینا قوربان کسیلیردی. هله ده، آنادولودا قوربان بایراملاریندا اؤلموش آنا بابالار اوچون ده قوربان کسیلدیگی اولور. ائولیلیک عرفه سینده گنجلر، اولو قبیرلره بیرلیکده گئدر، گؤچموش عاییله بؤیوکلرینی ده زیارت ائدرلر. عسکرلیک، یوکسک تحصیل و بنزری ندنلرله غوربته چیخانلار اجداد قبیرلرینی زیارت ائدرلر. ائله جه، عرفه گونلری گؤچموش بؤیوکلردن باشلاناراق قبیرلر زیارت ائدیلیر. قاراپاپاق تورکلرینده شامپییونا كیمی اؤنملی یاریشمالارا گیرن  اسپورچولار قارشیلاشمادان اول و سونرا آتا مزارلارینی زیارت ائدرلر. آتا روحلاری نین اؤلومون قیرخی چیخینجایا قدر و هر جوما خانه لرینی زیارت ائتدیکلرینه اینانیلیر بو وسیله ایله ده خئییر ایشله نیر.  

       سالماسدا یاشایان گیره سونلو و دیگر تورک کسیملرینده کی  بیر دبه (گلنکه) گؤره بیر عاییله دن اؤلوم اولسا، او عاییله دن قوهوم-قارداش اؤلومدن قورونماق اوچون  " قادا قوربانی "  دئیه آدلاندیریلان بیر قویون کسیله رک قوربان ائدیلیر. بو قوربانین باشی، جیگرلری و ایشکمبه سی مزارلیغا گؤمولور، اتی یوخسول عاییله لره پایلاشدیریلیر، اؤلو صاحیبی بو اتدن یئمز. بئلجه اؤلومدن قورونولدوغونا اینانیلیر.

       آنادولودا  " قادانی آلسین " ،  " قادا-بلانی ساوسین "  دئیه بیر ایفاده واردیر. گله جک ویا گلیب گئچمیش گؤرونمه ین بیر ترسلیک اوچون قوللانیلیر. صدقه وئریلیر ویا بیر قوربان کسیلیر، خئییر ایشله نیر. آداق قوربانین اتینی آنادولو تورکلری ده یئمزلر. یانیلماییرساق، بیزه گؤره بو اویقولامانین ماهییتینده اؤلومو ایفا ائدن گوجه یاپیلمیش بیر قورونما ویا قورتولما بورجونون اؤدنمه سی واردیر.    

       گیره سون چپنی تورکلرینده توی-دویونلرده بیر گنج گلینین قارشیسینا گئچر الینده توتماقدا اولدوغو یومورتلایان تویوغو اویناداراق اوینار. آیریجا قیز ائوی، گلینله بیرلیکده اونون یئنی ائوینه یومورتلایان بیر تویوق هدیه ائدر. بونونلا گلینین ایلریده چوخ اوشاقلی بیر آنا اولاجاغینا اینانیلیر. اینانجا گؤره تویوق-یومورتا، دؤلون، زوررییتین رمزیدیر. آنادولو و سایر تورک ائللرینده یومورتا و تویوقلا ایلگیلی چوخ اینانج واردیر. دوغو آنادولودا گلین یئنی ائوی نین ائشیگیندن گیرمه دن اول، ائوین دووارینا وورولاراق بیر یومورتانین قیریلماسی ساغلانیر، یومورتا نظرلیکلردا قوللانیلیر. قارا تویوق ایسه بویو پوزمادا و خالق حکیملیگینده قوللانیلیر. 

        گیره سونلولاردا یاتیلی قوناقلارین چابوق گیتمه سینی ساغلاماق اوچون بعضی اویقولامالار یاپیلیر. قوناقلارین اوتوردوغو یئره دوز تؤکولور. بو اینانج سالماسین دیگر تورک خالقلاریندا دا واردیر. آنادولودا چابوق گئتمه سی ایسته نیلن قوناغین آیاق قابیسی نین ایچینه دوز تؤکولور. گلیشیندن ممنون اولونمایان قوناقلارین چیخاردیغی آیاق قابیلار دوزلتیلمز. 

  دوز، تورک خالق اینانجلاریندا اؤنملی بیر یئر توتار.  " دوز – چؤرك حاققی "  نا اینانیلیر. دوزون اوزرینه آند ایچیلیر. دوز دا چؤرك كیمی نئعمت ساییلیر آیاقلانماز. مولودلاردا سو كیمی دوز دا اوخودولور. صدقه اولاراق وئریلن دوز قادا بلا ساوار. بویو(جادی) پوزمادا دا دوز قوللانیلیر. قاراقالپاقیستاندا، تاتاریستاندا و باشکوردیستاندا قوناق، ائوین ویا کؤیون ائشیگینده دوز چؤركله قارشیلانیر. 

       گیره سونلولاردا گنج قیزلار قیسمتلری نین آچیلماسی اوچون ایمامزادالارا گئدرلر. بو زیارتلرده؛ 

   " ایمامزاده داغلاری  

  یاشیلدی  یاپراقلاری 

  آللاه مورادیم وئرسین 

  آچیلان آیین اورتاسی "  

  دؤرتلوغو اوخونور. بو دؤرتلویون آنادولو، اربیل ،‌كركوك، ناخچیوان، داغیستان (دربند)دا  وارییانتلاری واردیر. بو تثپیتده  " داغ کولتو "  ایله  " آتا - ارواح"  کولتو بیر آرادا یئر آلمیشدیر. تورک خالق کولتورونده اولو ذاتلار، پیرلر داغلارا آدلارینی وئریرلر. بو تثپیتده ایمامزاده داغلارا آدینی وئرمیشدیر.   

       گونئی آذربایجانین سالماس تورکلرینده نظر وورانین (گؤز دیمیش اولان کیمسه نین) نظری نین گئدریلمه سی اوچون، نظرله یه نین باشماغیندان بیر پارچا کسیله رک اوزرکلیک اوتو ایله بیرلیکده یاندیریلیر و توستوسو چیخاریلیر. آنادولودا نظر ائتیگیندن شوبهه ائدیلن شخصین پالتاریندان گیزلیجه بیر پارچا کسیلیر و بو پارچا یاندیریلیر. نظردَین شخصین بونون توستوسونه توتولاراق نظرین تداوی اولاجاغینا اینانیلیر. بعضن شوبهه لی شخصین ساییسی آرتینجا چوخ ساییدا کیمسه نین پالتاریندان، مثلن انتاریسی نین قاتلانیلمیش اتگی نین اوجوندان بیر پاچا کسیلیر. بو اویقولاما گیره سونلو چپنی تورکمنلرینده ده واردیر.  

       گیره سونلولاردا اوشاغی نظردن قوروماق اوچون چشیدلی وسیله لرله اوشاقلارا  " قویون گؤز، آدام گؤز، پیشیک گؤز، ایت گؤز هامی نین گؤزو چاتلاسین پاتلاسین "  دئیلیر. بو اینانجدا ساده جه اینسانلارین دئییل، دیگر جانلیلارین دا گؤزلری نین دَیه بیلجگی وارساییلیر. دوغو آنادولودا اوشاغین قیرخی، چشیدلی جانلی یاورولاری نین قیرخی ایله قاریشیب اوشاق ضرر گؤرمه سین دئیه بو حیئوانلارین آدلاری یاپیلان افسوندا تک تک ساییلیر. 

    گیره سون تورکلرینده ماوی-گؤی گؤزون اؤنمینی بلیرتن بیر سؤز واردیر.  " آلا گؤزو ایت دوغار، قورد دا دوغار، شرط اودور کی گؤی گؤز دوغا "  گؤزو آلا اولان یاورویو بوتون جانلیلار دوغورابیلیر. اؤنملی اولان ماوی-یاشیل گؤزلو اولان دوغومو یاپابیلمکده دیر. گؤی گؤز نادیر اولور چوخ اؤنمسه نیر. ماوی گؤز آنادولو تورکلرینده ده اؤنمسه نیر. ماوی گؤزلویه نظر چتین دگر، ماوی گؤزلونون نظری چابوق دگر. ماوی گؤزلویه بویو گئچمز، بعضی بویو یاپیمی و دفینه آرامالاریندا ماوی گؤزلو اوشاقلار قوللانیلیر. گؤک ماویدیر، اولودور. ماوی گؤزلوده بیر تاخیم سیرر گوجلرین اولدوغونا اینانیلیر.  

 

        دومبولو، آفشار، بایات و گیره سونلو تورک بویلاری نین یاشادیغی گونی آذربایجانین خوی بؤلگه سینده چیلله گئجه سی - آخشامی گوز فصلی نین سونوندا ان اوزون گونون گئجه سینده قیشین ایلک 40 گونو بؤیوك چیلله؛ ایکینجی قیرخ گون، كیچیك چیله دیر. قیش فصلی اوچون ساخلانان میوه، چرز، شیرنی چیخاریلیر.  " چیلله سوفراسی " نا حالوا، پشمک ، باسلیق ، نوغول ، قارپیز، نار، قاوون، آرمود، آلما، هئیوا، بادام، جویز، کیشمیش، نوخود، پیتتاق (پاتلاق مكه)، قاوورقا قویولور. قارپیز، سوفرانین گلینیدیر. بونا  " چیلله قارپیزی "  دئیلیر.     

  چیلله ده یئنی گلین و آداخلیلارا عاییله لری  " چیلله پایی "  گؤندریرلر. چیلله پایی، هاوا قارالمادان گؤندریلمه لیدیر و چیلله پایی یئدی تاباغا قویولور. بونلارا  " چیلله تاباغی "  دئییلیر. بو تاباقلار سوسله نیرلر و اوزرلرینه آغ  ویا آل شال چکیلیر. بو تاباقلارین هر بیرینه آیری شی قویولور. بیر تاباغا قاوون - قارپیز، بیرینه قیرمیزیآالما، بیرینه آرمود، بیرینه نار، بیرینه اون و دویو ، بیرینه پالتار بیریسینه ایسه قیزیل و گوموش قویولور. تاباقلاری گتیرن قیز ائوی مراسیمله قارشیلانیر. تپسی اوچون اوزرلیک یاندیریلیر. تاباقلار اؤزنله آلینیب قوناق اوتاغینا قویولور. گتیرنلره انعام  وئریلیر. انعاملار پول ، یون چوراب، كؤینك وس. اولابیلیر. قیز ائوینده شنلیک یاپیلیر، گلن یئمیشلردن قونشولارا پای وئریلیر. اوغلان ائویندن ائرته سی گون قیز ائوینه گلینیر. اورادا شادلیق ائدیلیر. بو گلنگی  قوتلامایانین ایل سونونا قدر موتسوز اولاجاغی اینانجی واردیر. اینانجا گؤره چیلله موتسوزلوق گتیریر. آداخلی قیزی اولمایانلار بیر آغ ساققالین ائوینه گیدیب اورادا شادلیق ائدر، ناغیل سؤیلر، خاطیره آنلادیرلار. اینانجا گؤره چیلله لر، بؤیوك باجی و كیچیك باجی ایمیش و آرالاریندا آتیشیرمیشلار، بونلار تمثیلن جانلاندیریلیر. نیشانلی  قیز اوغلانلار آراسیندا هدییه لشمک بلیرلی گونلرده آداخلیلاری آنماق آنادولو تورکلرینده ده واردیر. اؤزبک تورکلرینده قیز ائوی دامادا دوققوز تاباقدا دوققوز آیری یییه جک گؤندریر. بونلاری داماد آرخاداشلاری ایله یئیر و تاباقلارا پول قویولور.   

خویداكی  گیره سونلو و دیگر تورک بویلاریندا چیلله گئجه سینده کؤسه اویونو اوینانیر. کؤسه بیر چوباندیر. اونا ماکیاژ یاپیلیر. زوپاسینا زینقیروو بئلینه تاختا قیلینج تاخیلیر. او قاپیلاری دولانیب اگلنجه یاپیب هدییه آلیر. بئلجه چیلله اگلنجه لری باشلامیش اولور. ائو صاحیبلرینه دوعا ائدیلیر و نه وئریلیر ایسه اونا راضی اولونور. وئرمه ین عاییله لر اوچون ده آللاها دوعا ائدیلیر. بو آرادا کؤسه نین آورادینی چالارلار، کؤسه، زوپاسییلا چئوره ده کی لره ووراراق ائشی نین یرینی اؤیرنمه یه چالیشیر. کؤسه موتیفی

 تورک خالق اگلنجه کولتورونون اصلی عونصورلارینداندیر. سئییرلیک اویونلاریمیزدا موطلق کؤسه واردیر. بیز، داغیستان، بورچالی، ناخچیوان، اربیلده، کؤسه ایله ایلگیلی تثپیتلر یاپتیق. بالکانلاردا دا کؤسه نین چوخ یاخشی بیلینیب یاشاتیلدیغی بیلگیمیز  داخیلینده دیر. آنادولودا کؤسه و بنزری کؤی سئییرلیک اویونلاری نین اسکی تورک اینانجلاری - قام مراسیملری و مودئرن تورک تئاتری نین ایلک آددیملاری اولان قاراگؤز - حاجیوات ایله اولان باغلانتیلاری دا چالیشیلمیشدیر. بیزه گؤره، سماعلارین دا درینلیکلرینده بو شکیلده سئییرلیک کؤی اویونلاری ایله باغلانتیلاری واردیر.

  گیره سونلو، دومبولو، آوشار و بایات تورک بویلاریندا چیلله گئجه سی بیر اوشاق سویا گؤندریلیر. بو اوشاق هیچ قونوشمادان سویا گیدیب سو گتیرمه لیدیر. بو سویو آغ بیرچک (ساچی آغارمیش، گون گؤرموش) بیر قادین بیر قابا دتؤکر. بو اسنادا اوراداکیلر بایاتی اوخورلار:  

   " الینده بایدا گلین 

  دوروبدو چایدا گلین 

  تانری مورادین وئرسین 

  آچیلان آیدا گلین "  

كیمی پارچالار اوخونورکن، آغ بیرچک خانیم گنجلرین هر بیریندن مونجوق دویمه توروندن اشیالاری سویا آتار. بونلار بایاتی اوخوناراق سودان چیخاریلیر. اوخونولان شئعیر، اشیا صاحیبی نین فالی اولاراق قبول ائدیلیر. بو اویقولاما تورک خالقلاری آراسیندا چوخ یایقیندیر. بالکانلار، آنادولو، قافقازیا، اورتا دوغو و تورکمنیستان تورک خالقلاری طرفیندن بیلینیب اویقولانماقدادیر.   

  چیلله اینانجینی نوروز بحثی موناسبتی ایله حالوک چای اینجه لرکن، بو اینانجین یاشاتیلدیغی تورک ائللرینه دایر بیلگیلره آیرینتیلی اولاراق یئر وئرمیشدیر.     

  سالماسدا یاشایان گیره سون تورکمن عشیرتلرینده بوغدای قاورولوب (قاوورقا) ائوین دامینا، گله جک ایل برکتلی اولماسی اوچون سرپیلیر. تورک خالق اینانجلاریندا قاوورقا بیر کولتور کوتودور. ائله جه ائوین دامی دا ائله دیر. چیخمیش دیش داما آتیلیر. گلینین باشینا آلما و چرز ائوین دامیندان ساچیلیر. نوروزدا دامدان مندیل سالینیر، قاپی كیمی باجا دا دینله نیر.    

  گونی آذربایجاندا خیدیر نبی گونو، بؤیوك چیلله دن 45 گون سونرا اولور. خیدیر نبی ویا خیضیر نبی گونو، خیدیر پئیغمبرین دیریلیب بوتون ائولره اوغرادیغینا اینانیلیر. آت بئلینده دولانان خیدیر نبی داردا قالانلارا یاردیم ائدر خئییر و برکت گتیرر. گیره سونلولاردا یاشایان بو اینانج باتی تورکلویونون توم ائللرینده واردیر. آنادولودا خیضیرین دیریلدیگی دئییل، هر زامان گله بیلجگی اینانجی دا واردیر. هانسی قیلیقدا گلجگی ده بیلینمز. بو اعیتیبارلا  " هر گئجه نی  قدیر و هر گله نی خیضیر بیل "  دئییلیر. بو سؤز هر گئجه یاخشی نییتلره خئییرلره طالیب اول و هیچ کیمسه یه پیس داورانما آنلامیندا سؤیله نیلمیش بیر سؤزدور. خضیر اینانجی آحمت یاشار اوجاق طرفیندن آیرینتیلی اینجه لنمیشدیر.  

  مؤوسوم تؤرنلری تورک جوغرافیاسی نین هر کسیمینده اویقولانماقدادیر. قازاق تورکلری ایلک یاز گون دؤنومو ایل باشی بایرامینا  " اولوس گون "  ویا  " اولوستین اولیی گون "  (اولوسون اولو گونو) دئمکده دیر. تاجئمئن بو مراسیملری؛  

  1. ایلک یاز گون دؤنوم 

  2. خیدره للز (Hıdrellez)

  3. سایاجی / ساییجی - جومالی، گوز تؤرنلری  

  4. قورد گونلری / قورد دویونلری / قورد بایراملاری /قیش تؤرنلری شکلینده تصنیف ائتمکده دیر. بیز قاقائوز ائلینده قورد بایرامیندا بولوندوق. آیریجا قاقائوز فولکلور موزه سینده بو بایراملا ایلگیلی توخومانلاری اینجله مه ایمکانی ائدیندیک.

  آلتی ماییس ویا خیدره للز ، آنادولو، آذربایجان و بولقاریستاندا اولدوغو كیمی بوتون تورک اللرینده بیلینن و اویقولامالاری ایله اینانج یوکلو بیر بایرامدیر. بو گونون عرفه سینده ائولرین ایچلری تامامن تمیزله نیر. بایرام گونو پالتار یویولماز. تیكیش تیكیلمز بو دوروم،  " خیدره للز ده ایگنه توتولماز "  دئیه ایفاده ائدیلیر. بو دؤنمده كیشیلرده ده ایشله مزلر. سافرانبولودا اولدوغو كیمی بولقاریستاندا دا خیدره للز ده داغدان ائوه اودون گتیریلیر ایسه ائوه موحقق ایلانین گلجگینه اینانیلیر. سافرانبولودا اودون گتیرمه ضرورتی وار ایسه، ایلاندان قورونماق اوچون بعضی اویقولامالار یاپیلیر. بونونلا ایلگیلی افسانه لر آنلادیلیر. 

  بولقاریستاندا  خیدره للز ده  " گؤجه آشی " ،  " اوت بیده سی "قیمیا اؤزل یئمکلر یاپیلیر،  " یاغ قوخودولور "  اؤزل یئمکلر یاپیلماسی  خیدره للز بایرامی نین اؤزللیکلریندندیر. آنادولو و آذربایجان تورکلرینده ده بو اویقولاما واردیر. یاغ قوخوتولماسی؛ حالوا قاوورما، پیشی و لوقما یاپما شکلینده دیر. بو قوخونون اؤلولرین روحونا گئدجگینه اونلار اوچون  بیر نؤوعو خئیر- ائحسان اولدوغونا اینانیلیر. آنادولودا بو اویقولاما خصوصوصییله جوما گئجه لری و بعضی قندیل گئجه لرینده یاپیلیر. اؤلن کیشی نین عاییله سینی سیخ سیخ یوخلادیغینا، اونلارین یاخشی حاللرینی گؤرمکله موتلو اولدوغونا اینانیلیر. خوصوصن اؤلونون ایلک قیرخ گون ایچریسینده ائوینه گلدیگینه اینانیلیر. حاولانین اونو قاورولورکن و حالوادان دادانلار گئچمیشلرین روحونا فاتیحه اوخورلار. بو حالودان یئددی قونشویا داغیدیلار. قندیل گئجه لری حالوا گؤندریلن تاباغی قونشو گئرییه گؤندریرکن بو تاباق یویولماز.  خیدره للز ده یومورتا بویاماق، یومورتا توقوشدورماق، آذربایجان و بولقاریستان تورکلرینده چوخ یایقین ایکن، آنادولودا دا بعضی بؤلگه لرده راستلانیلیر. آنادولودا یومورتا توقوشدورماق صورتییله یومورتا قازانمانین بیر تور قومارا گیردیگی اینانجیندان حرکتله بو یومورتانین حرام اولدوغو یئییلمه یه جگی  اینانجیندا اولانلار دا واردیر. سوغان قابیقلاری سودا قاینادیلاراق الده ائدیلن بویا ایله یومورتالارین بویانماسینا  " بو بیر روس کولتورودور "  دییه رک قارشی چیخانلار دا واردیر. آیریجا، سوغان و ساریمساق قابیغی آنادولونون بعضی یئرلرینده اوددا یاندیریلماز.  

  بونلارین جینلره عایید  قیزیل و گوموشلر اولدوغو، بونلاری یاندیرانین چارپیلاجاغینا اینانیلیر.  

  بولقاریستان تورکلرینده خیدره للز ده یاندیریلان یاپراق (خزل) لارین کولو، ائولره، آخیرلارا، هینلره، کوملارا سرپیلیر. بؤیلجه حئیوانلاری جوتلشمه سی سورعتلنمیش اولور اینانجی واردیر. بیتلیسده، اوجاقدان کول آتیلان هینده  یومورتا وئریمی نین آرتاجاغینا اینانیلیر.  

  آنادولودا و آذربایجاندا اولدوغو كیمی بولقاریستاندا دا خیدره للز چشیدلی آدلار آلمیش، یؤره لره گؤره ایقلیمه باغلی اولاراق تقویم قایمیش و نوروز / سولطان نوروز ایله عینی لشدیغی ده اولموشدور.  

  بولقاریستاندا ایلک یاز تؤرنلرینه  " قیزیل "  دئییلمه سی ده ایلگینجدیر. برکتین، بوللوغون، دؤل توتمانین اؤنم گؤستردیگی بو بایراما قیزیل دئییلمیش اولماسی، بیزه  " قیزیل آلما "  اولقوسونو و اوشاق دیلگی ایله  " آلمالی یئرلر "  ده یاتیلماسی اینانجینی خاطیرلادیر.  

      آ.تاجئمئنین بولقاریستان تورکلریندن یاپدیغی تثبیتلر آراسیندا اؤنملی بیر خوصوصدا  " قارغا بوتکاهی "  ویا  " قارغا توی/قارغا لاپاسی/ قارغا تؤره نیدیر. اساسن بو آدلاندیرما باشقورت تورکلرینه عایید اولوب ایلک یاز بایرامی قارشیلیغیدیر. بو تسپیتین بیر بویوتو دا قیزیل دریلی تورکلری ایله ایلگیلیدیر. بیزی هیجانلاندیران یؤنو ایسه قارصدا’ ایغدیر، ناخچیوان و آذربایجاندا  " دوزلو گلیک "  دئیه بیلینن بیر چؤرگین سوبای قیزلار طرفیندن یئییلیب، سو ایچمه دن یاتیلماسی و آرتا�