تراویح سنت پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم یا بدعت عمر؟

بسم الله الرحمن الرحیم

محمد رسول الله

علی ولی الله

اللهم صل علی محمد وآل محمد وعجل فرجهم

السلام علیک یا مهدی صاحب الزمان

خدایا اگر در ایام سپری شده شعبان ما را نیامرزیدی در باقی مانده آن ما را بیامرز.

ماه ضیافت پروردگار عالم برای مومنان نزدیک است و انتظار مومنان به سر آمد. یکی از اعمال ماه رمضان نوافل ماه رمضان هست که خوانده می شود که در نزد شیعه اثنی عشری به این نام معروف و در نزد اهل سنت به نماز تراویح معروف است.

از وقتی که خلافت الهی امیرالمومنین امام علی علیه السلام غصب شد جامعه اسلامی از مسیر مستقیم خود خارج شد و بدعت ها در دین گذاشتند. یکی از این بدعت ها همین بدعت تراویح است که توسط خلیفه ی دوم مخالفین شیعه گذاشته شد و آنقدر مردم به این بدعت ها روی آوردند که زمانی که امیرالمومنین می خواستند این بدعت را از بین ببرند با مشکلات جدی رو به رو می شدند.

روایت معروف در این زمینه موجود هست که شیخ طوسی در تهذیب الاحکام از عمار از امام صادق(علیه السلام) نقل کرده است که از ایشان در مورد خواندن نوافل ماه رمضان در مساجد سؤال شد و حضرت در پاسخ فرمودند:

 لمّا قدم امیرالمؤمنین(علیه السلام) الکوفة أمرالحسن بن علیّ(علیه السلام) أن ینادی فی الناس: «لاصلاة فی شهر رمضان فی المساجد جماعة»، فنادی فی الناس الحسن بن علیّ بما أمره به أمیرالمؤمنین فلمّا سمع الناس مقالة الحسن بن علیّ صاحوا: واعمراه، واعمراه. فلمّا رجع الحسن إلی أمیرالمؤمنین قال له: ماهذا الصوت؟ فقال: یا أمیرالمؤمنین: الناس یصیحون: واعمراه، واعمراه، فقال أمیرالمؤمنین: قل لهم: صلّوا.

وقتی امیرالمؤمنین به کوفه آمد به حسن بن علی دستور داد تا در میان مردم ندا دهد: «در ماه رمضان نبایستی نماز نافله در مساجد به صورت جماعت خوانده شود». حسن بن علی طبق فرمان امیرالمؤمنین را در میان مردم نداداد. هنگامی که مردم این پیام را شنیدند فریاد برآوردند: واعمرا، واعمرا. وقتی حسن بن علی نزد امیرالمؤمنین بازگشت، امیرالمؤمنین به او فرمود: این صداها چیست؟ او عرض کرد: ای امیرالمؤمنین مردم فریاد می‌زنند: «واعمراه، واعمرا» امیرالمؤمنین فرمود: به آنها بگو نماز را(به صورت جماعت) بخوانند.

منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، ج6، ص142.

خود شیخ طوسی رحمه الله علیه بعد از نقل این روایت گفتند امیرالمؤمنین خواندن نوافل را منع نکرد، بلکه خواندن آنها را به صورت جماعت منع کرد و وقتی دید این کار موجب فساد و فتنه می‌شود، اجازه داد تا طبق عادتشان نوافل را به صورت جماعت بخوانند.

تهذیب الأحکام، ج3، باب فضل شهر رمضان، حدیث 30.

نکته ای که قابل تامل هست برادران اهل سنت به این روایت استناد می کنند از باب قاعده ی الزام که امیرالمومنین نماز تراویح را قبول داشتند و امر به خواندن کردند. در جواب گفته می شود که در روایت امیرالمومنین فرمودند قل لهم صلوا و با توجه به این عبارت لاصلاة فی شهر رمضان فی المساجد جماعة که دستور امیرالمومنین هست این نتیجه حاصل می شود که خود امیرالمومنین با آنها نماز نخوانده است و امیرالمومنین کسی است که هرگز سنت پیامبر را ترک نمی فرمودند و اگر خواندن نوافل به صورت جماعت سنت می بود امیرالمومنین نه تنها منع نمی فرمودند بلکه ترغیب هم می کردند، در نتیجه خواندن تروایح به جماعت سنت عمر بوده که در روایت مردم فریاد زدند واعمرا واعمرا. به قول خودش هذه النعمه البدعه.

روایت دیگر این که کلینی از زراره و محمد بن مسلم و فضیل روایت کرده که آنها از امام باقر(علیه السلام) و امام صادق(علیه السلام) از جماعت خواندن نافله‌های شب ماه رمضان، سؤال کردند و آنها در پاسخ فرمودند:

انّ النبیّ کان إذا صلّی العشاء الآخرة انصرف إلی منزله ثمّ یخرج من آخر اللیل إلی المسجد فیقوم فیصلّی، فخرج فی اوّل لیلة من شهر رمضان لیصلّی کما کان یصلّی، فاصطف الناس خلفه فهرب منهم إلی بیته و ترکهم، ففعلوا ذلک ثلاث لیال، فقام(ص) فی الیوم الرابع علی منبره، فحمداللّه‌ و أثنی علیه، ثمّ قال: أیّها الناس انّ الصلاة باللیل فی شهر رمضان من النافلة فی جماعة بدعة وصلاة الضحی بدعة، ألا فلاتجتمعوا لیلاً فی شهر رمضان لصلاة اللیل ولاتصلّوا صلاة الضحی، فانّ تلک معصیة ألا فانّ کل بدعة ضلالة و کلّ ضلالة سبیلها إلی النار ثمّ نزل وهو یقول: قلیل فی سنة خیر من کثیر فی بدعة.. الکافی، ج4، ص154.

چون پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) نماز عشاء را می‌خواند، به طرف منزلش رهسپار می‌شد، آنگاه آخرشب به مسجد می‌آمد تا نماز بخواند. در شب اوّل ماه رمضان از خانه بیرون آمد تا همچون گذشته نماز بخواند، مردم پشت سر او صف بستند تا با او نماز بخوانند. پیامبر که این صحنه را دید از آنها گریخت و به طرف خانه‌اش رفت. این حادثه سه شب تکرار شد. حضرت در روز چهارم، بر منبر رفت و پس از حمد و ثنای الهی فرمود: ای مردم! خواندن نمازهای نافله شبهای ماه رمضان به صورت جماعت، بدعت است. ونماز ضُحا بدعت است. در شب ماه رمضان برای اقامه نماز نافله شبهای آن اجتماع نکنید و نماز ضُحا را نخوانید؛ زیرا این کار معصیت است. بدانید که هر بدعتی گمراهی است و هر گمراهی به آتش راه دارد.» پیامبر پس از ایراد این سخنان از منبر پایین آمد، در حالی که می‌فرمود: عمل اندکی که مطابق با سنت باشد از عمل زیادی که بدعت باشد بهتر است.

نماز ضحا یک نماز مستحبی در میان اهل سنت هست که متاسفانه این نماز را می خوانند!

روایت دیگر در این زمینه که کلینی از عبید بن زراره از امام صادق علیه السلام روایت کرده است که حضرت فرمود:

کان رسول اللّه‌ صلی الله علیه وآله وسلم یزید فی صلاته فی شهر رمضان اذا صلّی العتمة، صلّی بعدها، فیقوم الناس خلفه فیدخل و یدعهم، ثمّ یخرج إیضاً فیجیئون فیقومون خلفه، فیدعهم و یدخل مراراً؛ تهذیب الأحکام، ج3، ص69، باب فضیلت ماه رمضان، حدیث 29.

رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم در ماه رمضان بعد از نماز عشا، زیاد نماز می‌خواند. پس از نماز عشاء به نماز می‌ایستاد و مردم پشت سر او می‌ایستادند، ولی پیامبر آنها را رها کرده و به منزل خود باز می‌گشت. سپس از خانه خارج می‌شد تا به نماز بایستد، باز مردم می‌آمدند و پشت سر او می‌ایستادند و پیامبر هم آنها را رها کرده به منزل می‌رفت و این کار چند بار تکرار می‌شد.

نتیجه‌ای که از این روایات گرفته می‌شود این است که پیامبر با ترک مردم و برگشتن مکرر به خانه، آنها را از خواندن نوافل به صورت جماعت نهی می‌کرد. اما مردم به سبب علاقه به خواندن نافله به امامت پیامبر، کوتاه نمی‌آمدند. وقتی پیامبر دید که مردم بر این کار اصرار دارند، در روز چهارم برفراز منبر رفت و پس از حمد و ثنای خداوند فرمود:

أیّها الناس انّ الصلاة باللیل فی شهر رمضان من النافلة فی جماعة بدعة و صلاة الضحی بدعة. ألا فلا تجتمعوا لیلاً فی شهر رمضان لصلاة اللیل و لاتصلّوا صلاة الضحی، فانّ تلک معصیة ألا فانّ کلّ بدعة ضلالة و کلّ ضلالة سبیلها إلی النار. ثمّ نزل و هو یقول: قلیل فی سنة خیرٌ من کثیر فی بدعة. من لایحضره الفقیه، ج1، ص87، کتاب الصوم.

ای مردم! به جماعت خواندن نوافل شبهای ماه رمضان، بدعت است و نماز ضُحا بدعت است. آگاه باشید، هیچگاه در شبی برای اقامه نماز (مستحبی) در ماه رمضان اجتماع نکنید و نماز ضُحا نخوانید؛ زیرا این کار معصیت است. آگاه باشید! هر بدعتی، گمراهی است و هر گمراهی به آتش راه دارد. آنگاه از منبر پایین آمد در حالی که می‌گفت: عمل اندکی که مطابق با سنت باشد، بهتر از عمل زیادی است که بدعت باشد.

در نتیجه: اظهر من الشمس است که خواندن جماعت یعنی عمل کردن به سنت عمر بدعت است و هر گمراه کننده ای در جهنم است.

جناب شوکانی هم که از اهل سنت هستند گفته اند: خاندان پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم معتقدند که خواندن این نماز به صورت جماعت بدعت است. نیل الأوطار، ج3، ص50

علمای بزرگوار شیعه هم از اهل البیت پیامبر پیروی کرده و معتقدند که خواندن نوافل ماه رمضان به صورت جماعت بدعتی است که بعد از پیامبر رحمت حادث شده است، و از دسته مواردی است که از طرف خداوند متعال هرگز دلیل و حجتی در مورد آن نازل نشده است.

شیخ طوسی گفته است: نوافل ماه رمضان بایستی به صورت فرادی به جای آورده شود و خواندن آنها به جماعت، بدعت است. الخلاف، کتاب الصلاة، مسأله 268.

علامه حلی گفته است: از نظر همه علمای شیعه، خواندن این نماز(نوافل ماه رمضان) به صورت جماعت جایز نیست. تذکرة الفقها، ج2، ص282.

در منتهی المطلب هم چنین آورده که علمای شیعه معتقدند، به جماعت خواندن نوافل ماه رمضان، بدعت است. منتهی المطلب فی تحقیق المذهب، ج6، ص142.

ان شاالله همه ی ما، پیرو سنت پیامبر و اهل البیت پیامبر علیهم السلام باشیم ولاغیر.

اللهم عجل لولیک الفرج

یا علی