چرا تبریز شهر اولین ها است؟ (قسمت دوم)

شهر تبریز در عرصه گردشگری نیز مقام نخست را از آن خود کرده و نخستین هتل به سبک امروزی در سال ۱۲۸۲ شمسی توسط میرزا اسحق خان معزالدوله با نام «مهمان‌خانه نظافت» در جوار پل قاری تاسیس شد. همچنین نخستین رستوران ایران نیز در محل این هتل افتتاح شد.

امروزه کافه رستوران‌ها یکی از مهم‌ترین مراکز پذیرایی از گردشگران محسوب می‌شوند و این اتفاق از سال ۱۲۸۴ شمسی در تبریز به جریان افتاد. «کافه خورشید» نخستین کافه و رستوران به سبک امروزی در ایران است که توسط «آقابیگ ایستگاهی» از مبارزان مشروطه در محله پاشاژ تبریز تاسیس شد و امروزه نیز با همان نام و به صورت قهوه‌خانه به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

حمل و نقل

در سال ۱۲۸۰ شمسی نخستین تراموا (قطار شهری) کشور راه‌اندازی شد و به مدت ۴۰ سال مسافران را در حدفاصل ایستگاه راه‌آهن تا میدان قونقا جابجا می‌کرد. قونقا در واقع نام واگنی است که نیروی محرکه آن اسب‌ها بودند و واگن را روی ریل به حرکت در می‌آوردند.

اقتصاد

از جمله اولین‌های تبریز در حوزه اقتصاد می‌توان به ایجاد ضرابخانه ماشینی اشاره کرد که در سال ۱۲۲۲ هجری قمری و توسط عباس میرزا انجام گرفت. همچنین اولین پول کاغذی تاریخی ایران به نام «چاو» در زمان حکومت «کیخاتو» (ایلخان مغول) بر ایران در تبریز به چاپ رسید.

کشاورزی، صنعت و بازرگانی

برای نخستین بار در ایران، احمدحسین عدل تبریزی در سال ۱۳۰۹ شمسی کشاورزی مکانیزه ایران را پایه‌گذاری کرد.

در سال ۱۲۷۹ شمسی، شرکت سهامی عام برای نخستین بار در ایران توسط حاج محمد کاظم ملک‌التجار تبریزی تاسیس شد و بنا به گفته محمدتقی دامغانی یکی از اولین قدم‌های همکاری اجتماعی مردم ایران محسوب می‌شود.

در حال حاضر، تبریز به دلیل وجود کارخانه‌ها و واحدهای صنعتی دومین شهر صنعتی کشور به شمار می‌رود که پیشینه آن به دوران اصلاحات عباس میرزا، نایب‌السلطنه قاجار می‌رسد؛ وی نخستین کارخانه ایران (کارخانه اسلحه‌سازی) را در تبریز تاسیس کرد و در پی آن کارخانه‌های مهم توسط بخش خصوصی در تبریز تأسیس شدند.

امنیت

تاریخ برقراری امنیت شهری و کشوری به صورت مدرن به یک سده قبل باز می‌گردد که توسط ناصرالدین شاه قاجار در تبریز بنیان گذاشته شد.

اداره‌ها و زیرساخت‌های شهری

شهرداری تبریز نخستین شهرداری ایران یا به اصطلاح آن روز (بلدیه) ایران بود که در سال ۱۲۸۷ تاسیس شد و قاسم‌خان والی تحصیل کرده دانشگاه سن سیرو فرانسه به عنوان اولین شهردار تبریز انتخاب شد. با تلاش‌های قاسم‌خان والی، تبریز اولین شهری است که از زیرساخت‌های شهری مانند تلفن و کارخانه (در فاصله‌ سال‌های ۱۲۸۰ تا ۱۲۸۱ شمسی) بهره‌مند شده است.

همچنین در پی تلاش‌های قاسم‌خان والی، تبریز نخستین شهری بود که در سال ۱۲۹۶ شمسی برای اولین بار در ایران به تجهیزات و سازمان آتش‌نشانی مجهز شد و برج آتش‌نشانی تاکنون به یادگار مانده است.

انجمن‌ها

تبریز نخستین شهری است که در ایجاد جامعه مدنی پیشگام بوده و در سال ۱۲۸۵ شمسی با تاسیس شورای مردمی، مردم سالاری و قانون‌مندی را تجربه کرده است.

همان‌طور که پیش‌تر نیز ذکر شد کسب عنوان «شهر اولین‌ها» مرهون پذیرش نوگرایی در این شهر بوده است و از جمله موارد برجسته این مسیر تاسیس «اولین انجمن زنان در ایران» است که در سال ۱۳۲۶ هجری قمری (معادل با ۱۲۸۶ هجری شمسی) با هدف پرورش دختران دبستانی و ایجاد زمینه برای مشارکت بیشتر زنان در امور اجتماعی و سیاسی تشکیل شد.

جمعیت خیریه نوبر تبریز، اولین و قدیمی‌ترین موسسه خیریه غیر دولتی در ایران است که در سال ۱۳۲۶ توسط عده‌ای از خیران و با هدف مبارزه و فقر برای کمک به مستمندان تاسیس شده است.

سایر موارد

زلزله‌نگاری یکی دیگر از نمونه‌های فعالیت‌های علمی است که برای نخستین بار در کشور و در حدود ۱۵۰ سال پیش (در سال ۱۸۵۵ میلادی معادل با ۱۲۸۶ شمسی) در تبریز راه‌اندازی شده است.

دکتر حمید نطقی، پدر روابط عمومی ایران، نخستین کسی بود که امکانات و قابلیت‌های روابط عمومی‌ها، پیشبرد اهداف سازمان‌ها، برقراری ارتباط خلاق و فعال میان مردم و وزارتخانه‌ها و مؤسسات را به نحو شایسته به کار گرفت.

محمدتقی معروف به کلنل محمدتقی خان پسیان نخستین هوانورد ایرانی است که در کشور آلمان ۳۳ بار به هوانوردی پرداخته و آرزو داشت تا این هنر را در ایران به جوانان آموزش دهد.

مصطفی عدل پدر حقوق و عدلیه ایران از دیگر افتخارآفرینان این دیار کهن است.

از جمله سایر عنوان‌های نخستینی که در اختیار تبریز است، می‌توان به اولین مهد قانون و دموکراسی (در سال ۱۲۸۷ هجری قمری توسط مستشارالدوله)، اولین خاستگاه خیزش استعماری، اولین مهد ایجاد ارتش آزادی‌خواه در دوران مشروطه، اولین آغازگر دور نوین مبارزات علیه به رهبری امام خمینی در ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ اشاره کرد.

البته روند پیشتازی تبریز در حال حاضر نیز ادامه دارد و از جمله نمونه‌های آن می‌توان به کارت هوشمند برای تماشای مسابقات فوتبال به جای استفاده از بلیط‌های کاغذی برای اولین بار، کارت اعتباری اتوبوس‌هاس شهری، تاسیس سازمان توسعه گردشگری شهرداری تبریز، تاکسی هوایی، اولین پارک مینیاتور کشور و موزه فوتبال آذربایجان اشاره کرد.